Μεγάλες ή μικρές, κοντά σε θάλασσα ή σκαρφαλωμένες σε πλαγιά, με πολύχρονη ιστορία ή πιο σύγχρονες, οι ελληνικές πόλεις μπορούν να δώσουν σημαντική ώθηση στη βιομηχανία του τουρισμού αρκεί να γίνουν κάποια βήματα, τα οποία δεν είναι, απαραίτητα, κοστοβόρα.
Για τις πρωτοβουλίες, που πρέπει να ληφθούν, αναφορικά με τη βιώσιμη κινητικότητα και συνεπώς, το πιο ανθρώπινο πρόσωπο μιας πόλης, προκειμένου να γίνει πιο ελκυστική για τον τουρίστα αλλά και τον κάτοικο, μιλάει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, ο Θάνος Βλαστός, καθηγητής στο ΕΜΠ, συγκοινωνιολόγος-πολεοδόμος και ιδρυτής της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ.
Με βάση το γεγονός ότι «τα τελευταία χρόνια, στην Ευρώπη ανθεί ο τουρισμός πόλεων», ο κ. Βλαστός παρουσιάζει την εικόνα μιας ευρωπαϊκής και μιας ελληνικής πόλης.
Όπως παρατηρεί, «οι ευρωπαϊκές πόλεις είναι πολύ ελκυστικές. Πρόκειται, κατά κανόνα, για μια μεσαιωνική πόλη, που έχει ένα ιστορικό κέντρο να δείξει, στενά δρομάκια, όμορφα κτίρια που έχουν διατηρηθεί – σε αντίθεση με την Ελλάδα».
«Το κέντρο μιας ελληνικής πόλης, δεν έχει βέβαια την ίδια σαφήνεια που έχει σε μια μεσαιωνική πόλη» σύμφωνα με τον κ. Βλαστό, «αν και υπάρχουν περιπτώσεις όπως της Αθήνας, που είχε τα ίδια ακριβώς όρια από την αρχαιότητα έως την τουρκοκρατία, δεν είχε μεγαλώσει η αρχαία πόλη, ούτε είχε μικρύνει. Στα ίδια περίπου όρια που υπήρχε η αρχαία πόλη, παρέμεινε η βυζαντινή και μετά η τουρκική. Σήμερα, είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο να δει κανείς ποια είναι τα όρια, δεν έχουν διασωθεί».
Και όπως διαπιστώνουμε όλοι σε κάθε ευκαιρία – η αισθητική εξέλιξη που είχε το κέντρο μιας ευρωπαϊκής πόλης απέχει πολύ από αυτά που συνέβησαν στις ελληνικές πόλεις με ιστορικό κέντρο. «Στην ευρωπαϊκή μεσαιωνική πόλη, γκρέμισαν το τείχος που υπήρχε – όπως το γκρεμίσαμε κι εδώ, στην Αθήνα- αλλά στη θέση του έφτιαξαν είτε μια πράσινη ζώνη, είτε μια οδική αρτηρία, ένα «διακριτικό» που αντιστοιχεί στο αρχαίο ίχνος. Και κυρίως, αυτό που έκαναν είναι ότι το κέντρο το χειρίστηκαν κυκλοφοριακά, εντελώς διαφορετικά από την υπόλοιπη περιοχή, το πεζοδρόμησαν ή έκαναν δρόμους ήπιας κυκλοφορίας. Εδώ, δεν υπάρχει διαφορά όταν κυκλοφορείς στη Σοφοκλέους, την Ευριπίδου, την Κολοκοτρώνη ή στους Αμπελόκηπους και την Κυψέλη».
Αναζητώντας τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνουν οι πόλεις πιο ελκυστικές τουριστικά, αλλά και βιώσιμες για τους κατοίκους τους, ο κ. Βλαστός αναπτύσσει μια σειρά προτάσεων: «Είναι πολύ σημαντικό να ενισχυθούν οι διαφορές ανάμεσα στο ιστορικό κέντρο και τη νέα πόλη, τουλάχιστον κυκλοφοριακά, με πεζοδρομήσεις, με ήπιας κυκλοφορίας δρόμους. Ένας τουρίστας ενδιαφέρεται να πάει στο κέντρο μιας πόλης, να περπατήσει εκεί. Και στην ελληνική πόλη, λοιπόν, πρέπει να δοθεί έμφαση στο κέντρο της».
«Πολλές πόλεις στη χώρα μας έχουν κάποιο ιστορικό κέντρο, που ακόμη κι αν έχει υποστεί καταστροφές, πρέπει να αξιοποιηθεί. Αρκετοί τουρίστες που έρχονται στην Ελλάδα ζουν σε πόλη του εξωτερικού με νεοκλασικά κτίρια και θεωρούν ότι θα δουν και στη χώρα μας κτίρια που θα παραπέμπουν στην αρχαιότητα», επισημαίνει.
«Η ανάπλαση που πρέπει να γίνει στο κέντρο των πόλεων» σύμφωνα με τον κ. Βλαστό, δεν αφορά μόνο τον τουρίστα αλλά και τον κάτοικο, καθώς «το κέντρο μιας πόλης ήταν πάντα ο τόπος αναφοράς, εκεί που για παράδειγμα, κατέβαινε κάποιος την Κυριακή για να δει τους φίλους του κι ένιωθε πως είναι κάτοικος της πόλης, είναι πολίτης. Το κέντρο της πόλης είναι και κέντρο μια κοινωνικής ζωής».
Επιπλέον, ο επισκέπτης όπως και ο κάτοικος, «θέλει να του προταθούν κάποιες ευχάριστες διαδρομές. Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις δίνουν οδηγούς, χάρτες με πληροφορίες για τις διαδρομές αυτές που είτε οδηγούν σε προορισμούς πολύ ενδιαφέροντες, είτε συνδέουν προορισμούς, είτε περνούν από δρόμους που είναι πολύ γραφικοί, πχ πολλές πόλεις στην Ελλάδα έχουν θάλασσα, άρα μια τέτοια διαδρομή θα ήταν η παραλιακή οδός».
Επίσης, αν υπάρχει πάρκο, αν υπάρχει αγορά, είναι σημεία που οι διαδρομές πρέπει να συνδέουν μεταξύ τους. «Κάθε πόλη έχει κάποιο πλούτο και κοιτάς να τον αναδείξεις, για παράδειγμα μια πλατεία, είτε πρέπει να την συνδέσεις με μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, είτε να τη διευρύνεις, να πεζοδρομήσεις τους δρόμους γύρω από αυτήν. Και τις διαδρομές που προτείνεις, πρέπει να φροντίζεις να τις αναπλάσεις πχ να δημιουργηθεί διάβαση πεζών, να μην περνούν όλα τα φορτηγά της πόλης από εκεί, να γίνει μια περιοχή πιο ήσυχη, πιο ευχάριστη», τονίζει.
Σε μια πόλη, ο κάτοικος ή ο επισκέπτης πρέπει να μπορεί να περπατάει και να κάνει ποδήλατο, τονίζει ο κ. Βλαστός και διαπιστώνει ότι «το μεγάλο μας πρόβλημα είναι ότι τα αυτοκίνητα έχουν κατακτήσει τα πάντα και έχουν καταργήσει το δρόμο ως δημόσιο χώρο που βγαίνεις, στέκεσαι, περπατάς, βλέπεις τα κτίρια, χαζεύεις…». Και τα πεζοδρόμια, ακόμη, θα λέγαμε προς επίρρωση…
Ποδηλατικός τουρισμός
Οι λεγόμενες εναλλακτικές μορφές τουρισμού κερδίζουν καθημερινά, οπαδούς και αποτελούν μια δυναμική αγορά. Σύμφωνα με τον κ. Βλαστό «μεγάλο ποσοστό κατοίκων της Ευρώπης συνδέουν τις διακοπές τους με το ποδήλατο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση Ποδηλατών (ECF) έχει αναλάβει να δημιουργήσει χιλιάδες χιλιόμετρα ποδηλατόδρομων σε όλη την Ευρώπη (πρόκειται για 15 διαδρομές, μήκους 70 χιλιάδων χιλιομέτρων). Υπάρχουν ποδηλατόδρομοι που ξεκινούν από τη Βαλτική, από τη Σκανδιναβία, και καταλήγουν στη Μεσόγειο, ή ξεκινούν από τον Ατλαντικό και καταλήγουν στον Εύξεινο Πόντο. Αυτά τα χιλιάδες χιλιόμετρα είναι οργανωμένα. Για παράδειγμα στη Γερμανία, υπάρχουν 5-6 χιλιάδες ξενοδοχεία διαπιστευμένα για τους ποδηλάτες. Ο τουρίστας ξέρει ότι θα βρει εκεί ανταλλακτικά, ρούχα κατάλληλα, κάποια ενεργειακά πιάτα, βιταμίνες, που χρειάζεται ένας ποδηλάτης. Το τελευταίο διάστημα έγινε κάποια αρχή και στην Ελλάδα». Στις αρχές Οκτωβρίου, η εταιρεία ΝΑΤΤΟΥΡ, σε συνεργασία με την Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), ξεκίνησαν το project απονομής του σήματος (label) με την ονομασία «Bike Friendly Hotel» στα ενδιαφερόμενα ξενοδοχεία/καταλύματα.
Όμως, για να υπάρξει ανάπτυξη και συνέχεια στον ποδηλατικό τουρισμό πρέπει να γίνει η χάραξη των κατάλληλων διαδρομών, η οποία για να γίνει δεν χρειάζεται μεγάλα χρηματικά ποσά. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση ποδηλατών μάς έχει κατ επανάληψη ζητήσει να φτιάξουμε τέτοιες διαδρομές. Έχουν γίνει σχετικές μελέτες, τις έχουμε έτοιμες αλλά δεν προχωράει η υλοποίησή τους».
Είναι δύσκολη η διαμόρφωση ποδηλατικών διαδρομών; Ο κ. Βλαστός απαντά, δίνοντας απλές, άμεσα υλοποιήσιμες προτάσεις: «Εντοπίζεις κάποιους αγροτικούς, ή επαρχιακούς δρόμους, που δεν έχουν κίνηση και συνδέεις τμήματα διαδοχικά, τα οποία μπορεί να ανήκουν και σε διαφορετικούς δρόμους. Συνθέτεις διαδρομές που περνούν από ενδιαφέροντα σημεία, ξενοδοχεία, εστιατόρια, κέντρα υγείας, ελαιουργεία, αμπελώνες, αρχαίους ναούς, βυζαντινούς ναούς… Αυτό που θέλει ο επισκέπτης είναι να ανακαλύψει την ταυτότητα ενός τόπου. Εξάλλου, υπάρχουν ήσυχοι δρόμοι στη χώρα μας. Και δεν χρειάζονται, απαραίτητα, χρήματα».
Όπως επισημαίνει «αρκεί να βάλεις μια ταμπέλα ότι στο συγκεκριμένο δρόμο κυκλοφορούν και ποδηλάτες, να διορθώσεις τυχόν λακκούβες, να υπάρχει σήμανση για τα αξιοθέατα της περιοχής, να υπάρχουν χάρτες στα ξενοδοχεία με τις διαδρομές, και πληροφορίες, για παράδειγμα, ενημέρωση για τα δρομολόγια λεωφορείων σε περίπτωση που κάποιος ποδηλάτης κουραστεί, αριθμοί τηλεφώνων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, να υπάρχει οδική βοήθεια για τον ποδηλάτη, όπως υπάρχει για το αυτοκίνητο».
Επιπλέον συμπληρώνει ότι θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στον ποδηλάτη να μπορεί να φάει, να κοιμηθεί, να κάνει μια ωραία διαδρομή. «Απλά πράγματα, να νιώσει ότι υπάρχει μια προετοιμασία για να υποδεχθεί τους τουρίστες. Δεν είναι ανάγκη να χαραχθούν καινούργιοι δρόμοι, ή να κατασκευαστούν ποδηλατόδρομοι. Στην Πρέβεζα, πριν από περίπου δύο μήνες, κατέβηκαν από κρουαζιερόπλοιο περίπου 300 ποδηλάτες και έκαναν τις βόλτες τους στην περιοχή. Υπάρχει μια τεράστια ζήτηση και το κέρδος για την Ελλάδα θα ήταν τρομερό», επισημαίνει ο κ. Βλαστός.