Στα διδάγματα της οικονομικής κρίσης που απορρέουν από την ελληνική περίπτωση αναφέρεται στο νέο βιβλίο του ο Ευάγγελος Βενιζέλος το οποίο προλογίζει ο ίδιος.
Όπως αναφέρει, τα πράγματα ήρθαν έτσι ώστε να κληθεί τον Ιούνιο του 2011 να μετάσχει “στον πόλεμο της γενιάς μας, σηκώνοντας μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ανάσχεσή της και την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της”.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ελλάδα κατέφυγε αναγκαστικά στο πρώτο και το δεύτερο μνημόνιο για να αποφύγει τα πολύ χειρότερα και για να βγει από την κρίση ακολουθώντας τον μόνο ασφαλή δρόμο, ωστόσο σύμφωνα με τον ίδιο “το σισύφειο άγος της ελληνικής κοινωνίας δυστυχώς συνεχίζεται και εντείνεται μετά την υπαγωγή στο λεγόμενο τρίτο μνημόνιο”.
Αναλυτικά ο πρόλογος Ευ. Βενιζέλου στο βιβλίο του: “Μετασχηματισμοί του κράτους και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Διδάγματα της οικονομικής κρίσης: Η ελληνική περίπτωση” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ:
“Το σισύφειο άγος της ελληνικής κοινωνίας δυστυχώς συνεχίζεται και εντείνεται μετά την υπαγωγή στο λεγόμενο τρίτο μνημόνιο. Υπό το πρίσμα άλλωστε των εξελίξεων του 2015, όλα τα θέματα φωτίζονται πολύ καλύτερα – αλλά με τον χειρότερο δυστυχώς τρόπο.
Τα πράγματα ήρθαν έτσι ώστε να κληθώ, τον Ιούνιο του 2011, πολύ καιρό μετά την επώαση και την έκρηξη της οικονομικής κρίσης, να μετάσχω στον πόλεμο της γενιάς μας, σηκώνοντας μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ανάσχεσή της και την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της (οικονομικών, κοινωνικών, θεσμικών και πολιτικών), τόσο στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος διάσωσης του Μαΐου του 2010, που ήδη έτρεχε, όσο και του δεύτερου, που οριστικοποιήθηκε μεταξύ Οκτωβρίου 2011 και Φεβρουαρίου 2012, στο οποίο αναγκαστικά κατέφυγε η Ελλάδα για να αποφύγει τα πολύ χειρότερα και για να βγει από την κρίση ακολουθώντας τον μόνο ασφαλή δρόμο.
Το σισύφειο άγος της ελληνικής κοινωνίας δυστυχώς συνεχίζεται και εντείνεται μετά την υπαγωγή στο λεγόμενο τρίτο μνημόνιο. Υπό το πρίσμα άλλωστε των εξελίξεων του 2015, όλα τα θέματα φωτίζονται πολύ καλύτερα – αλλά με τον χειρότερο δυστυχώς τρόπο.
Η οικονομική κρίση δεν είναι όμως μόνο ελληνική. Το ελληνικό παράδειγμα είναι το μεν πιο χαρακτηριστικό, αλλά η κρίση είναι ευρωπαϊκή και έχει επηρεάσει έντονα τόσο το κράτος (άρα κάθε κράτος – μέλος της Ε.Ε) όσο και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ως σχέδιο εν εξελίξει.
Στην ανά χείρας μελέτη προσπάθησα να συνδυάσω τα πάγια επιστημονικά μου ενδιαφέροντα με νέες θεωρητικές προκλήσεις και δύσκολες πολιτικές εμπειρίες, προκειμένου να διατυπώσω την άποψή μου για τον σκληρό πυρήνα των επιπτώσεων της κρίσης: όσα αφορούν την ίδια την κυριαρχία των κρατών – μελών, αλλά και τη φύση και την προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως θεσμικής, πολιτικής και οικονομικής οντότητας.
Η σχετική συζήτηση είναι παλιά, ανοιχτή, έντονη και τροφοδοτείται συνεχώς από εξελίξεις που υπερβαίνουν – και συχνά ανατρέπουν – τις επιστημονικές, υπηρεσιακές και πολιτικές προγνώσεις. Η μελέτη συνεπώς αυτή είναι μια σταγόνα στον ωκεανό του ευρωπαϊκού και διεθνούς προβληματισμού.
Γράφτηκε για το διεθνές ακροατήριο, πολιτικό και επιστημονικό και αντλεί παραδείγματα από την ελληνική περίπτωση, χωρίς να περιορίζεται σε αυτήν.
Η παρούσα έκδοση συνιστά την ελληνική μετάφραση της αγγλικής εκδοχής της, υπό τον τίτλο: State transformation and the European integration project. Lessons from the financial crisis and the Greek paradigm, που εκδόθηκε ως Special Report Νο130 /February 2016 του Center for European Policy Studies (CEPS). Ευχαριστώ θερμά τη διεύθυνση του CEPS για τη δημοσίευση.
Στην αγγλική έκδοση, ευχαριστώ τον Παναγιώτη Δουδωνή για τη συμβολή του, τον Αδάμ Κυριακούλη για την τεχνική βοήθεια, την Χριστίνα Ακριβοπούλου, τον Χαράλαμπο Ανθόπουλο, τον Δημήτρη Κούρκουλα και τον Κυριάκο Πιερρακάκη για τις παρατηρήσεις τους. Ευχαριστώ επίσης την Χριστίνα Μανωλοπούλου για τον συντονισμό της έκδοσης.
Μια αρχική, σύντομη και αφαιρετική μορφή του προβληματισμού παρουσιάστηκε ως καταληκτήρια ομιλία σε συνέδριο που οργανώθηκε στις 20-21 Φεβρουαρίου 2015 στη Θεσσαλονίκη (αίθουσα ΕΒΕΘ) από τον τομέα Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό τον συντονισμό της Λίνας Παπαδοπούλου, στη μνήμη των Δημήτρη Τσάτσου και Γιώργου Παπαδημητρίου, με τον γενικό τίτλο “‘Ελληνική Πολιτεία και Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία”.
Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη – μέλη ταλανίζονται από την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση που κορυφώθηκε τους πρώτους μήνες του 2016 και θέτει υπό σκληρή δοκιμασία τη συνοχή της Ένωσης και τη δυνατότητά της να λαμβάνει αποφάσεις σεβαστές από τα κράτη – μέλη, αποδεικνύοντας κατά τον τρόπο αυτό την προστιθέμενη αξία του ευρωπαϊκού φαινομένου ιδίως ως προς τη διαχείριση κρίσεων.
Ταυτοχρόνως, εξελίσσεται η βρετανική αντιπαράθεση γύρω από την παραμονή ή την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. Οι ειδικές διευθετήσεις που αποτυπώθηκαν στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18-19.2.2016 έγιναν αποδεκτές από τον Βρετανό Πρωθυπουργό και το Υπουργικό του Συμβούλιο και τέθηκαν υπό την τελική αξιολόγηση του Βρετανικού λαού μέσω δημοψηφίσματος.
Η Ευρώπη ζει συνεπώς στο ρυθμό του προσφυγικού και του Brexit. Τα δυο αυτά ζητήματα συνδέονται με κοινό παρονομαστή με τις έννοιες της κυριαρχίας και της κρατικότητας, οι οποίες λειτουργούν ως πεδίο της δύσκολης ισορροπίας μεταξύ Ε.Ε. και κρατών – μελών κατά τη διαχείριση κρίσεων που δεν είναι μόνο οικονομικές.
Στο ζήτημα αυτό αναφέρεται μια δεύτερη μελέτη μου που δημοσιεύεται στο περιοδικό European Politeia (τεύχος 3, 2016) υπό τον τίτλο: “Statehood and Sovereignty. The difficult equilibrium between European Union and member states in crisis management: Refugee crisis and Brexit”. Η ελληνική εκδοχή της μελέτης αυτής συνιστά τη συμβολή μου στον τόμο προς τιμή του καθηγητή Π. Ιωακειμίδη που προδημοσιεύεται στην παρούσα έκδοση ως επίμετρο, που επιβεβαιώνει, θεωρώ, τα συμπεράσματα της κύριας μελέτης, ολοκληρώνοντας τον σχετικό προβληματισμό και καθιστώντας πιο επίκαιρο. Και εδώ η συμβολή του Π. Δουδωνή υπήρξε σημαντική στην επεξεργασία της αγγλικής εκδοχής.”.