Σχεδόν δεν υπάρχει προηγούμενο για το τι συνέβη στην Ελλάδα μετά το 2008. Κι όμως, παρά τα θετικά παραδείγματα αναδυόμενων αγορών που άφησαν τις ισοτιμίες τους ελεύθερες για να προσφέρουν νομισματική τόνωση, η χώρα είναι ως τώρα αποφασισμένη να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης.
Κάποιοι το αποδίδουν στην αγάπη: το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο δείχνει ότι το 64% των Ελλήνων στηρίζει «μια ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική ένωση με ένα ενιαίο νόμισμα, το ευρώ», και μόνο το 32% τάσσεται «κατά».
Αλλοι το αποδίδουν στον φόβο: η τελευταία φορά που αμφισβητήθηκε η συμμετοχή της χώρας στην ευρωζώνη -το καλοκαίρι του 2015-, το αποτέλεσμα ήταν κλείσιμο των τραπεζών και μια νέα οικονομική επιβράδυνση.
Η πιο σκοτεινή πιθανότητα είναι η στήριξη για το ευρώ να είναι περισσότερο εύθραυστη απ’ όσο δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία. Είχαμε πρόσφατα την ευκαιρία να ακούσουμε μια παρουσίαση της Stefanie Walter του πανεπιστημίου της Ζυρίχης, που ακούμπησε κάποια από αυτά τα θέματα.
Πρώτον, εξετάστε αυτό το γράφημα με το πόσοι ήθελαν να μείνουν στο ευρώ και πόσοι να φύγουν στα τέλη του 2015:
Πάνω από τους μισούς Έλληνες συμφωνούν ότι ήταν λάθος η ένταξη στο ευρώ. Μόλις το ένα τρίτο πιστεύουν ότι το ευρώ δεν ήταν λάθος. Ακόμα και μεταξύ αυτών που ήθελαν να παραμείνουν στο ευρώ στα τέλη του 2015, λιγότεροι από τους μισούς θα επέλεγαν να ενταχθεί η χώρα στην ευρωζώνη, αν υπήρχε η δυνατότητα να γυρίσει ο χρόνος πίσω.
Η έρευνα έγινε πριν από σχεδόν δύο χρόνια. Από τότε, η Walter εκτιμά ότι η στήριξη στο ευρώ έχει υποχωρήσει κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες. Η «ρηχή» στήριξη που αποκαλύπτεται το 2015 οδήγησε σε αυτή την κάμψη. Τώρα μόνο το 55% των Ελλήνων θα κρατούσαν το ενιαίο νόμισμα, αν ήταν δυνατόν να επανεισαχθεί η δραχμή με τη χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης:
Οι ευρω-αισιόδοξοι πίστευαν ότι τα capital controls και η πολιτική κρίση του 2015 θα εξαφάνιζαν κάθε επιθυμία εξόδου από τη νομισματική ένωση. Ομως τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι οι Ελληνες σταδιακά ενοχλούνται περισσότερο με το ευρώ έκτοτε.
Η θεωρία της Walter αναφέρει ότι η κρίση του 2015 έκανε ξεκάθαρο στον μέσο Ελληνα αυτό που ήταν ήδη γνωστό σε οικονομολόγους και αξιωματούχους: Η επιλογή της διατήρησης του ευρώ σημαίνει ότι επιλέγει την οδό της έξωθεν επιβεβλημένης λιτότητας. Πριν το 2015, η σύνδεση ήταν λιγότερο προφανής.
Τίποτε από τα ανωτέρω δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα αναμένεται να αποχωρήσει από το ευρώ σύντομα. Η επίσημη θέση είναι ότι είναι αδύνατον να αποχωρήσει από το κοινό νόμισμα ενώ η χώρα παραμένει στην ΕΕ και η αποχώρηση από την Ενωση ενδιαφέρει ελάχιστους Ελληνες. Ομως οι αναλυτές δεν θα πρέπει να υπερεκτιμούν την ανθεκτικότητα του ενιαίου νομίσματος. Ο φόβος είναι αυτό που το έχει κρατήσει και ο ίδιος φόβος έχει κυοφορήσει την απέχθεια που απειλεί να το διαλύσει.
στο 