Του Δημήτρη Μάρδα
Καθηγητή ΑΠΘ, π. Αν. Υπουργού Οικονομικών και π. βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Β΄ Θεσσαλονίκης
Παρακολουθούμε με προσοχή τις νέες αντιλήψεις περί οργάνωσης-διοίκησης του κράτους και των υπουργείων που εισήγαγε η κυβέρνηση καταμεσής του Καλοκαιριού. Από την άλλη βέβαια προσπαθούμε να κατανοήσουμε το νόημα και τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούν πρακτικές με σκοπό την υπερσυγκέντρωση των εξουσιών του πρωθυπουργού στο πλαίσιο της αλλαγής της κυβερνητικής κουλτούρας στο υπό εξέταση θέμα. Το ερώτημα που εύλογα τίθεται είναι το εξής: Όλες οι κινήσεις αναφορικά με το νέο τρόπο διοίκησης της κυβέρνησης αποτελούν ριζοσπαστικές λύσεις ή απλά προσθέτουν ένα λιθαράκι κάνοντας κάποιες βελτιώσεις σε ένα σύστημα με δομές πεπαλαιωμένες αν όχι σαθρές; Τι θα περιμέναμε λοιπόν από τη νέα κυβέρνηση του λιγότερου κράτους; Ως προς την διοίκηση των υπουργείων και την οργάνωση των ιδιαίτερων (πολιτικών) γραφείων των Υπουργών Υφυπουργών και άλλων αξιωματούχων, θα προσδοκούσαμε μια άλλη δομή με λιγότερους συμβούλους και μεγαλύτερη τάση για ζεύξη και σύμπραξη ανάμεσα στα εν λόγω γραφεία και τα στελέχη των υπουργείων.
Αντί αυτού, οι σύμβουλοι των υπουργών αυξήθηκαν σε σχέση με το παρελθόν, διαιωνίζοντας τη γνωστή κάστα των «ανθρώπων του προέδρου» με εικονικούς ή πραγματικούς αντίπαλους τα στελέχη-υπαλλήλους των υπουργείων. Δεν είναι δυνατόν πολυπληθή γραφεία υπουργών να λειτουργούν ως υποκατάστατα των υπηρεσιακών υπαλλήλων των υπουργείων και της ιεραρχίας τους. Δεν είναι δυνατόν επίσης, η στρεβλή παραδοσιακή δομή του κάστρου που κτίζει κάθε υπουργός με τους συμβούλους του, αφήνοντας εκτός των τειχών του τους υπηρεσιακούς παράγοντες, να θεμελιώνεται και στις νέες κυβερνητικές θέσεις περί κράτους. Αυτό φαίνεται στον πολυπληθή αριθμό των στελεχών που θα τους πλαισιώσουν, (βλ. Άρθρο 46 του νέου νόμου, όπου προβλέπονται 18 στελέχη για τον Υπουργό!, 12 για τον Υφυπουργό κ.λπ, που μπορούν να αυξηθούν με Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου), όπως και τις πρόσφατες αποφάσεις της κυβέρνησης για αύξηση των μετακλητών-συμβούλων των Υπουργών, Υφυπουργών κ.λπ που ενσωματώνονται στα παραπάνω νούμερα.
Από την έως τώρα πρακτική που ακολουθείται μετά την 7η Ιουλίου διαπιστώνεται ότι η νέα κυβέρνηση, που εκ των πραγμάτων διοικείται από πεπαλαιωμένους υπουργούς, δείχνει με τους νόμους και τις αποφάσεις της ότι δεν έχει απαλλαγεί μάλλον από το σύνδρομο των διοικητικών κακοτεχνιών.
«Επιστροφή στο παρελθόν» ήταν ο τίτλος των New York Times της 5 Αυγούστου. Με άρθρο της η εφημερίδα επέκρινε τις κινήσεις του πρωθυπουργού για την σκόπιμη συγκέντρωση της εξουσίας στο γραφείο του και την τοποθέτηση ακατάλληλων στελεχών με βεβαρημένο παρελθόν (βλ. ΕΛΠΕ, ΕΥΠ κ.λπ) σε νευραλγικούς τομείς. Κι όλα αυτά ίσως δεν αποτελούν ερασιτεχνισμούς ή δεν είναι τυχαία.
Συνδυαζόμενα από την άλλη με την πολιτική οικογενειοκρατία στους κόλπους της ΝΔ και τις τάσεις ισχύος ή διαπλοκής, οδηγούν σε άλλα συμπεράσματα δημιουργώντας εύλογα αρνητικές προσδοκίες διεθνώς για την Ελληνική οικονομία.
Ένας νέος νόμος για το Επιτελικό κράτος ψηφίστηκε πριν κλείσει η Βουλή, επιδιώκοντας να οδηγήσει στην «αποτελεσματική λειτουργία του κρατικού μηχανισμού», σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση που το συνόδευε. Αν και ψηφίστηκαν κάποιες ενδιαφέρουσες προτάσεις (όπως πχ. η Εθνική Αρχή Διαφάνειας), ορισμένες από αυτές φαίνεται όμως ότι εισάγουν ερμαφρόδιτες καταστάσεις, που διογκώνουν την κυβερνητική γραφειοκρατία αντί να προωθούν το αντίθετο. Αυτό σκιαγραφείται και από τον νεοσύστατο θεσμό της Προεδρίας της Κυβέρνησης με τις πέντε «φλύαρες» Γενικές του Γραμματείες.
Ενδεικτικά σημειώνεται εδώ, ότι θα υπάρξει σύγχυση αρμοδιοτήτων ανάμεσα στο Κυβερνητικό Συμβούλιο της Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) και τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Εσωτερικών Πολιτικών και Οικονομικών- Αναπτυξιακών Πολιτικών της Προεδρίας, καθώς κάνουν σχεδόν την ίδια δουλειά. Άλλη φλυαρία παρατηρείται και στην ύπαρξη των δυο Γενικών Γραμματέων, του Υπηρεσιακού και του Πολιτικού. Τι εξυπηρετεί άραγε αυτή δομή εκτός από τους γνωστούς κανόνες της πολιτικής πελατείας;
Η πολιτική ενός υπουργείου χαράσσεται από τους Υπουργούς-Υφυπουργούς. Ο Γενικός Γραμματέας είναι ο μάνατζερ κάθε υπουργείου διεθνώς. Αυτόν τον ρόλο θα τον παίξει ορθά ο Υπηρεσιακός Γενικός Γραμματέας. Ποιος θα είναι ο ρόλος του δεύτερου και γιατί χρειάζεται ένας ακόμη πόλος προστριβών, καθώς ο Πολιτικός Γενικός Γραμματέας δε θα είναι είτε ο μάνατζερ του υπουργείου είτε υποκατάστατο του υπουργού του σε θέματα διαμόρφωσης πολιτικής. Ριζοσπαστικό θα θεωρηθεί εκείνο το νομοσχέδιο για το σύγχρονο ή αλλιώς Επιτελικό Κράτος που αποφεύγει τα μπαλώματα, δε φοβάται να κάνει βαθιές τομές, αλλάζοντας τον τρόπο της διοίκησης της Κεντρικής Κυβέρνησης και όχι προωθώντας απλά κάποιες βελτιώσεις.
Αυτό θα γίνει λόγου χάρη, όταν περιοριστεί ο αριθμός των Υπουργείων, κοπούν οι πολυπληθείς Υφυπουργοί, υιοθετηθεί ένας μηχανισμός ηλεκτρονικής επικοινωνίας των Υπουργών με συγκεκριμένη φόρμα και διαδικασίες έτσι ώστε να γνωρίζει η δεξιά τι ποιεί η αριστερά της κ.ά..
στο 