Την ανάγκη μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού χωρίς όμως αύξηση των εργοδοτικών εισφορών επισημαίνει ο ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο.
Όπως επισημαίνει στην επικείμενη μεταρρύθμιση θα πρέπει να τεθεί ξεκάθαρα το θέμα του ύψους των εισφορών σε επίπεδο που να μην δημιουργεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα στις ελληνικές επιχειρήσεις που υφίστανται τις πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού.
Αντίθετα, η διαμόρφωση των εισφορών σε χαμηλότερο επίπεδο πρέπει επειγόντως να αποτελέσει θέμα ευρύτατου κοινωνικού διαλόγου με στόχο την προάσπιση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος.
“Πρέπει επίσης, να γίνει κατανοητό ότι τις εισφορές του εργοδότη τις πληρώνει τελικά ο εργαζόμενος μέσω ανάλογης μείωσης του μισθού του ή μείωσης της απασχόλησής του, ή ο άνεργος που δεν μπορεί να βρει δουλειά λόγω απαγορευτικού κόστους για τον εργοδότη. Συνεπώς, επιλογές αύξησης των εργοδοτικών εισφορών για να «περισωθούν» οι συντάξεις δρουν αντιαναπτυξιακά, και μάλιστα με άμεσα αποτελέσματα στο επίπεδο της απασχόλησης και των εισοδημάτων” υποστηρίζει.
Σύμφωνα με το ΣΕΒ όλη η Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού εν μέσω χαμηλών προοπτικών ανάπτυξης στο μέλλον.
Ο συνδυασμός αυτός έχει ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά.
Από την μια πλευρά, η γήρανση οδηγεί σε μία αύξηση των δαπανών για συντάξεις, για υγεία, και για μακροχρόνια φροντίδα. Στον βαθμό, επίσης, που η ηλικία συνταξιοδότησης θα αυξάνεται όσο βελτιώνεται το προσδόκιμο ζωής λόγω τεχνολογικών εξελίξεων στο θέμα της υγείας, και θα προκύπτουν ενδεχομένως μεγαλύτερα θέματα μακροχρόνιας ανεργίας ή ανεργίας ηλικιωμένων λόγω επιμήκυνσης του εργασιακού βίου, θα δημιουργούνται, επίσης, πιέσεις στις δαπάνες εκπαίδευσης-κατάρτισης και στις δαπάνες αντιμετώπισης της ανεργίας στο νέο εργασιακό περιβάλλον.
Από την άλλη πλευρά, το επίπεδο διαβίωσης σε μία χώρα στηρίζεται στην οικονομική ανάπτυξη, στις επενδύσεις δηλαδή που γίνονται.
Στον δυτικό κόσμο, οι προοπτικές για υψηλή ανάπτυξη είναι περιορισμένες καθώς πολλές επενδύσεις έχουν μεταφερθεί στις ανερχόμενες οικονομίες για μία σειρά από λόγους, που συνδέονται βασικά με την σχετική κερδοφορία μεταξύ των δύο περιοχών, κυρίως διότι στις δυτικές κοινωνίες καθυστερούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, υπάρχουν υψηλοί περιβαλλοντικοί περιορισμοί, υψηλοί φόροι για να διατηρηθεί ένα αξιοπρεπές επίπεδο κοινωνικών παροχών στον πληθυσμό. κ.ο.κ. Χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης σημαίνουν χαμηλά φορολογικά έσοδα και μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα, στο βαθμό που δεν βρίσκονται νέοι πόροι ή δεν μεταρρυθμίζονται τα ασφαλιστικά συστήματα, και γενικότερα τα συστήματα κοινωνικών παροχών.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη σχεδιάσει ή/και υλοποιήσει μεταρρυθμίσεις που προσαρμόζουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στα νέα δεδομένα γήρανσης πληθυσμού και προοπτικών ανάπτυξης σε βάθος μιάς γενεάς.
Στην Ελλάδα, η όλη σχέση γήρανσης/ανάπτυξης, επιβαρύνεται από το γεγονός ότι η χώρα μας έχει ακόμη σημαντικά υψηλότερο έλλειμμα στο συνταξιοδοτικό σύστημα απ’ ότι ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, ταυτόχρονα, είναι σε μια ύφεση διαρκείας έχοντας πολύ χειρότερη επίδοση όσον αφορά στις επενδύσεις απ’ ότι άλλες χώρες. Όπως φαίνεται στον Πίνακα της πρώτης σελίδας, με βάση μελέτη για την επίπτωση της γήρανσης του πληθυσμού, στα συνταξιοδοτικά συστήματα και τις κοινωνικές δαπάνες που συνδέονται γενικότερα με την γήρανση, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το έλλειμμα το 2013 του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι στο 6% του ΑΕΠ, τριπλάσιο δηλαδή του μέσου όρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τις συντάξεις να απορροφούν το 16,2% του ΑΕΠ (έναντι 11,3% του ΑΕΠ των ΕΕ28) και τις εισφορές να διαμορφώνονται σε 10,2% του ΑΕΠ (έναντι 9,2% του ΑΕΠ των ΕΕ28). Στο τέλος της περιόδου (2060), οι αποκλίσεις αυτές αμβλύνονται (χωρίς να εξαλείφονται) κυρίως λόγω όλων των μεταρρυθμίσεων που έχουν γίνει στο ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα από το 2010 και μετά. Η μη επιστροφή, όμως, της χώρας μας στην ανάπτυξη συνεχίζει να επιβαρύνει τα ελλείμματα και απαιτεί περαιτέρω παρεμβάσεις. Εξ’ού και τα μέτρα που λαμβάνονται το 2015-2026. Τα μέτρα που λαμβάνονται άμεσα αφορούν τόσο το ίδιο το ασφαλιστικό (Πίνακες 1-3), όσο και γενικότερες δημοσιονομικές παρεμβάσεις (Πίνακας 4) καθώς εάν δεν εξυγιανθεί το ασφαλιστικό σύστημα και συνεχίσει να δημιουργεί ελλείμματα, τότε δεν πρόκειται να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματος προσαρμογής για πρωτογενή πλεονάσματα 3.5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ στην μεσοχρόνια περίοδο, από σχεδόν μηδενικό ισοζύγιο το 2015-2016. Και αυτό έχει επιπτώσεις στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας διότι κανείς δεν πρόκειται να κάνει σημαντικές επενδύσεις σε μία χώρα που δεν έχει βάλει σε τάξη τα δημοσιονομικά της πράγματα και λαμβάνει χρηματοδοτική βοήθεια από το εξωτερικό καθώς δεν έχει πρόσβαση στις αγορές.
Όποια μεταρρύθμιση και αν επιχειρηθεί πρέπει να βασίζεται στην αλληλεγγύη και την δικαιοσύνη. Η συνταξιοδοτική αλληλεγγύη δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνει εξίσωση των συνταξιούχων προς τα κάτω, με μία βραχυπρόθεσμη ταμειακή λογική, γιατί τότε προσκρούει στην αρχή που απαιτεί να ληφθούν υπόψη και οι συσσωρευμένες εισφορές κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου. Η συνταξιοδοτική αλληλεγγύη επιβάλλει οι απόμαχοι της ζωής να απολαμβάνουν κάποιο ελάχιστο αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης σε οποιοδήποτε νέο σύστημα παροχών σχεδιάζεται, είτε αυτό είναι μέρος του συνταξιοδοτικού συστήματος είτε αποτελεί αυτόνομη προνοιακή παροχή.
Σε ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα, θα πρέπει να τεθεί ξεκάθαρα το θέμα του ύψους των εισφορών σε επίπεδο που να μην δημιουργεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα στις ελληνικές επιχειρήσεις που υφίστανται τις πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Πρέπει επίσης, να γίνει κατανοητό ότι τις εισφορές του εργοδότη τις πληρώνει τελικά ο εργαζόμενος μέσω ανάλογης μείωσης του μισθού του ή μείωσης της απασχόλησής του, ή ο άνεργος που δεν μπορεί να βρει δουλειά λόγω απαγορευτικού κόστους για τον εργοδότη. Συνεπώς, επιλογές αύξησης των εργοδοτικών εισφορών για να «περισωθούν» οι συντάξεις δρουν αντιαναπτυξιακά, και μάλιστα με άμεσα αποτελέσματα στο επίπεδο της απασχόλησης και των εισοδημάτων.
Εάν, λοιπόν, είναι ο εργαζόμενος και όχι ο εργοδότης αυτός που χρηματοδοτεί, τελικά, την κοινωνική ασφάλιση, και πρέπει να αυξηθεί η συνταξιοδοτική αποταμίευση στο μέλλον για να μπορούν να χρηματοδοτηθούν τα γηρατειά με αξιοπρέπεια.
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις ώστε να έχουμε υψηλή κατανάλωση σήμερα και υψηλή κατανάλωση αύριο, εκτός εάν πληρώνουν κάποιοι τρίτοι, συνήθως οι συνεπείς φορολογούμενοι, ή αν δανειζόμαστε (που δεν μπορούμε πλέον) σε βάρος των αγέννητων γενεών. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μία αύξηση των εισφορών δεν σημαίνει απαραίτητα αύξηση της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, καθότι επιδρά αρνητικά στην οικονομική δραστηριότητα, τις επενδύσεις, και, σε τελική ανάλυση τα εισοδήματα επί των οποίων επιβάλλονται οι εισφορές. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι αύξηση της αδήλωτης εργασίας και της ανεργίας και μείωση, αντί αύξηση, των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές.
Η συνταξιοδοτική αποταμίευση μπορεί να αυξηθεί, πέραν της τόνωσης της αναπτυξιακής διαδικασίας κυρίως από την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της οικονομίας, που θα φέρει επενδύσεις, απασχόληση και εισοδήματα. Επικουρικά στο σύστημα υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης (πρώτος πυλώνας), πρέπει επίσης να προχωρήσει η αξιοποίηση του δεύτερου πυλώνα (επαγγελματικά ταμεία) και του τρίτου πυλώνα (ιδιωτική ασφάλιση), με την διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου.
. Το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι κολυμβήθρα του Σιλωάμ ώστε όλοι να βγαίνουμε στο τέλος με «κάποια» σύνταξη, ανεξαρτήτως του πόσο δουλέψαμε και πόσο πληρώσαμε στη ζωή μας.
Όσο πιο αδιαφανές γίνει το σύστημα, τόσο θα γιγαντώνεται η αδήλωτη εργασία και η συνταξιοδοτική αποταμίευση εκτός συστήματος, με παράπλευρες απώλειες στην βιωσιμότητα του ασφαλιστικού και του φορολογικού συστήματος της χώρας.
Αυτά τα δύο συνδέονται άμεσα και πρέπει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να καταλήξουν σε win-win λύσεις, στη βάση καλά τεκμηριωμένων
στο 