Πανεπιστημίου: Έτσι θα είναι μετά την ανάπλαση – 20 ερωτήσεις-απαντήσεις για το έργο – ΦΩΤΟ

“Η αισθητική, λειτουργική και περιβαλλοντική αναβάθμιση της Αθήνας, με παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στο κέντρο της πόλης και μια σειρά έργων σε κάθε μία από τις γειτονιές της, εξελίσσεται σύμφωνα με τον προγραμματισμό και το χρονοδιάγραμμα που είχε τεθεί από τη Δημοτική Αρχή.

Η σύνδεση της πλατείας Συντάγματος με την Ομόνοια μέσω του κεντρικού άξονα της Πανεπιστημίου, ήταν πάντα το «όραμα» πολεοδόμων και χωροτακτών που ουδέποτε υλοποιήθηκε, αλλά πλέον οι συνθήκες έχουν ωριμάσει και η Αθήνα δικαιούται να γίνει η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που αξίζει στην Ελλάδα.

Με την ολοκλήρωση της δοκιμαστικής περιόδου των προσωρινών παρεμβάσεων και μετά την πρόσφατη έναρξη των έργων ανάπλασης της κάτω Πλατείας Συντάγματος, ο Δήμος Αθηναίων θα προχωρήσει στο τέλος του χρόνου στις αντίστοιχες εργασίες στην οδό Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο των έργων του Μεγάλου Περίπατου” σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση.

Σύμφωνα με τον Δήμο Αθηναίων, η ανάπλαση στην κεντρικότερη αρτηρία της πρωτεύουσας θα προσφέρει επιπλέον 19.360 τ.μ. φιλικότερου, αισθητικά αναβαθμισμένου και πολύτιμου περιβαλλοντικά δημόσιου χώρου.

Όπως σημειώνει, για την ενδυνάμωση της βιώσιμης κινητικότητας, μέσω της διαπλάτυνσης των υφιστάμενων πεζοδρομίων, θα αποδοθούν στους πεζούς, 4.270 τ.μ. ενώ 2.260 τ.μ θα είναι οι χώροι πρασίνου (με μεγάλα παρτέρια με θάμνους και εποχικά φυτά) σε συνδυασμό με τους 87 νέους μεγάλους πλατάνους που θα φυτευτούν κατά μήκος του δρόμου και από τις δύο πλευρές.

Το έργο για τη νέα Πανεπιστημίου σε 20 ερωτήσεις και απαντήσεις

1. Πότε θα αρχίσουν και πότε θα ολοκληρωθούν τα έργα;

Απάντηση: Τα έργα θα ξεκινήσουν σύμφωνα με τον προγραμματισμό, στο τέλος του 2021 με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης 12-15 μήνες.

2. Αυτό σημαίνει ταλαιπωρία στην πόλη για ενάμισι χρόνο;

Απάντηση: Ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει πλέον υψηλή τεχνογνωσία καθώς και εμπειρία στην εκτέλεση μεγάλης κλίμακας έργων στην πόλη. Το έργο θα εξελίσσεται τμηματικά ακριβώς για να μην υπάρξει αναστάτωση στη λειτουργία της πόλης και όχληση στις δραστηριότητες των πολιτών.

Όπως ακριβώς στην ανάπλαση της κάτω Πλατείας Συντάγματος, θα γίνει με υποδειγματικό τρόπο η οργάνωση του εργοταξίου και η ανάπτυξη των έργων. Θα είναι εξίσου πολύτιμη η κατανόηση και συνεργασία πεζών, εποχούμενων και επισκεπτών.

3. Πόσο θα κοστίσει η ανάπλαση;

Απάντηση: Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 3 εκατ. ευρώ.

4.Γιατί δεν προχώρησαν εξαρχής τα μόνιμα έργα και επελέγη η δοκιμή ενός έτους;

Απάντηση: Είναι η καλή πρακτική που ακολουθείται σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά και σε πολλές άλλες πόλεις του κόσμου. Οι μεγάλες παρεμβάσεις δοκιμάζονται πιλοτικά και στη συνέχεια ακολουθούν οι μόνιμες. Η δοκιμαστική περίοδος επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων για τη βελτίωση των σχεδίων.

Με τη μέθοδο αυτή έγινε η ανάπλαση της Times Square, έργα στο Μιλάνο και αλλού. Αυτό γίνεται και στην περίπτωση της Πανεπιστημίου. Χωρίς να είχε προηγηθεί το πιλοτικό έργο, θα ήταν αδιανόητη η εξαρχής διαπλάτυνση των πεζοδρομίων ως μόνιμο έργο.

5. Τι διαπιστώθηκε και τι άλλαξε, λοιπόν, στον σχεδιασμό μετά τη δοκιμαστική περίοδο;

Απάντηση: Οι αναλυτικές καταγραφές και αναλύσεις των κυκλοφοριακών δεδομένων οδήγησαν σε βελτιστοποιήσεις του τελικού σχεδίου με την αλλαγή της διατομής του δρόμου από τρεις σε τέσσερις λωρίδες.

6. Τι προβλέπεται για την κίνηση των λεωφορείων;

Απάντηση: Η χάραξη αποκλειστικής λεωφορειολωρίδας θα συμβάλει στην ανεμπόδιστη κίνηση των λεωφορείων και την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των στάσεων, ενισχύοντας τη βιώσιμη κινητικότητα με δημόσια μέσα.

7. Η πρόβλεψη των συγκοινωνιολόγων ότι θα μειωθούν οι διελεύσεις και θα μειωθεί ο φόρτος του δρόμου, επιβεβαιώθηκε;

Απάντηση: Απολύτως. Οι μετρήσεις από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο δείχνουν ότι μειώθηκαν κατά 16% οι διελεύσεις των ΙΧ και αυξήθηκαν κατά 8% οι διελεύσεις των ταξί και των μοτοσυκλετών, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκε ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της διαδρομής.

Συγκεκριμένα, οι κυκλοφοριακές συνθήκες στην Πανεπιστημίου και στην κοντινή περιοχή ισορρόπησαν κοντά στα επίπεδα προ των αλλαγών σχετικά γρήγορα (σε λιγότερο από 3 μήνες).

Αναλυτικά:

-Οι χρόνοι διαδρομής επί της Πανεπιστημίου παρουσίασαν προσωρινή αύξηση κατά τις πρώτες εβδομάδες εφαρμογής των ρυθμίσεων, ωστόσο στη συνέχεια μειώθηκαν σημαντικά.

Χαρακτηριστικά, τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο του 2021 οι χρόνοι διαδρομής της Πανεπιστημίου ήταν κατά 30% μειωμένοι σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 2020. Τον μήνα Σεπτέμβριο, η αντίστοιχη μείωση ήταν 14%.

-Η κινητικότητα των πεζών στην Αθήνα κατά τους μήνες Ιούνιο – Σεπτέμβριο αυξήθηκε κατά 23% το 2021, σε σχέση με το 2020.

8. Υπήρξε και αν ναι περιβαλλοντικό όφελος από τον περιορισμό διελεύσεων ΙΧ;

Απάντηση: Και πάλι οι μετρήσεις από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο έδειξαν μείωση των ρυπαντικών φορτίων (ολικό ρυπαντικό φορτίο, εκπομπές CO2) σε σχέση με την περίοδο πριν από την εφαρμογή των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, κατά 26,7% και 27,4% αντίστοιχα.

9. Γιατί να μεγαλώσουν τα ήδη μεγάλα πεζοδρόμια της Πανεπιστημίου;

Απάντηση: Ο στόχος διαπλάτυνσης των πεζοδρομίων δεν είναι να επιτευχθεί απλώς η ανεμπόδιστη κίνηση των πεζών. Το πεζοδρόμιο γίνεται πολυμορφικό εφόσον εξυπηρετεί πολλές δραστηριότητες.

Δημιουργούνται μίνι πάρκα, διάδρομοι τρεξίματος και κίνησης των ποδηλάτων, μικροί χώροι αναψυχής. Όπως ακριβώς συμβαίνει για παράδειγμα στο Παρίσι, στο Βερολίνο και σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις.

10. Πόσο χρηστικά θα είναι τα νέα πεζοδρόμια στους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα;

Απάντηση: Παρότι η Πανεπιστημίου είχε πράγματι μεγάλα πεζοδρόμια, στερούνταν παντελούς πρόνοιας για την καθολική προσβασιμότητα. Στα νέα φαρδιά πεζοδρόμια η προσβασιμότητα θα είναι απρόσκοπτη.

Στις συμβολές της Πανεπιστημίου με τις κάθετες οδούς θα δημιουργηθούν ράμπες με ήπια κλίση, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι μετακινήσεις των πεζών, γονέων με καροτσάκια, ηλικιωμένων και ειδικότερα των ατόμων με προβλήματα κίνησης.

Οι φιλικές διαβάσεις θα είναι 16 κατά μήκος του δρόμου, για πρόσθετη οδική ασφάλεια και απρόσκοπτη κίνηση κατά μήκος του δρόμου.

11. Τι θέση θα έχει το ποδήλατο στη νέα Πανεπιστημίου;

Απάντηση: Η κίνηση ποδηλάτων και άλλων μέσων μικρής κινητικότητας έχει προβλεφθεί σε συγκεκριμένη διάταξη λωρίδας και θα θεσμοθετηθεί ως μικτής χρήσης όταν θα το επιτρέψει η σχετική νομοθεσία.

12. Πόσα νέα δέντρα θα φυτευτούν; Και πόσα θα είναι συνολικά μετά την ανάπλαση;

Απάντηση: Θα φυτευτούν 83 νέοι μεγάλοι πλάτανοι -ύψους 9-10 μέτρων- και μαζί με τα υφιστάμενα πλατάνια και τις ακακίες (συνολικά 167 δέντρα) θα δημιουργήσουν έναν σύγχρονο αστικό κήπο αντίστοιχο με αυτούς του Παρισιού.

13. Γιατί επελέγησαν τα πλατάνια που χρειάζονται πολύ νερό και μεγαλώνοντας οι ρίζες τους μπορεί να καταστρέψουν τα πεζοδρόμια;

Απάντηση: Πλατάνια υπάρχουν και σήμερα στην Πανεπιστημίου, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και σε άλλα σημεία της πόλης, ενώ αποτελούν μέρος της αστικής πανίδας της Αττικής. Τα πλατάνια είναι αειθαλή και καθώς είναι πλατύφυλλα προσφέρουν μεγάλη σκίαση.

Στη μελέτη του έργου υπάρχουν ειδικές πρόνοιες για το πράσινο και έχει προβλεφθεί μια σύγχρονη τεχνική φύτευσης που επιτρέπει την υγιή ανάπτυξη του δέντρου χωρίς να δημιουργούνται μελλοντικά προβλήματα στα πεζοδρόμια.

Για τους χώρους φυτεύσεων προβλέπεται, όπου είναι δυνατόν, η εφαρμογή βιώσιμων συστημάτων υπόγειας στράγγισης. Η συγκεκριμένη υποδομή προσφέρει συγκράτηση του νερού στις ρίζες των δέντρων, επιτρέποντας την εξοικονόμηση ύδατος που καταναλώνεται στην άρδευση. Επιπλέον με τη συγκράτηση των βρόχινων υδάτων γίνεται καλύτερη αντιμετώπιση και των πλημμυρικών φαινομένων.

14. Πέραν της φύτευσης των μεγάλων δέντρων, πώς αλλιώς ενισχύεται το πράσινο;

Απάντηση: Εκτός από τη φύτευση νέων δέντρων στην Πανεπιστημίου θα δημιουργηθούν μεγάλα γραμμικά παρτέρια. Τα παρτέρια εκτός από τα δέντρα θα φιλοξενούν διάφορα είδη θάμνων, αλλά και πολλά εποχικά φυτά. Η συνολική επιφάνεια των παρτεριών θα ανέλθει σε 2.260 τ.μ και θα αποδώσει στην οδό τον πράσινο χαρακτήρα της.

15. Θα υπάρχει χώρος να καθίσει κάποιος να ξεκουραστεί, να απολαύσει την Τριλογία;

Απάντηση: Τα 59 υπαίθρια καθιστικά στη σκιά των δέντρων είναι βασικό στοιχείο του σχεδίου ανάπλασης. Επιπλέον, θα δημιουργηθούν 5 δημόσιες κρήνες με πόσιμο νερό, ώστε να περιοριστεί και η χρήση των πλαστικών μπουκαλιών.

16. Τι προβλέπεται για το φωτισμό;

Απάντηση: Στην Πανεπιστημίου θα τοποθετηθούν 112 σύγχρονα φωτιστικά που καταναλώνουν ελάχιστη ενέργεια. Οι ιστοί φωτισμού χωροθετούνται σε γραμμική διάταξη κατά μήκος της οδού και διαθέτουν δύο φωτιστικά στελέχη σε διαφορετικά επίπεδα, ώστε να φωτίζουν τόσο το πεζοδρόμιο όσο και το δρόμο με έναν ιστό φωτισμού. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται επαρκής φωτισμός στα πεζοδρόμια, αλλά και στο οδόστρωμα.

17. Γιατί επιλέγονται ως υλικά το μάρμαρο και το σκυρόδεμα;

Απάντηση: Η επιλογή των υλικών έγινε με γνώμονα τη διαχρονικότητα του σχεδιασμού. Οι πλάκες μαρμάρου και το σκυρόδεμα σε ανοιχτές γκρι αποχρώσεις παρουσιάζουν υψηλή ανακλαστικότητα για να προσφέρουν αυξημένη θερμική άνεση και να μειώνουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Παράλληλα, είναι αντιολισθηρά και παρουσιάζουν υψηλή αντοχή στην καταπόνηση.

18. Τι θα γίνει με τον αστικό εξοπλισμό που χρησιμοποιήθηκε στη δοκιμαστική περίοδο; Πού θα πάνε οι ζαρντινιέρες, τα παγκάκια, τα φυτά;

Απάντηση: Όλα θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία νέων χώρων πρασίνου. Έχουν ήδη επιλεγεί οι γειτονιές όπου θα δημιουργηθούν με αυτόν τον εξοπλισμό νέα μικρά πάρκα. Η μετέπειτα χρήση του αστικού εξοπλισμού για την αναβάθμιση των γειτονιών ήταν ο λόγος που από την αρχή επελέγησαν υψηλής αντοχής υλικά και στιβαρές κατασκευές.

19. Ποιος έκανε τη μελέτη του έργου;

Απάντηση: Η μελέτη της «Διαπλάτυνσης των πεζοδρομίων της οδού Πανεπιστημίου», η οποία περιλαμβάνει όλο το μήκος της οδού, από την Πλατεία Συντάγματος έως την Πλατεία Ομονοίας, εκπονήθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων. Συνεργάστηκε το Γραφείο Αρχιτεκτόνων Τοπίου Ε. Παγκάλου & Συνεργάτες.

Ως ειδική σύμβουλος, μετείχε η κα Έλλη Παγκάλου διακεκριμένη αρχιτέκτονας τοπίου (έχει συμμετάσχει σε σημαντικά έργα όπως στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και η Ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου), καθώς και η συνεργάτης αρχιτέκτων κα Ανδρονίκη Ξύστρα.

20. Ποιες υπηρεσίες του κράτους ενέκριναν το σχέδιο και τις παρεμβάσεις;

Απάντηση: ‘Έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Επίσης, η μελέτη έχει εγκριθεί από το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής του ΥΠΕΝ. Οι προτεινόμενες κυκλοφοριακές παρεμβάσεις έχουν ήδη εγκριθεί από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Η άποψη των ειδικών για το έργο ανάπλασης της Πανεπιστημίου – Δηλώσεις στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα

Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Η Αθήνα κερδίζει δημόσιο χώρο, πράσινο, περιβαλλοντική και αισθητική ποιότητα σε έναν από τους σημαντικότερους δρόμους της. Μετά από χρόνια τολμηρών μελετών και δισταγμών γίνεται ένα μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση που ακολουθεί όλη η Ευρώπη.

Λιγότερα αυτοκίνητα στο κέντρο της πόλης, φαρδύτερα πεζοδρόμια στρωμένα με ωραία, φυσικά και ανθεκτικά υλικά, περισσότερα δέντρα που ολοκληρώνουν τις δενδροστοιχίες με τα πλατάνια και σκιάζουν το περπάτημα το καλοκαίρι, σωστός φωτισμός, οικολογική διαχείριση του νερού της βροχής, πλάι στα καλύτερα κτίρια της νεοκλασικής Αθήνας.

Η Πανεπιστημίου μπορεί να είναι μια λεωφόρος και ένα βουλεβάρτο μαζί, ως αφετηρία και ως υπόσχεση για μια ακόμα καλύτερη και πιο ανθρώπινη πόλη.

Κωνσταντίνος Α. Σερράος, Αρχιτέκτων/Πολεοδόμος, Καθηγητής ΕΜΠ

Η παρέμβαση στην οδό Πανεπιστημίου σηματοδοτεί μια διττή πρόθεση: Αφενός μεν ένα σύγχρονο και περιβαλλοντικά συμβατό ανασχεδιασμό του σημαντικότερου άξονα της κεντρικής Αθήνας, και αφετέρου δε την ανάδειξη της ιστορίας αυτής πρόσφατης της πόλης, μιας και η Πανεπιστημίου αποτελεί μια κύρια χάραξη του πρώτου Ρυμοτομικού Σχεδίου της νέας Πρωτεύουσας Αθήνας του 1833.

Το κατά προτεραιότητα ενδιαφέρον για την Πανεπιστημίου εκπέμπει επίσης και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό για το όλο εγχείρημα του «Μεγάλου Περιπάτου», μιας και αποτελεί τη «συνέχεια» μιας σειράς πολιτικών για τον ανασχεδιασμό της κεντρικής Αθήνας, που δίνουν για πρώτη φορά το στίγμα τους στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν δημοσιοποιείται το πρώτο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας, το εξώφυλλο του οποίου παρουσιάζει την πεζοδρομημένη οδό Πανεπιστημίου.

Σε αυτό το πνεύμα, ο ανασχεδιασμός της Πανεπιστημίου ευθυγραμμίζεται με κρίσιμα ζητήματα που τίθενται σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις, όπως είναι: η ανάδειξη της ιστορικότητας των πόλεων, η προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η βελτίωση των συνθηκών μικροκλίματος, πρωτίστως δε η στροφή προς τον άνθρωπο και προς την ποιότητα ζωής στο κέντρο της πόλης.

Η δημιουργία ενός πιο ελκυστικού και φιλικού προς τον άνθρωπο αστικού περιβάλλοντος, διαμορφώνει και τις προϋποθέσεις για την τόνωση της «κατοικίας» στην κεντρική Αθήνα, ως κύριο εξισορροπητικό και συγχρόνως και σταθεροποιητικό παράγοντα της πολυλειτουργικής πόλης, με αιχμή του δόρατος, την προσέλκυση διαφόρων κατηγοριών νέων μόνιμων κατοίκων στο κέντρο [νέα ζευγάρια, φοιτητές, επαγγελματίες, …], αλλά και την εξεύρεση αναγκαίων ισορροπιών με τις διάφορες άλλες μορφές «διανυκτέρευσης» [ξενοδοχεία, ξενώνες, hostels, airbnb, …].

Γεώργιος Α. Πανέτσος, Καθηγητής Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Πατρών

Μετά την περίοδο των καινοφανών – και γι’ αυτό παρεξηγημένων – κυκλοφοριολογικών δοκιμών, αφομοιώνοντας ή υπερβαίνοντας παλιούς εθισμούς και σύνθετα κεκτημένα -από τα περίπτερα των αναπήρων πολέμου του ’40 μέχρι την παρόδια στάθμευση-, έρχεται επιτέλους η στιγμή της πραγματικής ανάπλασης της Πανεπιστημίου:

Πλατύτερα πεζοδρόμια, φαρδιά παρτέρια, άνετες διαβάσεις, λίγο λιγότερα οχήματα, αρκετά λιγότερος θόρυβος, ασύγκριτα περισσότερα, μεγαλύτερα και υγιέστερα δέντρα, επιφάνειες στρωμένες ξανά με μάρμαρο, και, κυρίως, περιβαλλοντική έγνοια, αφανείς αειφορικές υποδομές, λίγη παραπάνω δροσιά και οπτική τάξη στο κέντρο της Αθήνας, δίπλα στα σημαντικότερα νεότερα κτήρια της χώρας.

Με λιτότητα και ποιότητα, με διαχρονικά υλικά και σύγχρονο σχεδιασμό, χωρίς εκζήτηση, η Πανεπιστημίου θα είναι νέα, πιο ευρύχωρη, πιο ήρεμη, πιο ευχάριστη, και, μαζί, θα μοιάζει σαν να ήταν ίδια εκεί από παλιά.