Μεγάλες ευκαιρίες, με την αξιοποίηση των οποίων μπορούν να γεννηθούν πολλά ..success stories ακόμα και μέσω της οικονομικής κρίσης, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών, αλλά και της εθνικής οικονομίας της χώρας μας, προσφέρει το πεδίο του ιαματικού τουρισμού, και οι ξένοι επενδυτές φαίνεται να το γνωρίζουν ήδη πολύ καλά, αφού οι κρούσεις που κάνουν τον τελευταίο χρόνο είναι ολοένα και πιο έντονες.
Ρώσοι, Αυστραλοί, Κινέζοι, Ιταλοί, Γερμανοί, αλλά και Έλληνες του εξωτερικού και του εσωτερικού, έχουν δηλώσει έτοιμοι να επενδύσουν σοβαρά κεφάλαια στον τομέα του ιαματικού τουρισμού της χώρας μας και στο πλαίσιο αυτό “η ολιγωρία εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας στη λήψη μέτρων που δεν απαιτούν την παραμικρή δαπάνη κεφαλαίων, μπορεί να αποβεί μοιραία για τον κλάδο”, επισήμανε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας (www.thermalsprings.com), Μάρκος Δανάς, μέλος της Επιτροπής Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων του υπουργείου Τουρισμού.
“Οι ενδιαφερόμενοι “μνηστήρες”, που ολοένα και αυξάνουν, πλησιάζουν τόσο δήμους, όσο και το ΤΑΙΠΕΔ προκειμένου να προχωρήσουν στην επένδυση κεφαλαίων, αλλά πείτε μου ποιος θα ρισκάρει να επενδύσει σε κάτι που δεν έχει άδεια και δεν είναι αναγνωρισμένο;”, αναρωτήθηκε ο κ. Δανάς. Πρόσθεσε δε, “πρέπει να καταστεί σαφές ότι ακόμα και οι ελλιπείς έως τώρα υποδομές, μπορούν να θεωρηθούν πλεονέκτημα και να λειτουργήσουν ευεργετικά για τον τομέα, αφού η απουσία οργανωμένων κέντρων επιτρέπει να προχωρήσουμε, τώρα, στο σύγχρονο σχεδιασμό τους, βάσει μάλιστα και της διεθνούς εμπειρίας”.
Νομοθετικές ρυθμίσεις και αναγνώριση φυσικών πόρων το “κλειδί” για την επιτυχία
Προκειμένου να μην “χαθεί” για ακόμη μια φορά η τεράστια ευκαιρία που έχει η Ελλάδα να προσελκύσει σημαντικό αριθμό από τα 22 εκατ. άτομα που επισκέπτονται ετησίως τα θερμαλιστικά, θεραπευτικά κέντρα της Ευρώπης, πρέπει να “τρέξουν” με ταχύτητα φωτός οι νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν τις τεχνικές προδιαγραφές για την κατηγοριοποίηση των υδροθεραπευτητίων και να υπογραφεί η Υπουργική Απόφαση για τη διανομή του φυσικού πλούτου”, υπογράμμισε ο κ. Δανάς.
Οπως είπε, “δεν έχουμε ιδέα από το management υδροθεραπευτηρίων και ενώ ο σύνδεσμος φροντίζει για τη μεταφορά τεχνογνωσίας, προσκαλώντας ευρωπαίους σπεσιαλίστες, τελικά δεν θα γίνει τίποτα εαν το κράτος δεν ξεμπλοκάρει διαδικασίες”.
Μέχρι το 2005 στη χώρα μας υπήρχαν 112 ανακηρυγμένοι Ιαματικοί Φυσικοί Πόροι και το 2006 αποφασίστηκε με νόμο του κράτους ότι για κάθε πηγή θα έπρεπε να κατατεθεί φάκελος με τα πλήρη στοιχεία της, όπως η θερμοκρασία νερού και τα ιχνοστοιχεία που περιέχει, ώστε να αναγνωριστούν οι πόροι ως ιαματικοί.
Μέχρι σήμερα μόλις 34 φυσικοί πόροι έχουν αναγνωριστεί, ενώ περιμένουν να πάρουν ΦΕΚ, άλλοι 60 φάκελοι από την Επιτροπή Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων ώστε να προχωρήσει ο χαρακτηρισμός τους. Σε επίπεδο επιχειρήσεων εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών σήμερα λειτουργούν 38 δημοτικές επιχειρήσεις, οι περισσότερες με τη μορφή ανωνύμων ή κοινωφελών επιχειρήσεων, 31 ιδιωτικές επιχειρήσεις και επτά κρατικές.
Μεγάλο ενδιαφέρον από ασφαλιστικούς φορείς
Μερίδιο από τη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη, ώστε να εισρεύσουν στα ταμεία τους έσοδα από το εξωτερικό διεκδικούν οι φορείς που διαχειρίζονται τις ιαματικές πηγές της χώρας.
Οπως μας είπε ο κ. Δανάς, ήδη οι πρεσβρείες των Γερμανία και Αυστρίας στην Ελλάδα, αλλά και το σουηδικό ασφαλιστικό ταμείο βρίσκονται σε επαφές με τoν Σύνδεσμο Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας, το υπουργείο Τουρισμού και τα αρμόδια στελέχη του ΕΟΠΥΥ, ώστε οι ασφαλισμένοι των χωρών τους να μπορούν να επισκέπτονται οργανωμένα τα ιαματικά λουτρά της χώρας. Ταυτόχρονα επιδιώκονται διακρατικές συμφωνίες που θα ανοίξουν τα ιαματικά και σε ασφαλισμένους κρατών εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Ρωσία.
Βεβαίως, όπως επισήμανε “πρέπει καταρχήν να μπορούμε να προσφέρουμε μέσα στα υδροθεραπευτήρια ένα ποιοτικό θερμαλιστικό προϊόν. Για να φτιάξουμε τις υποδομές μας, με βάση και τα όσα προαναφέρθηκαν, θα πρέπει να καταστεί αντιληπτό ότι ακόμα και οι ξένοι επενδυτές, που δείχνουν σαφή τη διάθεση να επενδύσουν κεφάλαια θέλουν κάποια στήριξη. Στην κατεύθυηνση αυτή, ασκούμε πιέσεις ώστε μέσω των ΕΣΠΑ και του αναπτυξιακού νόμου, να μπορούν οι δημοτικές επιχειρήσεις να τυγχάνουν κάποιας επιδότησης”.
Μεταξύ άλλων ο ίδιος επισήμανε ότι στα χρόνια της κρίσης στη χώρα μας, το λουτρικό επίδομα κατρακύλησε στα 150 ευρώ, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι πελάτες των ελληνικών λουτροπόλεων, κυρίως αυτοί της τρίτης ηλικίας, να μην μπορούν πλέον να κάνουν τις επισκέψεις που τους συνιστούν οι γιατροί τους, ή και που θέλουν. “Δουλεύουμε προς την κατεύθυνση αυτό να επανέλθει στα 400 ευρώ”, τόνισε.
Στο 88,7% η μείωση συνολικά…..μεταξύ 2009-2015
Μπορεί στο διάστημα 2005‐2009 να καταγράφεται μια σταθερή ανοδική πορεία σε ετήσια βάση σε ό,τι αφορά την επισκεψιμότητα στις λουτρικές μονάδες της χώρας, ωστόσο σύμφωνα με την στατιστικά στοιχέια του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), την περίοδο 2009-2015, καταγράφεται μείωση της τάξης του 88,7%.
Βάσει του ΕΚΚΕ, η ετήσια ανοδική πορεία την περίοδο 2005-2009 είχε ως αποτέλεσμα σημαντική αύξηση εισιτηρίων, που κατά σύγκριση των ετών 2005 και 2009 ανέρχεται σε 17,3%. Η φθίνουσα πορεία ξεκίνησε το 2010 (με πτώση 11% έναντι του 2009) και εντάθηκε το 2011, με αποτέλεσμα τα εισιτήρια σε ετήσια βάση να εμφανίζουν υστέρηση κατά 19,8% ακόμη και έναντι του 2005.
Κατά το 2012 παρατηρείται περαιτέρω δραματική μείωση του συνολικού αριθμού εισιτηρίων, τα οποία ανέρχονται μόλις στο 55% των εισιτηρίων του 2011 και στο 37,68% των εισιτηρίων του 2009. Κατά τα έτη 2013 και 2014 παρατηρείται σταθεροποίηση στο επίπεδο του 2012 (881.090 εισιτήρια το 2014 έναντι 875.197 του 2012).Στο ίδιο επίπεδο κινείται και το 2015 με 882.570 εισιτήρια.
Αναφορικά με τα στοιχεία για το 2015, σύμφωνα με το ΕΚΚΕ, η επιβολή περιορισμών στις τραπεζικές συναλλαγές τον Ιούνιο με την συνακόλουθη μείωση της ρευστότητας επηρέασαν αρνητικά την τουριστική κίνηση στο σύνολό της.
Ειδικότερα στις λουτρικές μονάδες, υπήρξε κύμα “μαζικών” ακυρώσεων κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο. Εάν συνεκτιμηθεί ότι κατά τους επόμενους μήνες κυρίως Αύγουστο και Σεπτέμβριο η προσέλευση λουομένων υπερέβη κατά πολύ τα δεδομένα προηγούμενων χρόνων, συμπεραίνεται ότι η σημαντική πτώση της ετήσιας κίνησης(2010 – 2014) αναστρέφεται προς μια μικρή έστω ανάκαμψη και σαφή βελτίωση των μεγεθών, τα οποία βεβαίως απέχουν πολύ των αντιστοίχων της περιόδου 2005 – 2009.
Το αρνητικό φαινόμενο της έντονης πτώσης του αριθμού των εισιτηρίων των λουτρικών μονάδων αποδίδεται σε διαφορετικούς παράγοντες. Κυριότερος φαίνεται να είναι οι περικοπές των χορηγήσεων από τα ασφαλιστικά ταμεία προς τους δικαιούχους, που αφορούν:
– αριθμό των εγκρινόμενων αιτήσεων
– χρονική διάρκεια εγκρινόμενης θεραπείας
– αποκλεισμό πιθανών επισκεπτών των λουτρικών μονάδων από άλλες γεωγραφικές περιοχές
– εξαίρεση κάποιων παθήσεων από τον κατάλογο των εγκρινόμενων παροχών.
Οι Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας (συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας, δηλαδή των λουτρικών μονάδων της Αιδηψού) και Κεντρικής Μακεδονίας είναι αυτές που διαχρονικά συγκεντρώνουν τον υψηλότερο αριθμό επισκεπτών/εισιτηρίων.
Κατά το 2012, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας παρουσίασε περαιτέρω μείωση επισκεπτών πραγματοποιώντας εισιτήρια που εκπροσωπούν μόλις το 32% των αντίστοιχων του 2011 και το 16,9% του 2009, ενώ κατά το 2013 η μείωση συνεχίζεται κατά 11% σε σύγκριση με το 2012. Παρόμοια είναι η εικόνα και για το 2014, οπότε τα εισιτήρια είναι περαιτέρω μειωμένα έναντι του 2013 κατά 13,7%,ενώ το 2015 η πτώση συνεχίζεται και παρατηρείται μείωση έναντι του 2014 κατά 13,9%.
Αντιστοίχως και η Κεντρική Μακεδονία παρουσιάζει πτώση επισκεψιμότητας, όχι όμως τόσο μεγάλη, όσο η Στερεά Ελλάδα. Συγκεκριμένα, τα εισιτήρια του 2015 εκπροσωπούν το 73,1% των αντίστοιχων του 2011 και το 62,3% του 2009. Ομως και εδώ ο ρυθμός της μείωσης βαίνει επιδεινούμενος, καθόσον με βάση το 2009 (που ήταν η χρονιά με τις καλύτερες επιδόσεις) η υστέρηση κατά το 2010 ήταν 6,2%, κατά το 2011 ήταν 14,8%, ενώ κατά το 2012 ανήλθε στο 39,2%. Το 2013 παρατηρείται μικρή ανάκαμψη σε σχέση με το 2012 (αύξηση κατά 1,5%) και κατά το 2014 η ανάκαμψη συνεχίζεται και η αντίστοιχη αύξηση ανέρχεται σε 5,3%. Το 2015 εμφανίζεται μείωση έναντι του 2014 κατά 9,7%.
Εικόνα μείωσης της επισκεψιμότητας παρατηρείται και σε όλες τις Περιφέρειες ανεξαιρέτως. Τα εισιτήρια του 2015 υπολείπονται ακόμη και έναντι του αρχικού έτους αναφοράς, του 2005. Ωστόσο συγκρίνοντας τα έτη 2012 και 2015, έχοντας τον ίδιο περίπου συνολικό αριθμό εισιτηρίων, παρατηρούμε διαφορετικές εξελίξεις κατά περιφέρεια.
Αυξητική τάση παρατηρήθηκε στο Βόρειο Αιγαίο κατά 21,9% οφειλόμενη στην αύξηση επισκεψιμότητας των λειτουργουσών μονάδων της Λέσβου , αλλά και της Ικαρίας, (και στα δυο νησιά όλες οι μονάδες υπάγονται σε δημοτικές επιχειρήσεις), καθώς επίσης στην Περιφέρεια Αττικής κατά 42,3% οφειλόμενη στην αύξηση της επισκεψιμότητας της μονάδας “Λίμνη Βουλιαγμένης” και στην Πελοπόννησο κατά 30,3% οφειλόμενη στο Loutraki Thermal Spa.
Μειώσεις, συγκρίνοντας τα έτη 2012 και 2015, παρατηρούμε στις περιφέρειες: Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κατά 24,4%, στην Ήπειρο κατά 28,7%, στη Θεσσαλία κατά 15,7%, στη Δυτική Ελλάδα κατά 18,5%, και στο Νότιο Αιγαίο κατά 27,5%.
Διαχρονικά, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αναδεικνύεται σταδιακά σε ισχυρό πόλο έλξης ιαματικού τουρισμού, εφόσον μεταξύ 2005‐2009 υπάρχει σταθερή ετήσια αύξηση, με αποτέλεσμα το 24,49% που εκπροσωπεί επι του συνόλου της χώρας κατά το 2005 να ανέρχεται σε 31,17% το 2009. Κατά τα έτη 2010 και 2011 εμφανίζεται και εδώ κάμψη της τουριστικής κίνησης, πολύ μικρή όμως, με αποτέλεσμα τα σχετικά μερίδια της Κεντρικής Μακεδονίας επί του συνόλου της χώρας να αυξάνονται σε 33,04% το 2010 και 38,88% το 2011. Παρ’ ότι η μείωση κατά το 2012 ήταν σημαντικότερη, το σχετικό μερίδιο της Κεντρικής Μακεδονίας υπερβαίνει το 50% (ακριβώς γιατί η δραματικότερη μείωση παρουσιάζεται στη Στερεά Ελλάδα).
Τα εισιτήρια στις μονάδες της Κ. Μακεδονίας αυξάνονται λίγο το 2013 και περισσότερο το 2014, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται πλέον στην Κ. Μακεδονία το 52,6% της συνολικής ετήσιας κίνησης, ενώ κατά το 2015 το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται σε 51,10%. Στην σαφώς μικρότερη μείωση έναντι άλλων περιοχών κατά τα τελευταία έτη, καθοριστικός είναι ο ρόλος που έχουν οι εγκαταστάσεις των Ιαματικών Πηγών του Πόζαρ (Λουτράκι Αριδαίας) κυρίως, που είναι ούτως ή άλλως η μεγαλύτερη μονάδα, αλλά και η βελτιωμένη εικόνα στις μονάδες Αγκίστρου, Απολλωνίας και Σιδηροκάστρου. Η διατήρηση του αριθμού επισκεπτών συγκριτικά με άλλες Περιφέρειες που επιτυγχάνουν αυτές οι μονάδες, εξισορροπεί τις απώλειες εισιτηρίων που εμφανίζουν οι λοιπές μονάδες κι έτσι παραμένει θετική η εικόνα της Περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας.
Ανάλυση Επισκεψιμότητας κατά κατηγορία Φορέων Εκμετάλλευσης
Η διάρθρωση των πραγματοποιηθέντων εισιτηρίων κατά κατηγορία των Φορέων Εκμετάλλευσης για τα έτη 2005-2015 εμφανίζει τις Δημοτικές Επιχειρήσεις να συνεισφέρουν κατά μέσο όρο τα μισά εισιτήρια σε πανελλαδική βάση (53,62%.Μάλιστα η ποσοστιαία αναλογία τους αυξάνει με τα έτη, και έτσι το 45,74% του 2005 αυξάνει σε 67,98% κατά το 2012 και σε 70,91% το 2014,παράλληλα με τη συνεχιζόμενη πτώση των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενώ το 2015 διαμορφώνεται σε 68,30%.
Αυτά τα αποτελέσματα, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην σταθεροποίηση και εν μέρει στην αύξηση των εισιτηρίων του 2013 σε σύγκριση με το 2012, αλλά και στη συνεχιζόμενη μικρή ή μεγαλύτερη αύξηση κατά τα έτη 2014 και 2015 στις μονάδες των νήσων Λέσβου και Ικαρίας (Περ. Β.Αιγαίου) στο Loutraki Thermal Spa (Περ. Πελοποννήσου), κυρίως όμως στις μονάδες Ιαματικών Πηγών του Πόζαρ (Λουτράκι Αριδαίας) Αγκίστρου, Απολλωνίας και Σιδηροκάστρου (Κ. Μακεδονία).
Οι Μονάδες με Φορέα Εκμετάλλευσης την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), παρουσιάζουν φθίνουσα πορεία τόσο σε απόλυτο αριθμό (με κάθε χρονιά να είναι χειρότερη από την αμέσως προηγούμενη), όσο βεβαίως και ποσοστιαία. Τα 334.172 εισιτήρια του 2005 μειώνονται σταδιακά και κατά το 2015 είναι μόλις 62.263, δηλαδή μόνο το 18,6% των αντίστοιχων του 2005. Μικρή αύξηση παρατηρείται το 2013 έναντι του 2012 ανερχόμενη σε 7.79% οφειλόμενη στα αποτελέσματα της ΕΤΑΔ Υπάτης, ΕΤΑΔ Αιδηψού και ΕΤΑΔ Καϊάφα που δεν ήταν αρκετή για να καλύψει τη γενικότερη μείωση των υπολοίπων μονάδων κατά τα έτη 2014 και 2015 (η ΕΤΑΔ Θερμοπυλών δε λειτούργησε το 2014 και το 2015).
Τα ποσοστά πτώσης στις ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι επίσης υψηλά. Η σύγκριση μεταξύ 2009 και 2015 εμφανίζει ποσοστό πτώσης κατά 57,9% στις ιδιωτικές επιχειρήσεις (πλην Αιδηψού), μείωση κατά 91,7% στις ιδιωτικές επιχειρήσεις Αιδηψού με πηγή και μείωση κατά 93,8% στις ιδιωτικές επιχειρήσεις Αιδηψού με παροχή νερού από τον ΕΟΤ. Η συνεχιζόμενη μείωση επισκεψιμότητας που παρατηρείται σε όλες τις ιδιωτικές μονάδες -με εξαίρεση την αξιοσημείωτη αύξηση στη “Λίμνη Βουλιαγμένης”- οδήγησε το σύνολο των ιδιωτικών επιχειρήσεων να εκπροσωπεί κατά το 2015 το 24,65% των συνολικών εισιτηρίων πανελλαδικά, όταν το 2009 το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν σε 38,56%.
Η σύγκριση του 2015 με το 2005 αποτυπώνει την πτωτική πορεία των 6 τελευταίων ετών (με αποκορύφωμα το 2012), δεδομένου ότι σε όλες τις κατηγορίες Φορέων Εκμετάλλευσης τα εισιτήρια του 2005 είναι περισσότερα από το 2015. Εδώ, η συγκράτηση εισιτηρίων που επιτυγχάνεται στις μονάδες της Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και του Βορείου Αιγαίου (που οι Φορείς Εκμετάλλευσης είναι Δημοτικές Επιχειρήσεις) συντελεί στη διαμόρφωση σχετικά ικανοποιητικού αριθμού εισιτηρίων, αν και ακόμη και στην κατηγορία αυτή η πτώση μεταξύ 2009 και 2015 στην Κεντρική Μακεδονία ανέρχεται σε 37,7% και στο Βόρειο Αιγαίο είναι 61,7%.
Η ερμηνεία αναφορικά με τη συγκριτικά καλύτερη εικόνα των Δημοτικών Επιχειρήσεων της Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και στο Βόρειο Αιγαίο σχετίζεται σύμφωνα με το ΕΚΚΕ με το ότι οι συγκεκριμένες μονάδες έχουν καταφέρει να προσελκύσουν ένα τμήμα επισκεπτών που δεν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις παροχές των ασφαλιστικών ταμείων και κατά συνέπεια οι περικοπές στις οποίες προχώρησαν οι ασφαλιστικοί φορείς δεν τις έπληξαν καθοριστικά. Αντιθέτως, αρκετές από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις τόσο στην Αιδηψό, όσο και σε άλλες περιοχές στηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά στους λουόμενους μέσω των παροχών των ασφαλιστικών ταμείων και η σχετική αλλαγή πολιτικής είχε ως αποτέλεσμα την σημαντική ως και ραγδαία μείωση των πελατών/εισιτηρίων τους.