Διαζύγια: Τι αλλάζει με την υποχρεωτική διαμεσολάβηση – Τα υπέρ και τα κατά

Όπως εξηγεί η διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια στο υπουργείο Δικαιοσύνης, δικηγόρος Χρυσαυγή Ατσιδάκου στο Πρακτορείο Fm, η υποχρεωτική διαμεσολάβηση είναι ένας νέος θεσμός που δίνει τη δυνατότητα στα μέρη, όταν υπάρχει μία διαφορά, αστική, εμπορική, οικογενειακή, να την επιλύσουν, πριν φτάσουν στα δικαστήρια, με τη βοήθεια ενός τρίτου ανεξάρτητου προσώπου ειδικά εκπαιδευμένου και διαπιστευμένου στο υπουργείο Δικαιοσύνης, του διαμεσολαβητή. «Το πρόσωπο αυτό μαζί με τα μέρη και τους δικηγόρους τους, έξω από τις δικαστικές αίθουσες, σε πολλές περιπτώσεις πλέον υποχρεωτικά στην πρώτη συνεδρία, σε άλλες δυνητικά, μπορούν μέσα σε λίγες ώρες και αυτό είναι το πολύ σημαντικό στη διαμεσολάβηση, να επιλύσουν τη διαφορά τους. Και μετά αυτό να γίνει εκτελεστός τίτλος, κάτι που μέχρι τώρα ήταν δικαστική απόφαση». Εκτελεστός τίτλος, σύμφωνα με τη δικηγόρο, σημαίνει ότι καταθέτοντας την απόφαση της διαμεσολάβησης στο πρωτοδικείο, μέσα σε λίγες ώρες μπορεί κάποιος να έχει μία απόφαση αντίστοιχη με αυτή του δικαστηρίου, η οποία εξασφαλίζει ότι θα τηρηθούν τα συμφωνηθέντα.

Πού βρίσκει ο πολίτης τον διαμεσολαβητή

Πού βρίσκει ο πολίτης τον διαμεσολαβητή; «Από τη λίστα διαπιστευμένων διαμεσολαβητών, ανά περιφέρεια, που βρίσκεται στην ιστοσελίδα www.diamesolavisi.gov.gr του υπουργείου Δικαιοσύνης».

Τι διευθετείται σε ένα διαζύγιο με τη διαμεσολάβηση

Και τι διευθετείται ακριβώς σε ένα διαζύγιο; Όπως εξηγεί η κα Ατσιδάκου, το διαζύγιο αυτό καθεαυτό βγαίνει είτε σε συμβολαιογράφο ή με δικαστική απόφαση. Όμως οτιδήποτε απορρέει από αυτή τη σχέση, π.χ. καθορισμός, μείωση, αύξηση διατροφής, επιμέλεια παιδιών, είτε άλλη περιουσιακού δικαίου διαφορά, μπορεί να διευθετηθεί με αυτό τον τρόπο.

Τα πλεονεκτήματα
Ποια είναι τελικά τα οφέλη σε σχέση με το παρελθόν; «Στις οικογενειακές διαφορές πριν κάποιος πάει να κάνει αγωγή, υποχρεούται πλέον να πάει στο διαμεσολαβητή με τους δικηγόρους και να γίνει μία προσπάθεια εξωδικαστικής επίλυσης». Αν όμως κάτι τέτοιο δεν επιτευχθεί, δεν κοστίζει στον πολίτη περισσότερο η όλη διαδικασία; Προκύπτει εύλογα το ερώτημα. Όχι, απαντά η κα Ατσιδάκου, «γιατί ένα διαζύγιο κατ’ αντιδικία κοστίζει πολύ περισσότερο απ’ ό,τι μια διαμεσολάβηση και είναι πολύ πιο χρονοβόρο. Επίσης, στο δικαστήριο οι σχέσεις γκρεμίζονται, ενώ με τη διαμεσολάβηση γίνεται προσπάθεια προς την αντίθετη κατεύθυνση. Και το πιο σημαντικό είναι ότι η διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι πιο προστατευτική για τους αθώους κάθε τέτοιας υπόθεσης, που είναι φυσικά τα παιδιά».

Η εμπειρία από το εξωτερικό

Σύμφωνα με την κυρία Ατσιδάκου, η υποχρεωτική διαμεσολάβηση, ειδικά στις οικογενειακές διαφορές αποδίδει καρπούς σε ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό, σε χώρες που εφαρμόζεται ήδη και όπως λέει χαρακτηριστικά, άπαξ και καθίσουν τα μέρη στο ίδιο τραπέζι, είναι πολύ πιθανή η εξωδικαστική ειρηνική επίλυση. «Η χώρα μας ακολουθεί τη γενική πανευρωπαϊκή και παγκόσμια τάση της αποδικαστηριοποίησης. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης έχει βαθιές ρίζες στην αμερικανική κουλτούρα. Στην Ευρώπη η υποχρεωτική διαμεσολάβηση ισχύει σε Ιταλία, Γερμανία, Αγγλία, Κροατία, Ουγγαρία, Λιθουανία, ενώ Βέλγιο, Σερβία, Γαλλία, Βουλγαρία και Πολωνία ήδη κινούνται σε τροχιά υποχρεωτικότητας. Στο Ισραήλ έχει θεσμοθετηθεί η υποχρεωτική διαμεσολάβηση από το 2007. Ακόμη και η Τουρκία την ψήφισε το 2017 για τις εργατικές διαφορές».

Η άλλη άποψη

Όπως δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δικηγόρος Χρίστος Κων. Χριστόπουλος, το κύριο πρόβλημα της διαμεσολάβησης, όπως θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα, είναι η «υποχρεωτικότητα»: «Μετά από είκοσι χρόνια δικηγορίας μπορώ να πω ότι εφόσον το ζευγάρι θέλει να χωρίσει συναινετικά συνήθως βρίσκουν λύσεις. Οι δικηγόροι πάντα προσπαθούν να βρουν αμοιβαία αποδεκτές διευθετήσεις. Η διαμεσολάβηση και η «υποχρεωτικότητα» δεν πάνε μαζί. Πλέον με τη συναινετική λύση του γάμου σε συμβολαιογράφο, τα μέρη μπορούν να ρυθμίσουν την επιμέλεια και διατροφή των τέκνων τους, εξασφαλίζοντας έναν εκτελεστό τίτλο και αποφεύγοντας τα αχρείαστα έξοδα της υπερτιμημένης «μαγικής διαμεσολάβησης». Τα παιδιά δεν πρέπει, βεβαίως, να λαμβάνουν μέρος στα συζυγικά προβλήματα, ενώ η διαμεσολάβηση δεν δίνει λύσεις ούτε γι’ αυτά, αλλά αφήνει τα μέρη να «τα βρουν» μόνα τους. Αν ήθελαν να «τα βρουν» όμως, θα το είχαν ήδη κάνει».

Ο νόμος προβλέπει οικονομικές ποινές (από 100 έως 500 ευρώ) για τον διάδικο που δεν προσέρχεται στη διαμεσολάβηση και ορίζει αμοιβή του διαμεσολαβητή 50 ευρώ στην αρχική συνεδρία και 80 ευρώ ωριαία αμοιβή. Επίσης βάσει νόμου, ως διαμεσολαβητής μπορεί να πιστοποιηθεί μετά από σεμινάρια λίγων ημερών όχι απαραίτητα δικηγόρος, αλλά οιοσδήποτε έχει πτυχίο ΑΕΙ. Σύμφωνα με τον κύριο Χριστόπουλο, η «υποχρεωτικότητα» στη διαμεσολάβηση έχει και προβλήματα συνταγματικότητας, αφού ματαιώνει, όπως υπογραμμίζει, κύρια δικαιώματα του ανθρώπου, την προσφυγή στο φυσικό δικαστή, αλλά και αυτό της ελεύθερης βούλησης. «Θυμίζει το σύρσιμο των ραγιάδων στον Καδή. Υποχρεώνονται οι Έλληνες, έναντι απειλής υψηλών προστίμων, να προστρέξουν σε δήθεν «αντικειμενικούς κι αμερόληπτους διαμεσολαβητές», σε μια διαδικασία που τους επιβαρύνει οικονομικά και υπονομεύει το Κράτος Δικαίου». Η δικαιολογία της «υποχρεωτικότητας»; Λέει με νόημα ο γνωστός δικηγόρος και αναρωτιέται: «Πώς θα ξέρεις πως δεν θα σου αρέσει αν δεν το δοκιμάσεις;» Πόσους παραλληλισμούς μπορεί να κάνουμε στη θεωρία αυτή, που κατ’ ελάχιστο δείχνει ότι ο νομοθέτης συμπεριφέρεται στους πολίτες σαν σε ανήλικους; Στο τέλος αναρωτιέται κανείς, όταν έχουν νομοθετηθεί, ως μνημονιακή υποχρέωση, τόσες ρυθμίσεις για τα «κλειστά» επαγγέλματα, ποιος αντλεί συμφέρον από την υποχρεωτική διαμεσολάβηση;»

Το 15% των διαζυγίων συνοδεύεται από έντονες συγκρούσεις

Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καπάττου σε δηλώσεις της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ αναφέρει από την πλευρά της ότι η υποχρεωτική διαμεσολάβηση είναι στη σωστή κατεύθυνση και μπορεί να βοηθήσει τις περισσότερες περιπτώσεις. «Η εμπειρία μου δείχνει ότι όταν ένα ζευγάρι αποφασίζει να χωρίσει, στην αρχή έχει συνήθως τις καλύτερες προθέσεις απέναντι στα παιδιά. Στην πορεία ωστόσο υπεισέρχονται διάφοροι παράγοντες, όπως προσωπική πικρία, θυμός, απογοήτευση, με συνέπεια να δυσκολεύονται να βρουν λύσεις. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, το 15% των διαζυγίων συνοδεύεται από έντονες διαμάχες και συγκρούσεις, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι στο 75-90% των περιπτώσεων, η απόφαση δεν είναι κοινή, αλλά του ενός από τους δύο συζύγους». Ο θεσμός της διαμεσολάβησης θα μπορούσε να βοηθήσει τα δυο μέρη να καταλήξουν σε μια συνεννόηση, αποφεύγοντας τις δικαστικές διαμάχες, έτσι ώστε να αποφεύγεται και η αρνητική επιρροή στο παιδί, τονίζει η κα Καπάττου, επισημαίνοντας ότι όσο μακρά είναι μια νομική διαδικασία ενός διαζυγίου τόσο επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό ο ψυχισμός των παιδιών. «Στα συγκρουσιακά διαζύγια που οι αντιδικίες είναι πολυετείς, η επιβάρυνση είναι σημαντική και δημιουργεί στο παιδί έντονο άγχος, κατάθλιψη, μεγάλη ανασφάλεια, προβλήματα συμπεριφοράς, χρήση ουσιών στη συνέχεια, και άλλα προβλήματα».