ΣΕΠΕ: Ανησυχητική η η μετατόπιση του φαινομένου από την πλήρως αδήλωτη, στην πλημμελώς δηλωμένη εργασία

Αναφερόμενος στα αρνητικά αποτελέσματα που έχει στο ασφαλιστικό τόσο η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και η μερική απασχόληση, όσο και η αδήλωτη και υποδηλωμένη εργασία, σημειώνει ότι οι πόροι που προκύπτουν από τα πρόστιμα της επιθεώρησης εργασίας, πλέον κατευθύνονται για τη στήριξη της κοινωνικής ασφάλισης.

Σχετικά με τις πρόσφατες καταγγελίες για κουπόνια έναντι μισθού, ο κ. Ηλιόπουλος τονίζει ότι εκπονείται ένα κοινό σχέδιο δράσης, μαζί με το ΣΔΟΕ και την οικονομική αστυνομία, ώστε οι απαραίτητοι έλεγχοι να είναι αποτελεσματικοί. Παράλληλα, υπογραμμίζει ότι «η ενίσχυση της επιθεώρησης αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες. Ήδη, το σώμα έχει ενισχυθεί με 50 νέους εργαζόμενους, όπου εκπαιδεύονται, για να γίνουν επιθεωρητές. Επίσης, στο πλαίσιο της κατάρτισης του νέου οργανογράμματος του υπουργείου Εργασίας, το ΣΕΠΕ ενισχύεται με αύξηση των οργανικών του θέσεων, αλλά και τη δημιουργία νέων δομών». Σύμφωνα με τον κ. Ηλιόπουλο, «σημαντικό είναι ότι η επιθεώρηση θα ξαναποκτήσει τμήμα νομικής στήριξης, το οποίο θα μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην καθημερινή δουλειά των επιθεωρητών και να αναβαθμίσει το σύνολο της υπηρεσίας. Τέλος, η λειτουργία του νέου πληροφοριακού συστήματος θα δώσει τη δυνατότητα διεξαγωγής ακόμα πιο στοχευμένων και, άρα, αποτελεσματικών ελέγχων».

Μεταξύ άλλων, σχολιάζει ότι χρειάζονται κίνητρα, προκειμένου οι εργαζόμενοι να καταγγέλλουν στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας τις παραβάσεις, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «στη βάση ενός απολογισμού της μέχρι τώρα εμπειρίας προκύπτει η ανάγκη η αρχιτεκτονική του προστίμου για την αδήλωτη εργασία να παρέχει κίνητρα στον εργαζόμενο, για να προβεί στην καταγγελία, όπως π.χ. δυνατότητα σύνδεσης του προστίμου με πρόσληψη». Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, απαιτείται η αυστηροποίηση των ποινών για τις επιχειρήσεις, σε περίπτωση υποτροπής.

Ερωτηθείς για την πρόθεση της κυβέρνησης να μην δαπανάται ούτε ένα ευρώ δημοσίου χρήματος σε επιχειρήσεις που παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία, ο κ. Ηλιόπουλος απαντά ότι «η μέριμνα, ώστε ο σεβασμός της εργατικής νομοθεσίας να είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση σε δημόσιο χρήμα, εντάσσεται σε μία λογική κινήτρων και αντικινήτρων, για να επιτευχθεί η συμμόρφωση των εργοδοτών. Ταυτόχρονα, είναι και ζήτημα ηθικής τάξης. Δεν μπορεί να είναι ανεκτό να έχουν πρόσβαση στο δημόσιο επιχειρηματίες οι οποίοι είτε στερούν πόρους από το ασφαλιστικό σύστημα με την πρακτική τους είτε δεν σέβονται το πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Ειδικού Γραμματέα του ΣΕΠΕ Νάσου Ηλιόπουλου, στην Γεωργία Μπάρλα για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:

Ερ: Τι προκύπτει από τους ελέγχους του ΣΕΠΕ για την αδήλωτη εργασία; Σε ποιους κλάδους και περιοχές παρατηρείται υψηλή καταγεγραμμένη παραβατικότητα;

ΑΠ: Η εικόνα που έχουμε, προσδιορίζει την αδήλωτη εργασία για το 2016 κοντά στο 13%, με την επιφύλαξη βέβαια ότι αυτό προκύπτει μέσα από στοιχεία των ελεγκτικών μηχανισμών και, άρα, αφορά στοχευμένους ελέγχους εκεί που είναι πιο πιθανόν να εντοπίζονται παραβάσεις.

Ωστόσο, αν και το ποσοστό είναι το χαμηλότερο τα τελευταία χρόνια, μας ανησυχεί η μετατόπιση του φαινομένου από την πλήρως αδήλωτη σε σημαντικό ποσοστό στην πλημμελώς δηλωμένη εργασία. Παρατηρείται, δηλαδή, σε σημαντικό βαθμό ένας εργαζόμενος να είναι δηλωμένος σε ένα πολύ πιο περιορισμένο από το πραγματικό του ωράριο.

Ποσοτικά και λόγω και του βάρους του στη γενικότερη εικόνα της απασχόλησης, την πρωτοκαθεδρία έχει ο κλάδος της εστίασης. Με βάση τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, ποσοστιαία υψηλή παραβατικότητα, επίσης, παρατηρείται και σε δραστηριότητες παροχής προσωπικών υπηρεσιών, επιχειρήσεις μεταποίησης τύπου φασόν και στο χώρο της διασκέδασης.

Ερ: Ποιες εκτιμάτε ότι είναι οι επιπτώσεις στο ασφαλιστικό σύστημα;

Απ: Τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση γύρω από το ασφαλιστικό γινόταν με καθαρά λογιστικούς όρους. Για τις προηγούμενες κυβερνήσεις, το πρόβλημα του ασφαλιστικού ήταν απλά ένα ζήτημα δαπάνης. «Ξεχνούσαν» να δουν τα αρνητικά αποτελέσματα που έχει στο ασφαλιστικό τόσο η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και η μερική απασχόληση όσο και η αδήλωτη και υποδηλωμένη εργασία.

Ακριβώς, γι’ αυτόν το λόγο, η καταπολέμηση της παραβατικότητας στην αγορά εργασίας και η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων αποτελούν κρίσιμες μεταβλητές στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της κοινωνικής ασφάλισης, μετά από χρόνια λεηλασίας της. Σε αυτήν την κατεύθυνση, οι πόροι που προκύπτουν από τα πρόστιμα της επιθεώρησης εργασίας, πλέον κατευθύνονται για τη στήριξη της κοινωνικής ασφάλισης.

Ερ: Το τελευταίο διάστημα, έχουν δει το φως της δημοσιότητας καταγγελίες για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας, όπως π.χ. κουπόνια και προπληρωμένες κάρτες αντί για μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και για μπράβους εργοδοτών, οι οποίοι, κατά την ανάληψη των χρημάτων του εργαζομένου, αναλαμβάνουν να επιστρέψουν μέρος αυτών στα ταμεία της επιχείρησης. Πρόκειται για ένα εκτεταμένο φαινόμενο; Ο ΣΕΠΕ έχει επιληφθεί του θέματος;

Απ: Η επιθεώρηση εργασίας διεξάγει τους απαραίτητους ελέγχους για κάθε καταγγελία που φτάνει σε αυτήν. Την προηγούμενη εβδομάδα, στη βάση μίας καταγγελίας από τρία πρωτοβάθμια σωματεία της Πάτρας διεξήχθη μία κοινή σύσκεψη των σωματείων, της επιθεώρησης και της αστυνομικής διεύθυνσης, έτσι ώστε να υπάρξει ο απαραίτητος συντονισμός.

Εδώ και αρκετά χρόνια, υπάρχουν καταγγελίες για εργοδότες που αναγκάζουν εργαζόμενους να επιστρέφουν ένα μέρος του μισθού κάτω από την απειλή της απόλυσης. Το κρίσιμο εδώ ήταν ότι υπήρξαν σωματεία που μπήκαν μπροστά και έκαναν συγκεκριμένη καταγγελία, για να μπορούμε να παρέμβουμε. Αντιμετωπίζουμε μία υπόθεση καθαρού εκβιασμού και, γι’ αυτόν το λόγο, συνεργαζόμαστε και με την αστυνομία.

Σχετικά με την υπόθεση των κουπονιών, εκπονούμε ένα κοινό σχέδιο δράσης, μαζί με το ΣΔΟΕ και την οικονομική αστυνομία, για να μπορέσουμε οι απαραίτητοι έλεγχοι να είναι αποτελεσματικοί.

Ερ: Κάνοντας σύγκριση των στοιχειών, παρατηρείται μεταβολή στον αριθμό των καταγγελιών; Συνήθως, τι είδους παραβάσεις καταγγέλλονται;

Απ: Η τηλεφωνική γραμμή 15512 έχει δώσει τη δυνατότητα σε περισσότερες καταγγελίες να φτάνουν στο ΣΕΠΕ, διασφαλίζοντας την ανωνυμία των καταγγελλόντων, εφόσον το επιθυμούν. Οι πιο συνήθεις παραβάσεις αφορούν είτε πλήρως είτε μερικώς αδήλωτη εργασία και καθυστερήσεις στην καταβολή δεδουλευμένων.

Ερ: Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας έχει δηλώσει με κατηγορηματικό τρόπο ότι στόχος είναι η περαιτέρω ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση της μαύρης εργασίας. Έχουν γίνει ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση; Ποιος είναι ο προγραμματισμός και που θα εστιάσουν οι έλεγχοι, που θα διενεργηθούν το προσεχές διάστημα;

Απ: Η υποβάθμιση των ελεγκτικών μηχανισμών αποτελούσε μία συνειδητή επιλογή των προηγούμενων κυβερνήσεων. Μαζί με την κατάρρευση των εργασιακών δικαιωμάτων αποδιαρθρώθηκε σε μεγάλο βαθμό και η επιθεώρηση.

Για εμάς, η ενίσχυση της επιθεώρησης αποτελεί μία από τις βασικές μας προτεραιότητες. Ήδη, το σώμα έχει ενισχυθεί με 50 νέους εργαζόμενους, όπου εκπαιδεύονται, για να γίνουν επιθεωρητές. Παράλληλα, στο πλαίσιο της κατάρτισης του νέου οργανογράμματος του υπουργείου Εργασίας, το ΣΕΠΕ ενισχύεται με αύξηση των οργανικών του θέσεων, αλλά και τη δημιουργία νέων δομών. Σημαντικό είναι ότι η επιθεώρηση θα ξαναποκτήσει τμήμα νομικής στήριξης, το οποίο θα μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην καθημερινή δουλειά των επιθεωρητών και να αναβαθμίσει το σύνολο της υπηρεσίας. Θα καλυφτεί, έτσι, ένα σημαντικό κενό που η προηγουμένη κυβέρνηση δημιούργησε. Τέλος, η λειτουργία του νέου πληροφοριακού συστήματος θα μας δώσει τη δυνατότητα διεξαγωγής ακόμα πιο στοχευμένων και, άρα, αποτελεσματικών ελέγχων.

Ερ: Θεωρείτε πως θα μπορούσαν να γίνουν αλλαγές στην επιβολή των προστίμων ή στη διαδικασία των ελέγχων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της μαύρης εργασίας;

Απ: Βασικό στοιχείο της δουλειάς μας δεν είναι η είσπραξη προστίμων, αλλά η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Η δομή των προστίμων θα πρέπει να υπηρετεί αυτόν το στόχο, να είναι, δηλαδή, άλλο ένα εργαλείο για την επιθεώρηση.

Στη βάση ενός απολογισμού της μέχρι τώρα εμπειρίας προκύπτει η ανάγκη η αρχιτεκτονική του προστίμου για την αδήλωτη εργασία να παρέχει κίνητρα στον εργαζόμενο, για να προβεί στην καταγγελία, όπως π.χ. δυνατότητα σύνδεσης του προστίμου με πρόσληψη. Παράλληλα, όμως, σε περίπτωση υποτροπής, θα πρέπει η ποινή να αυστηροποιείται όχι μόνο στο οικονομικό σκέλος, αλλά ακόμα και στην αφαίρεση της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης.

Ερ: Σύμφωνα με δηλώσεις της υπουργού Εργασίας Έφης Αχτσιόγλου, η πρόθεση της κυβέρνησης είναι να μην δαπανάται ούτε ένα ευρώ δημοσίου χρήματος σε επιχειρήσεις που παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία. Πιστεύετε ότι ένα τέτοιο μέτρο θα αποτελούσε αντικίνητρο για τις επιχειρήσεις που παρανομούν;

Απ: Η συγκεκριμένη πρόταση αποτελεί στοιχείο μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την καταπολέμηση της παραβατικότητας στην αγορά εργασίας. Η μέριμνα, ώστε ο σεβασμός της εργατικής νομοθεσίας να είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση σε δημόσιο χρήμα, εντάσσεται σε μία λογική κινήτρων και αντικινήτρων, για να επιτευχθεί η συμμόρφωση των εργοδοτών.

Ταυτόχρονα, είναι και ζήτημα ηθικής τάξης. Δεν μπορεί να είναι ανεκτό να έχουν πρόσβαση στο δημόσιο επιχειρηματίες οι οποίοι είτε στερούν πόρους από το ασφαλιστικό σύστημα με την πρακτική τους είτε δεν σέβονται το πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων.