Δαιδαλώδεις και κατακερματισμένες παραμένουν οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης στην Ελλάδα, με τεράστια προβλήματα υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης και, πάνω απ’ όλα, τη λογική της διαχείρισης κυρίως της αρρώστιας και όχι της υγείας.
Ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού παρόλο που έχει θεσπιστεί από το 1983, στην πραγματικότητα δεν εφαρμόστηκε ποτέ, η «εστίαση στον ασθενή», είναι σημείο στο οποίο πάσχει το σύστημα υγείας, με την πρωτοβάθμια φροντίδα στη χώρα μας να έχει χαρακτηριστεί ως η χειρότερη στην Ευρώπη, ωστόσο και στο εξωτερικό, το ιδανικό σύστημα πρωτοβάθμια φροντίδα ακόμη αναζητείται.
Αυτά ήταν τα συμπεράσματα από τη συζήτηση για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) στο πλαίσιο του 11ου συνεδρίου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ΠΦΥ ανέφερε η Σοφία Δημοπούλου, MSc, Συντονίστρια, διευθύντρια, Κέντρο Υγείας Κασσάνδρειας Χαλκιδικής, διευκρινίζοντας ότι από τους τρεις βασικούς πυλώνες που απαρτίζουν την πρωτοβάθμια φροντίδα , δηλαδή, α) αγωγή-προαγωγή και άρα πρόληψη και προάσπιση της υγείας, β) διάγνωση, περίθαλψη και θεραπεία και γ) παρακολούθηση, αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη ή τελική φροντίδα, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (Π.Φ.Υ.) στην Ελλάδα περιλαμβάνει μόνο τον δεύτερο.
Το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (ΠΕΔΥ) περιλαμβάνει: τα Κέντρα Υγείας Αγροτικού Τύπου, τα Κέντρα Υγείας Αστικού Τύπου και τις πρώην Μονάδες Υγείας ΕΟΠΥΥ (πρώην ΙΚΑ) , ωστόσο, δεν περιλαμβάνει τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων, τα ιδιωτικά ιατρεία και τα αναδυόμενα ιδιωτικά πολυϊατρεία, τα ιδιωτικά εργαστήρια, τα δημοτικά ιατρεία, τα επείγοντα εξωτερικά ιατρεία, το Ε.Κ.Α.Β. (την επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», τις μονάδες ψυχικής υγείας, τα κέντρα φροντίδας μάνας και παιδιού κ.λπ.
Οι υπηρεσίες αυτές, σύμφωνα με την ίδια, δεν έχουν καμία επίσημη διασύνδεση μεταξύ τους και δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα παραπομπών στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη, καθώς και η αντίστοιχη αναφορά προς την πρωτοβάθμια.
Πάντως, το ιδανικό μοντέλο οργάνωσης της Π.Φ.Υ. αναζητείται και στο εξωτερικό, όπως ανέφερε η Ζωή Τσίμτσιου, Επιμελήτρια Α’ Γενικής Ιατρικής, MSc, PhD, Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Υγιεινής, Ιατρική Σχολή, Α.Π.Θ., Κέντρο Υγείας Εύοσμου Θεσσαλονίκης, καθώς το σύστημα υγείας κάθε χώρας αναπτύσσεται και εξελίσσεται, ακολουθώντας τις ιδιαίτερες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες.
Στο εξωτερικό παρατηρούνται, σε γενικές γραμμές, τρία μοντέλα οργάνωσης, ανάλογα με το αν εξετάζεται το σύστημα παραπομπών, η σχέση εργασίας ή ο τρόπος αμοιβής.
Με βάση το σύστημα παραπομπών, διακρίνονται α) τα μοντέλα όπου το σύστημα παραπομπών ελέγχεται από την Π.Φ.Υ. (gatekeepers), στα οποία είναι κεντρικός ο ρόλος του γενικού γιατρού και στα οποία χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες λίστες ασθενών (Μ. Βρετανία, Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Φιλανδία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία) και β) τα μοντέλα στα οποία υπάρχει ελεύθερη επιλογή για πρόσβαση και σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, ενώ παρέχονται κίνητρα στους ασθενείς για επιλογή αρχικά του γενικού γιατρού και ακολούθως παραπομπή, εάν κριθεί απαραίτητο (Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Σουηδία, Πολωνία, Εσθονία).
Με βάση τη σχέση εργασίας, διακρίνονται α) τα μοντέλα που στηρίζονται αποκλειστικά σε συμβεβλημένους ιδιώτες γιατρούς (που ασκούν το έργο τους μεμονωμένα ή σε ομάδες) και β) οι δημόσιες δομές που λειτουργούν στα πλαίσια ενός δικτύου μονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας.Με βάση τον τρόπο αμοιβής, διακρίνονται τα μοντέλα: α) αμοιβή ανά επίσκεψη/ιατρική πράξη (fee for service), β) αμοιβή κατά κεφαλή (capitation) και γ) μεικτό σύστημα.
Η κ. Τσίμτσιου αναφέρθηκε στη συνέχεια στα οικονομικά κίνητρα που παρέχονται σε ορισμένες χώρες για την καλύτερη απόδοση στην Π.Φ.Υ., σχολιάζοντας ειδικά την περίπτωση της Μ. Βρετανίας, όπου η τακτική της επιβράβευσης των γενικών γιατρών για την επίτευξη στόχων οδήγησε σε εκπληκτική βελτίωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας.