Το κίνητρο για τη χώρα δείχνει να είναι κάτι παραπάνω από απτό, καθώς διευρυμένη χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής μπορεί να προσθέσει στα κρατικά ταμεία πρόσθετα έσοδα από €690 εκατ. και €1,6 δις. Μάλιστα, εφόσον υιοθετούνταν κίνητρα για την ενθάρρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, ο στόχος των πρόσθετων εσόδων θεωρείται εφικτός από τον πρώτο, κιόλας, χρόνο εφαρμογής τους.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, “Τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής και η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων στην Ελλάδα”, ο ρόλος των ηλεκτρονικών συναλλαγών στον περιορισμό της παραοικονομίας είναι καταλυτικός. Η ίδια μελέτη διαπιστώνει ότι η καθιέρωση κινήτρων για την ενθάρρυνση χρήσης ηλεκτρονικών συναλλαγών, πέραν της μείωσης της παραοικονομίας, μπορεί να συμβάλει και στην ενίσχυση της ανάπτυξης, καθώς οδηγεί σε μείωση του κόστους των υπηρεσιών διαμεσολάβησης, στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, εντατικοποιεί τον ανταγωνισμό και τελικά, αυξάνει την οικονομική δραστηριότητα. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι η αυξημένη χρήση καρτών πληρωμής έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερους ρυθμούς αύξησης του πραγματικού παγκόσμιου ΑΕΠ κατά περίπου 0,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως.
Συνολικά, η επίδραση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών σε δείγμα 51 οικονομιών επέφερε: υψηλότερη ιδιωτική κατανάλωση κατά $1,1 τρις την περίοδο 2003-2008, υψηλότερη ανάπτυξη κατά 0,2% ετησίως ($983 δις συνολικά) και υψηλότερη απασχόληση κατά 1,9 εκατ. θέσεις εργασίας.
Αλλά και στην Ελλάδα, τα διαθέσιμα στοιχεία αποδεικνύουν τη θετική επίδραση της διείσδυσης των ηλεκτρονικών πληρωμών στα φορολογικά έσοδα. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα τελευταία 15 χρόνια, για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης της χρήσης καρτών πληρωμής, τα φορολογικά έσοδα του κράτους έχουν αυξηθεί κατά 0,24 ποσοστιαίες μονάδες.
Χαμηλή διείσδυση
Παρά τα ορατά οφέλη, η διείσδυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη χώρα μας παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Όπως καταγράφεται στη μελέτη, παρά την αύξηση που έχει σημειωθεί από το 2001, η χώρα μας εξακολουθεί να υστερεί κατά πολύ σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.
Με βάση την αξία συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα ανά κάτοικο το 2013, η Ελλάδα βρισκόταν υψηλότερα μόνο από την Κροατία και τη Βουλγαρία, ενώ σε όρους αριθμού συναλλαγών ανά κάτοικο κατείχε την τελευταία θέση στην κατάταξη.
Η εικόνα διαχρονικά
Ο αριθμός των ηλεκτρονικών συναλλαγών στην Ελλάδα αυξήθηκε την περίοδο 2008-2013 κατά μόλις 1,6% ανά έτος, με τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση – τη συγκεκριμένη περίοδο – να καταγράφεται το 2013 (+5,5%). Η αξία τους περιορίζεται αισθητά την περίοδο της κρίσης (2008-2013) και τη διετία 2012-2013 κατέρχεται στα επίπεδα του 2005. Επίσης, σε αντίθεση με την ευρωζώνη, στην Ελλάδα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται έντονα η επιταγή ως μέσο συναλλαγής, καθώς προσφέρει άτυπα τη δυνατότητα παροχής πίστωσης.
Σε ό,τι αφορά τη χρήση καρτών πληρωμής, η χρήση των χρεωστικών καρτών, επίσης, έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παραμένοντας, ωστόσο, σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα διείσδυσης σε σύγκριση με το μέσο όρο της Ε.Ε.
Η τραπεζική αργία, η υποχρεωτική αποδοχή καρτών πληρωμής και το ημερήσιο όριο στην ανάληψη από τα ΑΤΜs έδωσαν σημαντική ώθηση στη διείσδυση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής. Τον Ιούλιο, η χρήση των καρτών πληρωμής για αγορές μέσω τερματικών POS υπερδιπλασιάστηκε. Με το άνοιγμα των υποκαταστημάτων των τραπεζών, η χρήση υποχώρησε, παραμένοντας, ωστόσο, κατά πολύ υψηλότερη σε σχέση με την περίοδο πριν την επιβολή των περιορισμών. Συγκεκριμένα, η αξία συναλλαγών με κάρτες πληρωμής ήταν υψηλότερη κατά 76% το Σεπτέμβριο σε σχέση με τον Ιούνιο φέτος, ενώ ο αριθμός συναλλαγών με κάρτες πληρωμής, την ίδια περίοδο, αυξήθηκε κατά 94%.
Διεθνής εμπειρία
Αναγνωρίζοντας τη σημασία των ηλεκτρονικών συναλλαγών για τον περιορισμό της παραοικονομίας, αρκετές χώρες έχουν θεσπίσει κίνητρα για την ενίσχυση της χρήσης των ΗΜΠ. Αυτά περιλαμβάνουν: εκπτώσεις στους έμμεσους φόρους (όπως ΦΠΑ) και άμεσους φόρους (όπως φόρους εισοδήματος), λοταρίες και απαγόρευση της χρήσης μετρητών για συναλλαγές μεγαλύτερης αξίας.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η θέσπιση κινήτρων για την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη Νότια Κορέα οδήγησε σε αύξηση του μεριδίου των καρτών πληρωμής σε πάνω από 65% της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2010, από 14,7% το 1999. Την αντίστοιχη περίοδο, οι συνολικές εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος στη χώρα αυξάνονταν κατά 13,6% ετησίως, ξεπερνώντας σημαντικά τους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ (6,5% κατά μέσο όρο την περίοδο 2000-2009). Εκτός από το κράτος, κίνητρα για την αυξημένη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής έχουν θεσπιστεί και από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Kίνητρα
Στη μελέτη του ΙΟΒΕ περιλαμβάνονται προτάσεις πολιτικής για την ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Συγκεκριμένα προτείνονται:
- Έκπτωση κατά 1% της αξίας των συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα μέσω τερματικών POS για αγορά αγαθών και υπηρεσιών από φυσικά πρόσωπα από κλάδους με χαμηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.
- Έκπτωση κατά 5% της αξίας των συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα μέσω τερματικών POS σε κλάδους μέτριου κινδύνου φοροδιαφυγής.
- Έκπτωση κατά 10% της αξίας των συναλλαγών μέσω τερματικών POS σε κλάδους υψηλού κινδύνου φοροδιαφυγής.
- Λοταρία για καταναλωτές, που πραγματοποιούν συναλλαγές με ηλεκτρονικά μέσα σε κλάδους με υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.
- Διάθεση τερματικών EFTPOS σε όλα τα καταστήματα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.
- Υποχρεωτική αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών, με επιδότηση για την εγκατάσταση τερματικών EFTPOS σε επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών μικρότερο από €150.000, που δραστηριοποιούνται σε κλάδους με μέτριο και υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.
- Υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής για συναλλαγές με αξία πάνω από €30 σε κλάδους με υψηλό κίνδυνο φοροδιαφυγής.
Προτείνεται, επίσης, να εξεταστούν σε μεγαλύτερο βάθος οι πιθανές δημοσιονομικές και κοινωνικές επιδράσεις από τα εξής μέτρα:
- Αντικατάσταση της υποχρέωσης συλλογής έντυπων αποδείξεων με ισόποση υποχρέωση για την πραγματοποίηση συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα.
- Υποχρεωτική πραγματοποίηση συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα ίση με 10% του εισοδήματος για τα νοικοκυριά που λαμβάνουν μείωση του φόρου λόγω χαμηλού εισοδήματος.
- Μείωση του φόρου εισοδήματος για επιχειρήσεις που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης ηλεκτρονικών πληρωμών και συμμετοχή τους στη λοταρία.
στο 