Αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας στη Θράκη από
την νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.) έως τα μεταβυζαντινά χρόνια έχει φέρει
στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών του
Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ AG).
Αυτό μαρτυρούν τα ευρήματα των αρχαιολόγων που απασχολεί το
έργο στην περιοχή, οι οποίοι εργάζονται υπό την επίβλεψη των Εφορειών
Αρχαιοτήτων Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης, αλλά και του Υπουργείου Πολιτισμού και
Αθλητισμού.
Περιφερειακή Ενότητα Έβρου
Ξεκινώντας από τα ανατολικά και την Π.Ε. Έβρου, κατά τις
εργασίες κατασκευής του ΤΑΡ εντοπίστηκαν συνολικά 30 θέσεις αρχαιολογικού
ενδιαφέροντος, από τους Κήπους στα ελληνοτουρκικά σύνορα έως δυτικά στην
περιοχή της Συκορράχης, στις οποίες περιλαμβάνονται νεκροταφεία, εργαστηριακές
κατασκευές, οικιστικά κατάλοιπα και σποραδικά ευρήματα που χρονολογούνται από
την αρχαιότητα έως την ύστερη βυζαντινή εποχή. «Τα ευρήματα σχετίζονται και με
ήδη γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και με νέες, άγνωστες ως σήμερα
αρχαιολογικές θέσεις. Όλα φυλάσσονται σε αποθηκευτικούς χώρους της Εφορείας και
πολλά από αυτά έχουν συντηρηθεί και μελετώνται από τους αρχαιολόγους της
υπηρεσίας μας», δήλωσε σχετικά η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης
και τέως αναπληρώτρια Προϊσταμένη της ΕΦΑ Έβρου κα Χρύσα Καραδήμα. Εκτός από
την κα Καραδήμα στην έρευνα συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Ζωή Μιλτσακάκη, υπεύθυνη
του έργου, και Φιλοξένη Αϊτατόγλου, που είχε τον συντονισμό όλων των εργασιών.
Η έρευνα στον Έβρο εστίασε κυρίως σε τέσσερις ανασκαφές (όλες στο Δήμο
Αλεξανδρούπολης) που διακρίνονται για τον αριθμό και το είδος των ευρημάτων
τους, ενώ τεκμηριώνουν τη διαχρονική σημασία της περιοχής, σύμφωνα με τους
ειδικούς επιστήμονες:
· νεκροταφείο
της όψιμης αρχαιότητας στη Γεμιστή
· νεκροταφείο
των υστεροβυζαντινών χρόνων στην Παλαγία
·
αρχιτεκτονικά κατάλοιπα τρίκλιτης βασιλικής των πρώιμων βυζαντινών
χρόνων στον Πόταμο
· κιβωτιόσχημο
ρωμαϊκό τάφο με πλούσια κτερίσματα, επίσης στον Πόταμο
Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης
Από τις εργασίες κατασκευής που εκτελέστηκαν στη Ροδόπη,
προέκυψαν και καταγράφηκαν δώδεκα τυχαία αρχαιολογικά ευρήματα. Από αυτά, κατά
την Προϊσταμένη της Εφορείας, κα Χρύσα Καραδήμα, και την υπεύθυνη αρχαιολόγο,
κα Μαρίνα Τασακλάκη, δύο εξελίχθηκαν σε σωστικές ανασκαφές μεγάλης διάρκειας
και χαρακτηρίζονται πλέον θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για:
· την περιοχή
του Αρσακείου στο Δήμο Μαρωνείας-Σαπών, όπου εντοπίστηκαν δύο φάσεις χρήσης,
o μια που ανήκει
στη ρωμαϊκή/υστερορρωμαϊκή περίοδο (4ο-5ο αι. μ.Χ.) και σχετίζεται με την
εύρεση καταλοίπων, όπως κλίβανο, επίμηκες κτήριο, κυκλική κατασκευή, πηγάδι και
πίθους. Από αυτά, ο κλίβανος έχει ήδη μεταφερθεί και τοποθετήθηκε στον προαύλιο
χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, με την προοπτική αξιοποίησής του στα
εκπαιδευτικά προγράμματα της Εφορείας.
o και μια δεύτερη
που ανήκει στη βυζαντινή εποχή και σχετίζεται με 55 τάφους, κυρίως λακκοειδείς
και ακτέριστους.
· την περιοχή
της Γαλήνης στο Δήμο Ιάσμου, όπου ανασκάφηκε τμήμα ρωμαϊκού νεκροταφείου.
Τέλος, προσθέτουν οι κκ. Καραδήμα και Τασακλάκη, «στην
περιοχή Αμαξάδες του Δήμου Ιάσμου ο ΤΑΡ διασταυρώνεται με το βυζαντινό
διατείχισμα της Αναστασιούπολης, το οποίο αποδίδεται στην Ιουστινιάνεια περίοδο
και παρουσιάζει μοναδικό επιστημονικό ενδιαφέρον – λειτουργικό και
κατασκευαστικό. Και αυτό γιατί το τείχος, συνολικού μήκους 2,4 χλμ., είχε το
διττό ρόλο του υδραγωγείου και της προστατευτικής οχύρωσης. Για την προστασία
του μνημείου, η κατασκευή του αγωγού στην περιοχή πραγματοποιήθηκε χωρίς
διάνοιξη τάφρου αλλά με τη μέθοδο της διάτρησης, δηλαδή υδραυλικής προώθησης
σωλήνων – αφού προηγήθηκαν βασικές εργασίες συντήρησης και στερέωσης, για τη
διασφάλιση της στατικότητας».
Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης
Το εντυπωσιακό με τις σωστικές ανασκαφές που
πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της κατασκευής του ΤΑΡ στην Π.Ε. Ξάνθης είναι ότι
καμία από τις αρχαιολογικές θέσεις που εν τέλει εντοπίστηκαν δεν ήταν γνωστές.
Σύμφωνα με την Προϊσταμένη της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων, κα Κωνσταντίνα
Καλλιντζή, και τις υπεύθυνες αρχαιολόγους των ανασκαφών, Μαρία Χρυσάφη, Κυριακή
Χατζηπροκοπίου και Δέσποινα Σκουλαρίκη, το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα
σημαντικό, καθότι εμπλουτίζει τόσο την αρχαιολογική τοπογραφία, όσο την επιστημονική
γνώση.
Αρχαιότητες ανασκάφηκαν σε διάφορα επίπεδα από τη σημερινή
επιφάνεια του εδάφους και χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή έως και τη
μεταβυζαντινή περίοδο. Η τοπική Εφορεία επισημαίνει ως σημαντικότερα ευρήματα
–μεταξύ άλλων– τα ακόλουθα:
· Κατάλοιπα
οικισμού της πρώιμης εποχής του χαλκού (3.200-2.000 π.Χ.), στο Σούνιο του Δήμου
Αβδήρων.
· Αγγεία και
ταφές Θρακών της εποχής του σιδήρου (8ος αι. π.Χ.), στο Γρήγορο του Δήμου
Αβδήρων.
· Φρούριο του
4ου αι. π.Χ. που σχετίζεται με τη δραστηριότητα του Φιλίππου Β΄ στην περιοχή
της Αιγαιακής Θράκης, στον Πολύσιτο του Δήμου Αβδήρων.
· Κατάλοιπα
μεταλλουργικής δραστηριότητας ρωμαϊκών χρόνων, στον Κοσσό του Δήμου Τοπείρου.
· Οικισμό
3ου-4ου αι. μ.Χ., με εργαστηριακούς χώρους, κεραμικό κλίβανο και χώρο απόκρυψης
νομισμάτων/μεταλλικών αντικειμένων, στο Σούνιο του Δήμου Αβδήρων. Η επιλογή της
συγκεκριμένης θέσης σχετίζεται με την διέλευση της ρωμαϊκής Εγνατίας οδού από
την περιοχή.
· Νεκροταφείο
μεσοβυζαντινών χρόνων (10ος-12ος αι. μ.Χ.), στο Γρήγορο του Δήμου Αβδήρων:
ανασκάφηκαν πυκνοί λακκοειδείς και κιβωτιόσχημοι τάφοι, αρκετοί εκ των οποίων
κτερισμένοι με γυάλινα και χάλκινα κοσμήματα.
· Υδραγωγεία
μεταβυζαντινών χρόνων, στον Κοσσό του Δήμου Τοπείρου, και στις θέσεις Τέκτων,
Φελώνη και Βαφέικα του Δήμου Αβδήρων.
Τα παραπάνω ευρήματα στη Θράκη, και άλλα από τις υπόλοιπες
περιοχές της Βόρειας Ελλάδας που διατρέχει ο αγωγός και θα ανακοινωθούν στο
μέλλον, προέκυψαν στο πλαίσιο των 400 και πλέον αρχαιολογικών ανασκαφών και
τομών οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί στη Ζώνη Εργασίας του αγωγού, βάσει και
των σχετικών Μνημονίων Συναντίληψης και Συνεργασίας που έχει υπογράψει ο ΤΑΡ –
αφενός με το αρμόδιο Υπουργείο και αφετέρου με τις Εφορείες όλων των περιφερειακών
ενοτήτων από τις οποίες διέρχεται.