Η πολύ σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή που συντελέστηκε κατά την περίοδο 2010-2013, η οποία συνεχίστηκε έως το τρίτο τρίμηνο του 2014, έχει σταματήσει έκτοτε αναφέρει το IOBE στις επισημάνσεις του για τα δεδομένα της οικονομίας και προειδοποιεί για σημαντικά δημοσιονομικά προβλήματα κατά το υπόλοιπο τους έτους σε περίπτωση που συνεχιστεί η υστέρηση των εσόδων.
Αναλυτικά το ΙΟΒΕ αναφέρει ότι από το 2010 και μετά έχει συντελεστεί πολύ σημαντική πρόοδος στην αποκατάσταση των δημοσιονομικών ανισορροπιών, οι οποίες είχαν διευρυνθεί σημαντικά τη διετία 2008-2009. Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (ESA 2010), το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης (Γ.Κ.) σε εθνικολογιστική βάση μειώθηκε από 15,4% του ΑΕΠ το 2009 σε 1,8% το 2013 .
Αντίστοιχα, το πρωτογενές έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης 10,4% του ΑΕΠ το 2009, μεταστράφηκε σε πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% το 2013. Σημειώνεται ότι η προηγούμενη φορά που είχε καταγραφεί ξανά πρωτογενές πλεόνασμα ήταν το 2003.
Όπως επισημαίνει το ΙΟΒΕ η δημοσιονομική προσαρμογή συντελέστηκε μέσα σε ένα αντίξοο μακροοικονομικό περιβάλλον, δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία βρισκόταν ήδη σε ύφεση από το 2008, δηλαδή δύο χρόνια πριν τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό των δημοσιονομικών ανισορροπιών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Ως αξιοσημείωτο το ΙΟΒΕ χαρακτηρίζει το γεγονός ότι το 2009, παρά το πρωτογενές έλλειμμα των €24,3 δισεκ., η οικονομία βυθίστηκε σε ύφεση 4,4%, έναντι μικρής ύφεσης 0,4% το 2008. Η τεράστια δημοσιονομική επέκταση όχι μόνο δεν οδήγησε σε ανάκαμψη, αλλά η ύφεση βάθυνε.
Καθώς η ύφεση κατάστησε δυσχερέστερη την άντληση φορολογικών εσόδων και τον εν γένει περιορισμό των ελλειμμάτων, η βελτίωση του διαρθρωτικού πρωτογενούς ελλείμματος μεταξύ 2009 και 2013 είναι 17,2% του δυνητικού ΑΕΠ, ενώ την ίδια περίοδο το πρωτογενές αποτέλεσμα βελτιώθηκε μόνο κατά 12,6% του ΑΕΠ.
Για το 2014, η πρόβλεψη στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 2015 τον περασμένο Νοέμβριο, ήταν για περαιτέρω μείωση του ελλείμματος, σε εθνικολογιστική βάση, στο 1,3% του ΑΕΠ, και περαιτέρω αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος σε 2,9% του ΑΕΠ. Όμως, για λόγους που αναφέρονται παρακάτω, η επίτευξη των ως άνω στόχων του 2014 θεωρείται πλέον εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι ανέφικτη.
Συγκεκριμένα, το πρωτογενές πλεόνασμα του Κρατικού Προϋπολογισμού1 (Κ.Π.) σε δημοσιονομική βάση, διαμορφώθηκε σε €1,9 δισεκ., έναντι πρόβλεψης στην Εισηγητική Έκθεση για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους €4,9 δισεκ. Αντίστοιχα, το έλλειμμα του Κ.Π. διαμορφώθηκε τελικά σε €3,7 δισεκ., έναντι πρόβλεψης για έλλειμμα μόλις €0,8 δισεκ. Οι αποκλίσεις αυτές, οι οποίες δημιουργήθηκαν πρωτίστως μέσα στο Δεκέμβριο, καθιστούν ουσιαστικά ανέφικτη την επίτευξη των εθνικολογιστικών στόχων του ελλείμματος και του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2014.
Σημαντική υστέρηση εσόδων
Η επιδείνωση του αποτελέσματος του Κρατικού Προϋπολογισμού οφείλεται κυρίως στη σημαντική υστέρηση των εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού (ΤΠ) κατά €3,3 δισεκ., έναντι των σχετικών προβλέψεων που είχαν γίνει στις αρχές Νοεμβρίου, κατά την κατάρτιση του Προϋπολογισμού του 2015. Τα καθαρά έσοδα (μετά την αφαίρεση των επιστροφών φόρων), παρουσίασαν ακόμη μεγαλύτερη υστέρηση (€3,5 δισεκ.), επειδή οι επιστροφές φόρων υπερέβησαν τις προβλέψεις κατά €234 εκατ. Αντιθέτως, οι δαπάνες του Τ.Π. συγκρατήθηκαν (πέραν των προβλέψεων) κατά €0,8 δισεκ. περίπου, περιορίζοντας κατά τι τις αρνητικές επιπτώσεις από την υστέρηση των εσόδων.
Από την ανάλυση των στοιχείων που δημοσιεύονται στα μηνιαία δελτία εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού προκύπτει ότι ο προϋπολογισμός του 2014 εκτελούταν κανονικά και δεν παρουσίαζε αξιόλογες αποκλίσεις έως και το Σεπτέμβριο του περασμένου έτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σωρευτική υστέρηση των φορολογικών εσόδων στο εννεάμηνο Ιανουαρίου–Σεπτεμβρίου ήταν μόλις €0,3 δισεκ. Σημειώνει το ΙΟΒΕ.
Η υστέρηση διευρύνθηκε τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο. Η αύξηση της απόκλισης από το στόχο εκτιμάται ότι οφείλεται κυρίως στην καθυστέρηση της ρύθμισης των 100 δόσεων για τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις, στη μικρή προς τα πίσω μετάθεση της πληρωμής του ΕΝΦΙΑ, με αύξηση του αριθμού των δόσεών του κ.λπ. Έως το τέλος Νοεμβρίου η υστέρηση των φορολογικών εσόδων έφθασε τα €0,7 δισεκ. Η πολιτική αβεβαιότητα που δημιουργήθηκε το Δεκέμβριο και η χαλάρωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού που παρατηρείται σε κάθε προεκλογική περίοδο, οδήγησαν σε νέα υστέρηση φορολογικών εσόδων ύψους €0,6 δισεκ. εντός αυτού του μήνα. Ουσιαστικά, η υστέρηση σε ένα μόνο μήνα ήταν τόση όση και η σωρευτική υστέρηση του ενδεκαμήνου. Έτσι, η συνολική ετήσια υστέρηση έφθασε τα €1,34 δισεκ.
Στην υστέρηση των φορολογικών εσόδων θα πρέπει να προστεθεί και η αναβολή της είσπραξης εσόδων ύψους €1,92 δισεκ. από τη μεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων που διακρατούν στα χαρτοφυλάκιά τους οι εθνικές κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος (SMP’s). Αυτά τα έσοδα επρόκειτο να εισπραχθούν το Δεκέμβριο, υπό τον όρο της έγκαιρης ολοκλήρωσης της αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος. Δηλαδή, το 77% της υστέρησης των εσόδων (φορολογικών και μη φορολογικών), προέκυψε μέσα στο Δεκέμβριο.
Εκτός των ανωτέρω, η μη έγκαιρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή της είσπραξης εσόδων (τελευταία δόση) από το EFSF, ύψους €1,8 δισεκ. και της δόσης από το ΔΝΤ ύψους €3,5 δισεκ. Έτσι, συνολικά παραμένει έως σήμερα σε εκκρεμότητα η είσπραξη εσόδων ύψους €7,2 δισεκ., τα οποία υπό κανονικές συνθήκες θα είχαν εισπραχθεί από τον περασμένο Δεκέμβριο. Διευκρινίζεται ότι εάν είχαν υλοποιηθεί τα ανωτέρω, τα ταμειακά διαθέσιμα του Δημοσίου στο τέλος του 2014 θα υπερέβαιναν τα €5 δισεκ.
Όσον αφορά στο 2015, από τα διαθέσιμα δημοσιονομικά στοιχεία προκύπτει ότι η επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών συνεχίσθηκε και το πρώτο δίμηνο του τρέχοντος έτους. Τα έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού την περίοδο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου ήταν μειωμένα τόσο έναντι του στόχου του Προϋπολογισμού, όσο και σε σχέση με τα αντίστοιχα έσοδα του 2014. Έτσι, παρά τη σημαντική συγκράτηση των δαπανών, το πρώτο δίμηνο ο Κρατικός Προϋπολογισμός κατέλειπε έλλειμμα ύψους €189 εκατ., έναντι πλεονάσματος €487 εκατ. την ίδια περίοδο του 2014. Αντίστοιχα, το πρωτογενές πλεόνασμα του Κρατικού Προϋπολογισμού είναι μειωμένο τόσο έναντι του περυσινού πλεονάσματος, όσο και έναντι του σχετικού στόχου για το δίμηνο. Προκύπτει ότι εάν αυτές οι τάσεις συνεχιστούν στο υπόλοιπο του έτους, τότε είναι πολύ πιθανή η πρόκληση σημαντικών δημοσιονομικών προβλημάτων, καταλήγει το ΙΟΒΕ.