Ριζικές τομές στο Κληρονομικό Δίκαιο προωθεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης, έπειτα από 80 έτη ισχύος των γνωστών διατάξεων του Αστικού Κώδικα, με κυριότερη αλλαγή την κατάργηση των ιδιόγραφων διαθηκών, αλλά και την αναγνώριση κληρονομικών δικαιωμάτων σε άτομα τα οποία δεν συνδέονται με νομικό δεσμό με τον αποβιώσαντα.
Οι σχεδιαζόμενες αλλαγές σχετίζονται με:
- την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος στους συντρόφους ζωής
- την κατάργηση του δικαιώματος κληρονομιάς για υπερήλικους γονείς.
- την αναγνώριση κληρονομικών συμβάσεων μεταξύ γονέων και τέκνων
- τη δυνατότητα κληρονομιάς άυλων περιουσιακών στοιχείων
- τον χρονικό περιορισμό του κληρονομικού δικαιώματος για όσους δεν ενδιαφέρονται για μια περιουσία
- την καθιέρωση της ψηφιακής διαθήκης με ταυτόχρονη κατάργηση της ιδιόγραφης.
Η ΠΟΜΙΔΑ η οποία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το θέμα αυτό, δεδομένου ότι το κύριο κληρονομικό αντικείμενο στην Ελλάδα είναι η ιδιωτική ακίνητη περιουσία, ενώ συμφωνεί με πολλές από τις παραπάνω προτάσεις, όπως είναι η καθιέρωση της δυνατότητας σύνταξης ψηφιακής διαθήκης, ή η αναγνώριση των “κληρονομικών συμβάσεων”, είναι κάθετα αντίθετη στην κατάργηση της ιδιόγραφης διαθήκης, που είναι ο πλέον συνήθης, απολύτως ανέξοδος και απαλλαγμένος από κάθε γραφειοκρατία, τρόπος ρύθμισης της μετά θάνατον τύχης της περιουσίας των απλών πολιτών.
Η κατάργηση της ιδιόγραφης διαθήκης δεν είναι τίποτε λιγότερο από την αψυχολόγητη κατάργηση ενός διεθνώς κατοχυρωμένου ανθρώπινου δικαιώματος των πολιτών, να διαθέτουν την περιουσία τους με τον τρόπο που εκείνοι επιλέγουν.
Αναλυτικά οι έξι βασικές προτεινόμενες αλλαγές στο Κληρονομικό Δίκαιο
- Αναγνωρίζεται για πρώτη φορά δικαίωμα κληρονομιάς σε άτομα που δεν έχουν συζυγική σχέση με τον/τη νεκρό/ή, αλλά είναι σύντροφοι ζωής, έχουν δηλαδή ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί ή στην περίπτωση που δεν τους έχει μεταβιβαστεί κάποιο περιουσιακό στοιχείο με διαθήκη. Μέχρι τώρα δικαίωμα να κληρονομεί έχει μόνο ο/η νόμιμος/η σύζυγος, έστω κι αν η συζυγική σχέση είναι τυπική ή βρίσκονται σε χρόνια διάσταση, περιπλέκοντας και στερώντας εκείνους που έχουν πραγματικές σχέσεις να έχουν τη δυνατότητα να κληρονομήσουν περιουσιακά στοιχεία. Με την επικείμενη ρύθμιση ο καθένας θα μπορεί να αφήσει την περιουσία του σε κάποιον που έζησε μαζί του για χρόνια ή δεν έχει άμεση συγγενική σχέση, χωρίς βέβαια να εκμηδενίζονται κληρονομικά δικαιώματα παιδιών και συζύγων (αυτό που λέγεται νόμιμη μοίρα).
- Περιορίζεται δραστικά το κληρονομικό δικαίωμα των γονέων και μάλιστα καταργείται στις περιπτώσεις που οι γονείς είναι σε μεγάλη ηλικία, δηλαδή 80 και πλέον χρόνων. Μέχρι σήμερα κληρονομικό δικαίωμα έχουν τα παιδιά, εφόσον υπάρχουν, η σύζυγος και αν δεν υπάρχουν παιδιά οι γονείς εκείνου που φεύγει από τη ζωή, σε ποσοστά που διαφέρουν κατά περίπτωση. Στο εξής οι υπερήλικοι γονείς δεν θα κληρονομούν καθόλου. Παράλληλα, γίνεται επεξεργασία και για προβλέψεις ειδικών κληρονομικών ρυθμίσεων για επιχειρήσεις και ειδικά δικαιώματα (πνευματικά) τα οποία μπορεί κάποιος να αφήνει ως κληρονομιά, όχι σε όλα του τα παιδιά, αλλά σε εκείνα που θα κρίνει κατάλληλα για τη διαχείρισή τους.
- Επιτρέπεται με τις νέες ρυθμίσεις για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα η σύναψη κληρονομικών συμβάσεων, κάτι που τώρα απαγορεύεται ρητά, και ακόμη κι αν γίνει, δεν έχει καμιά νομική ισχύ. Οι κληρονομικές συμβάσεις, που ισχύουν σε πολλές χώρες του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης), δίνουν δυνατότητες ελεύθερης διάθεσης της περιουσίας, καθώς μπορεί για παράδειγμα ένας γονιός εν ζωή να καλεί τα παιδιά του και να συμφωνεί μαζί τους με κληρονομική σύμβαση τι θα πάρει το καθένα από την περιουσία του και να μη γίνεται η κληρονομική διαδοχή με βάση τα ποσοστά της νόμιμης μοίρας (που ορίζει τι κληρονομεί ο καθένας χωρίς κάποια ουσιαστική βούληση εκείνου του οποίου η περιουσία κληρονομείται).
- Επιμελητήρια, επιχειρηματικές ενώσεις και εμπορικοί σύλλογοι θα έχουν ελευθερία ως προς την διάθεση περιουσιακών στοιχείων που είναι άυλα, όπως για παράδειγμα το σήμα μιας επιχείρησης, η επωνυμία της, δικαιώματα ειδικής φύσεως όπως τα πνευματικά και άλλα.
- Μείζονος σημασίας είναι και οι ρυθμίσεις για χρονικούς περιορισμούς του κληρονομικού δικαιώματος για όσους δεν ενδιαφέρονται επί μακρόν για μια περιουσία, οδηγώντας περιουσίες σε κατάρρευση, απαξίωση και αφανισμό, καθώς μπλοκάρουν κάθε αξιοποίησή τους από τους λοιπούς κληρονόμους. Το όριο παραγραφής του κληρονομικού δικαιώματος για εκείνους που δεν ενδιαφέρονται για χρόνια αφορά κυρίως ομογενείς και τα παιδιά τους, κάτι που είναι τόσο συνηθισμένο στη χώρα μας, όπου η εγκατάλειψη περιουσιών, γιατί π.χ. κάποιοι συγγενείς είναι στην Αμερική ή στην Αυστραλία και δεν συναινούν ή δεν νοιάζονται, οδηγεί σε πλήρη απαξίωση.
- Η τελευταία αλλαγή αφορά στο πλαίσιο για τις διαθήκες, οι οποίες στο εξής θα είναι μόνο ψηφιακές, θα καταρτίζονται και θα δημοσιεύονται από συμβολαιογράφο, προκειμένου να τεθεί τέλος στις ιδιόχειρες διαθήκες, που, σύμφωνα με την πρόταση, “συνήθως προκαλούν τεράστια προβλήματα στους κληρονόμους, καθώς συνήθως είναι περισσότερες από μία, με αντιφατικές οδηγίες ή ρυθμίσεις που δεν βγάζουν νόημα, με αμφισβητήσεις στην υπογραφή εκείνου που αφήνει την περιουσία.”.