H Mέρκελ παγίδευσε το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης το 2010 όπως υποστηρίζει δημοσίευμα του πρακτορείου Reuters.
Μια έρευνα του πρακτορείου σε αδημοσίευτα πρακτικά του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ, υποστηρίει ότι μια μικρή μειοψηφία διευθυντών εκείνη την ημέρα, θεωρούσαν ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν θα πετύχει.
“Έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για την προσέγγιση”, δήλωσε ο τότε διευθυντής της Βραζιλίας, Paulo Nogueira Batista, ο οποίος μάλιστα χαρακτήρισε τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την Ελλάδα ως υπερβολικά αισιόδοξες.
Από την πλευρά του ο Ινδός διευθυντής εκείνης της περιόδου, Arvind Virmani, δήλωσε πως το πρόγραμμα “έθετε ένα τεράστιο βάρος το οποίο η οικονομία της Ελλάδας δεν θα μπορούσε να σηκώσει”.
Αλλά τόσο οι ίδιοι όσοι και άλλοι που ανησυχούσαν πως το ΔΝΤ οδηγούνταν σε ένα τέλμα, είχαν μικρό περιθώριο ελιγμών. Ο πανίσχυρος γενικός διευθυντής του Ταμείου, Dominique Strauss-Khan, και αρκετοί από τους συμβούλους του, φοβόταν ότι η Ελλάδα αποτελεί απειλή για το ευρύτερο χρηματοοικονομικό σύστημα της ευρωζώνης. Είχαν ήδη αποφασίσει να συμμετέχουν στην κρίση.
Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ΔΝΤ που προήδρευσε της συγκεκριμένης συνεδρίασης, είχε τονίσει: “επιτρέψτε μου να είμαι σαφής σε δύο πράγματα. Δεν υπάρχει Plan B. Υπάρχει Plan A και η αποφασιστικότητα να κάνουμε το Plan A να πετύχει. Και αυτό είναι όλο”.
Νεότερες συνεντεύξεις με περισσότερους από 20 αξιωματούχους, καθώς και μια εκτεταμένη εξέταση των αρχείων του ΔΝΤ, φωτίζουν την αναστάτωση και τις διαιρέσεις μεσα στο ταμείο, τότε και τώρα. Αποδεικνύουν ότι ο Strauss-Kahn και οι κορυφαίοι σύμβουλοί του έβαλαν το Ταμείο σε μια τροχιά που ήταν γνωστό ότι είναι λανθασμένη, και ότι οι μη Ευρωπαίοι συμμετέχοντες, αμφέβαλλαν ότι θα είχε αποτέλεσμα.
Για να συμμετέχει στην ελληνική διάσωση, το Ταμείο παρέβη τους κανόνες του. Ήρε την απαγόρευση του ΔΝΤ για τον δανεισμό κεφαλαίων σε χώρες –όπως η Ελλάδα- που δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τα χρέη τους.
Επέτρεψε επίσης σε Ευρωπαίους πολιτικούς να υπαγορεύσουν τους αρχικούς όρους της ελληνικής διάσωσης, αποκλείοντας μια αναδιάρθρωση του χρέους που θα μπορούσε να είχε δώσει στην Ελλάδα μια νέα αρχή.
Υποστηρικτές των ενεργειών του Strauss-Kahn, ο οποίος παραιτήθηκε το 2011, και του Ταμείου, δηλώνουν πως ο ίδιος δεν είχε άλλη επιλογή από το να βοηθήσει στην ελληνική κρίση. Το Ταμείο πήγε ενάντια στην προηγούμενη τακτική του, για να αποτρέψει την ελληνική κρίση να προκαλέσει ευρύτερο χρηματοοικονομικό χάος.
“Με την Ευρώπη να ισορροπεί οριακά, να πούμε ότι το Ταμείο δεν θα συμμετείχε, θα ήταν απαράδεκτο”, τόνισε ο Siddhart Tiwari, ο οποίος ήταν γραμματέας του εκτελεστικού συμβουλίου του ΔΝΤ το 2010 και τώρα είναι επικεφαλής της στρατηγικής του ΔΝΤ, και του τμήματος πολιτικής και αξιολόγησης.
Η Ελλάδα ωστόσο πλήρωσε βαρύ τίμημα, σχολιάζει το Reuters. Ένας ανώτερος οικονομολόγος του ΔΝΤ, ενώ συμφωνεί ότι το Ταμείο έπρεπε να παρέμβει, δήλωσε σχετικά με την διάσωση: “αντικειμενικά, κάναμε την Ελλάδα χειρότερα. Δανείζεις σε μια χώρα που είναι ήδη ανίκανη να πληρώσει το χρέος της, και αυτό δεν είναι η εντολή μας”.
Ένας λόγος που η συμμετοχή του ΔΝΤ ήταν προβληματική, είναι διότι αρχικά η Ευρώπη ήθελε να κρατήσει το ΔΝΤ σε απόσταση. Καθώς οι συνηθισμένοι “πελάτες” του είναι μικρές αναδυόμενες οικονομίες που χρειάζονται δάνεια όσο εφαρμόζουν διαρθρωτικές αλλαγές, η περίπτωση της Ελλάδας ήταν διαφορετική.
Αν και μικρή εντός της ευρωπαϊκής οικονομίας, ήταν μια προηγμένη χώρα που συμμετείχε στο ευρώ. Ήταν αρχικά αδιανόητο για τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι μια τέτοια χώρα θα χρειαζόταν διάσωση από το ΔΝΤ.
Αντιθέτως, οι Ευρωπαίοι ήθελαν να διατηρήσουν το πρόβλημα εντός του “οίκου” της Ευρώπης. Το Παρίσι ιδιαίτερα, ήταν εναντίον του να συμμετέχει το Ταμείο. Ο Γ. Παπακωνσταντίνου, τότε υπουργός Οικονομικών (2009-2011), θυμάται τον Γάλλο πρόεδρο Nicolas Sarkozy να “μας λέει ότι δεν θα επιτρέψω ποτέ το ΔΝΤ στην Ευρώπη”.
Η Christine Lagarde, που ήταν τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, συμφωνούσε. Στην Φρανκφούρτη, ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ Jean-Claude Trichet, επίσης κατέστησε σαφές ότι ήθελε η Ευρώπη να αναλάβει ηγετικό ρόλο.
Γρήγορα έγινε σαφές ότι οι αρχικές προσπάθειες της Ευρώπης είχαν αποτύχει να κατευνάσουν τους φόβους στις αγορές ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να χρεοκοπήσει.
Η Γερμανίδα Καγκελάριος Merkel, σύμφωνα με τους συμβούλους της, είδε ότι η ΕΚΤ και η Κομισιόν ήταν πολύ “ήπιοι” και ευάλωτοι σε πολιτικές επιρροές. Άρχισε να επιμένει ότι το ΔΝΤ έπρεπε να συμμετέχει στην ελληνική διάσωση.
Ο Γ. Παπακωνσταντίνου δήλωσε πως “το ΔΝΤ συμμετείχε στο πρόγραμμα για έναν απλό λόγο. Η Merkel κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κομισιόν δεν ήταν αξιόπιστη και ότι το μόνο πράγμα που θα έπειθε τις αγορές, θα ήταν το ΔΝΤ”.
Αλλά υπήρχαν αντικειμενικές δυσκολίες. Η Ελλάδα δεν είχε τοπικό νόμισμα να υποτιμήσει για να βοηθήσει τις εξαγωγές και τον τουρισμό, ούτε κεντρική τράπεζα να διαμορφώσει νομισματική πολιτική για τα ιδιαίτερα συμφέροντα της χώρας. Επομένως, ο Straus-Kahn και το προσωπικό του, ξαναέγραψε τους κανόνες. Με τη νέα διατύπωση, οι χώρες που κρίνονται συστημικής σημασίας –η Ελλάδα, ως μέρος της ευρωζώνης κρίθηκε ότι συμπεριλαμβάνεται σε αυτές- θα μπορούσε να δεχθεί βοήθεια από το ΔΝΤ.
Ο Strauss-Kahn οδήγησε το ΔΝΤ σε μια διαδρομή που δεν είχε κάνει ποτέ στο παρελθόν: λειτούργησε ως μέλος της “τρόικας” με την Κομισιόν και την ΕΚΤ. Ήταν ένας σοβαρός περιορισμός για έναν οργανισμό που είχε μάθε να χειρίζεται μόνη της και απευθείας με τις κυβερνήσεις.
Η μεγαλύτερη δυσαρέσκεια ήταν το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους –ή η έλλειψη αυτής, όπως θυμούνται ορισμένοι αξιωματούχοι του ΔΝΤ. “Ήταν απολύτως σαφές ότι στο κτήριο του ΔΝΤ –όχι όλοι, αλλά η συντριπτική πλειονότητα- πως υπήρχε ανάγκη για αναδιάρθρωση του χρέους”, αναφέρει υψηλόβαθμος οικονομολόγος του ΔΝΤ.
Παρά τις ενστάσεις από ορισμένα μέλη του δ.σ., το ΔΝΤ συμφώνησε πως η αναδιάρθρωση χρέους θα έπρεπε να περιμένει. Αλλά το αρχικό πρόγραμμα βγήκε εκτός τροχιάς, όπως είχαν φοβηθεί κάποια δύσπιστα μέλη.
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών Παπακωνσταντίνου, ο Strauss Kahn τελικά αποφάσισε να σκληρύνει τη στάση του έναντι της Merkel και να επιμείνει για αναδιάρθρωση του χρέους τον Μάιο του 2011.
Τότε συνέβη το αναπάντεχο: καθώς ο Strauss-Kahn βρισκόταν καθοδόν για την Ευρώπη για να συναντηθεί με τη Γερμανίδα Καγκελάριο, συνελήφθη στη Νέα Υόρκη ύστερα από τις κατηγορίες μιας υπαλλήλου ξενοδοχείου ότι της είχε επιτεθεί σεξουαλικά. Ο Strauss-Kahn παραιτήθηκε (το 2011 οι εισαγγελείς της Νέας Υόρκης απέσυραν τις κατηγορίες εναντίον του και ήλθε σε συμβιβασμό με την υπάλληλο του ξενοδοχείου).
Η συνάντηση για το χρέος δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ορισμένοι που εμπλεκόταν στις συνομιλίες θεωρούν πως η χαμένη ευκαιρία καθώς και η αναταραχή με την αποχώρηση του Strauss-Kahn προκάλεσε μια μοιραία καθυστέρηση στην προσπάθεια να αναγκαστεί η Ευρώπη να δεχθεί την ελάφρυνση χρέους. “Δεν λέω ότι η Merkel θα είχε πειστεί. Αλλά η συζήτηση θα μπορούσε να είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα”, τόνισε ο Γ. Παπακωνσταντίνου.
Τελικά η Ελλάδα έλαβε κάποια ελάφρυνση του χρέους, όταν οι ιδιώτες επενδυτές δέχτηκαν ένα “κούρεμα” μεγαλύτερο του 50% στα ομόλογα αξίας 200 δισ. ευρώ που κατείχαν.
Οι περισσότεροι στο ΔΝΤ πιστεύουν ότι ένας από τους λόγους που το πρόγραμμα της τρόικας απέτυχε ήταν διότι όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, ποτέ δεν εφάρμοσαν τις μεταρρυθμίσεις σωστά. Οι Έλληνες επικριτές από την άλλη πλευρά, δηλώνουν ότι το ΔΝΤ έκανε λάθη, όπως ότι προσπάθησε να μειώσει τους μισθούς αντί να δώσει περισσότερη έμφαση στην απελευθέρωση των αγορών.
Το Ταμείο έχει αναγνωρίσει ότι έκρινε λανθασμένα κάποιες βασικές οικονομικές προβλέψεις. Ιδιαίτερα το πόσο οι περικοπές στον κρατικό προϋπολογισμό θα προκαλούσαν σημαντική βλάβη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σε μια χώρα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κρατικές δαπάνες.
Η εμπλοκή του ΔΝΤ στη ζώνη του ευρώ έχει επίσης εντείνει τον διάλογο σχετικά με την κυριαρχία του οργανισμού από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η Lagarde αναμένεται να κερδίσει μια δεύτερη θητεία ως επικεφαλής εάν το θελήσει. Αλλά η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και άλλες χώρες εκτός της Δύσης, θέλουν να έχουν μεγαλύτερο λόγο στον οργανισμό. Εάν το ΔΝΤ μπορεί να υπερεκτίθεται στο κατώφλι της Ευρώπης, υποστηρίζουν, κάτι πρέπει να αλλάξει.
στο 