Γενικόλογη απάντηση έδωσε ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν και Αρμόδιος Επίτροπος για θέματα του Ευρώ και του Κοινωνικού Διαλόγου, Βάλντις Ντομπρόβσκις, σε ερώτηση που κατέθεσε ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Δημ. Παπαδημούλης, αναφορικά με τη «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain) που εντείνει τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες σε βάρος των χωρών της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης.
Στην ερώτησή του, ο Έλληνας Ευρωβουλευτής επικαλέστηκε τις μεγάλες ανισότητες που καταγράφουν τα αποτελέσματα της ERC Statistics 2007- 2016, με βάση τα οποία το 79,1% των ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων απευθύνεται σε ερευνητικά εργαστήρια της Δυτικής, Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, 12,3% σε εργαστήρια της Νότιας Ευρώπης, ενώ μόνο το 1,5% στην Ανατολική Ευρώπη.
Στην απάντηση της Κομισιόν, ο κ. Ντομπρόβσκις αποφεύγει να σχολιάσει τις εντυπωσιακές ανισότητες που καταγράφουν τα στατιστικά στοιχεία και αναφέρει ότι «Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και οι δραστηριότητες στο πλαίσιο αυτού μπορούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις και να αυξήσουν τη συμμετοχή κρατών μελών με ασθενέστερες επιδόσεις στα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία», καθώς και ότι «με το πιλοτικό έργο «Κλίμακα αριστείας» θα μπορούν να ανταγωνίζονται με μεγαλύτερη επιτυχία για να λάβουν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος».
Η Κομισιόν, δια του αρμόδιου Επιτρόπου, σημειώνει επίσης ότι ο στόχος των προαναφερθέντων προγραμμάτων και δραστηριοτήτων είναι να μειωθούν οι ανισορροπίες και η «διαρροή εγκεφάλων» στην Ευρώπη.
Ο Δημ. Παπαδημούλης, με αφορμή τις εντυπωσιακές διαφοροποιήσεις που καταγράφουν οι στατιστικές για τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις, είχε καταθέσει σχετική ερώτηση προς την Κομισιόν, ζητώντας της να αξιολογήσει την αξιοποίηση των ενδογενών πόρων των περιφερειών και τα μέτρα που σχεδιάζει ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες στη χρηματοδότηση του ερευνητικού τομέα και η οικονομική συγκέντρωση στους «λίγους και ισχυρούς».
Ακολουθούν οι πλήρεις ερώτηση και απάντηση:
Ερώτηση με αίτημα γραπτής απάντησης προς την Επιτροπή
Θέμα: Brain Drain
Με βάση τα αποτελέσματα της ERC Statistics 2007-2016, το 79,1% των ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων πηγαίνει σε ερευνητικά εργαστήρια της Δυτικής, Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, 12,3% σε εργαστήρια της Νότιας Ευρώπης, ενώ μόνο το 1,5% στην Ανατολική Ευρώπη.
Πολλοί ερευνητές που προέρχονται από χώρες της ανατολικής και νότιας Ευρώπης αναγκάζονται να μεταναστεύσουν σε χώρες που θα έχουν κίνητρα, επιχορήγηση και υποδομές για το ερευνητικό τους έργο, ώστε να μπορέσουν να εργαστούν. Τα αρνητικά αποτελέσματα του λεγόμενου brain drain δεν είναι μόνο οικονομικά αλλά και κοινωνικά, καθώς παρουσιάζεται πτώση της παραγωγικότητας, έλλειψη καινοτομίας και υψηλά ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Όλα αυτά οδηγούν σε ανισομέρειες μεταξύ των μεγάλων οικονομιών και των οικονομιών του Νότου, επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και υψηλότερα ποσοστά ανεργίας.
Με βάση τα παραπάνω, ερωτάται η Επιτροπή:
1. Πώς αντιμετωπίζει τη βέλτιστη αξιοποίηση των ενδογενών πόρων των περιφερειών της (place-based approach), προκειμένου να υπάρξει εξισορρόπηση έναντι της τεράστιας οικονομικής συγκέντρωσης που παρατηρείται σε λίγα και ισχυρά κράτη;
2. Τι μέτρα σχεδιάζει η Επιτροπή ώστε να αναχαιτίσει αυτή την καταφανή ανισορροπία, ενισχύοντας τη συμμετοχή των χωρών της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης στον ερευνητικό χάρτη;
Απάντηση του Αντιπροέδρου κ. Dombrovskis εξ ονόματος της Επιτροπής
Το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» είναι ένα ανταγωνιστικό πρόγραμμα με την αριστεία να αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή του. Παρέχει επίσης ειδική στήριξη στα κράτη μέλη με ασθενέστερες επιδόσεις στην έρευνα και την καινοτομία μέσω της δραστηριότητας «Εξάπλωση της αριστείας και διεύρυνση της συμμετοχής», προκειμένου να μπορέσουν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους και να αυξήσουν τη συμμετοχή τους στα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία.
Οι δράσεις του, με προϋπολογισμό περίπου 800 εκατ. EUR, είναι οι εξής: «συνεργασία», στηρίζοντας την ανάπτυξη κέντρων αριστείας μέσω εταιρικών σχέσεων με ιδρύματα που προωθούν την αριστεία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας· «αδελφοποίηση», με σκοπό να αξιοποιηθεί το δυναμικό της θεσμικής δικτύωσης· και «έδρες ΕΧΕ», ώστε να πλαισιωθούν τα ιδρύματα με υψηλό δυναμικό από άριστους ερευνητές. Το 2015-16, 31 νέα έργα Σταδίου Συνεργασίας 1 , 10 έργα Σταδίου Συνεργασίας 2, 67 έργα Αδελφοποίησης και 14 νέα έργα εδρών ΕΧΕ επιλέχθηκαν σε όλες τις χώρες τις οποίες αφορά η «Διεύρυνση» της συμμετοχής. Επιπλέον, παρέχεται στήριξη για τη σύνδεση ανεκμετάλλευτων θυλάκων αριστείας σε ολόκληρη την ΕΕ, μέσω δραστηριοτήτων δικτύωσης του COST και του Μηχανισμού Υποστήριξης Πολιτικής , ο οποίος παρέχει στις κυβερνήσεις στήριξη για τον προσδιορισμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για τη βελτίωση της ποιότητας των εθνικών συστημάτων Ε&Κ.
Η Επιτροπή εφαρμόζει επίσης το πιλοτικό έργο «Κλίμακα αριστείας» μέσω της πλατφόρμας έξυπνης εξειδίκευσης. Το έργο έχει ως στόχο τη βελτίωση των συστημάτων στήριξης της καινοτομίας σε 13 χώρες της ΕΕ, με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχή τους σε διεθνικά δίκτυα Ε&Κ ώστε να μπορούν να ανταγωνίζονται με μεγαλύτερη επιτυχία για να λάβουν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Επιπλέον, η πολιτική συνοχής (2014-2020) θα παράσχει στήριξη για την Ε&Κ ύψους 44 δισ. EUR στο πλαίσιο του θεματικού στόχου 1 — Ε&Κ, ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της ΕΕ.
Αναμένεται ότι οι εν λόγω δράσεις θα συμβάλουν στη μείωση των ανισορροπιών και την προώθηση της «κυκλοφορίας εγκεφάλων» σε ολόκληρη την Ευρώπη.