Στο 10% του συνολικού τζίρου των γεωργικών φαρμάκων στην Ελλάδα ανέρχεται η διακίνηση των παράνομων φυτοφαρμάκων.
Ένα φαινόμενο με πανευρωπαϊκές διαστάσεις, που απαιτεί συντονισμένες ενέργειες υπηρεσιών και κρατών για την αντιμετώπισή του, όπως θα πει μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο Διονύσης Βλάχος αρμόδιος για τους ελέγχους των γεωργικών φαρμάκων στην Ελλάδα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Το υπουργείο έχει αναλάβει ένα ευρύ πλέγμα δράσεων που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει εντατικούς ελέγχους, μέτρα πρόληψης όπως η θέσπιση της συνταγογράφησης των φυτοφαρμάκων, αλλά και συνεχείς ενημερώσεις των παραγωγών για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση τέτοιων προϊόντων.
Τα παράνομα φυτοφάρμακα προέρχονται από τρίτες χώρες, κυρίως από την Κίνα και την Ινδία και κατά κανόνα μέσω Αμβούργου, Αμβέρσας και Ρότερνταμ μεταφέρονται σε κράτη-μέλη, ανάμεσα σε αυτά και η Ελλάδα.
Η διακίνηση παράνομων φυτοφαρμάκων έχει λάβει αρκετά σοβαρές διαστάσεις, όχι όμως στον ίδιο βαθμό, στις διάφορες περιοχές της χώρας.
«Στην Πελοπόννησο», θα πει ο κ. Βλάχος, «το φαινόμενο είναι σχετικά περιορισμένο σε αντίθεση με την κατάσταση που επικρατεί στα βόρεια και ανατολικά σύνορα της χώρας, όπου είναι σε μεγάλη έξαρση. Κατά μέσον όρο μπορούμε να πούμε ότι η διακίνηση των παράνομων φυτοφαρμάκων φτάνει το 10% του συνόλου του τζίρου των γεωργικών φαρμάκων στη χώρα».
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης το υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης έχει αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών και συνεργάζεται τόσο με άλλες υπηρεσίες όσο και με κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς δεν πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο. Μάλιστα, η Ελλάδα έχει αξιολογηθεί για το σύστημα των ελέγχων και έχει κριθεί ως κράτος-μέλος που εφαρμόζει βέλτιστη πρακτική.
«Διενεργούμε εντατικούς ελέγχους για τον εντοπισμό των παραβάσεων και την επιβολή κυρώσεων. Συνεργαζόμαστε με το ΣΔΟΕ, τα τελωνεία, καθώς και με άλλα κράτη- μέλη, κυρίως με τη Γερμανία, την Ολλανδία και το Βέλγιο.
‘Οπως έχει καταγραφεί, τα παράνομα φυτοφάρμακα προέρχονται από τρίτες χώρες, κυρίως την Κίνα και την Ινδία, φθάνουν στην Ευρώπη στα βόρεια σύνορά της, κατά κανόνα στο Αμβούργο, την Αμβέρσα και το Ρότερνταμ, και από κει μεταφέρονται στα υπόλοιπα κράτη- μέλη, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι η Ελλάδα έχει αξιολογηθεί για το σύστημα ελέγχων όσον αφορά στα παράνομα γεωργικά φάρμακα, σε ανεξάρτητη έρευνα που έγινε από την ΕΕ και είχε κριθεί ως ένα κράτος- μέλος που εφαρμόζει «βέλτιστη πρακτική».
Αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε οι καλύτεροι και εφησυχάζουμε. Σημαίνει ότι με τη συνεργασία των αρμοδίων αρχών, των εργαστηρίων που έχουμε για την ανάλυση-διότι όταν εντοπιστούν αυτά τα φάρμακα πρέπει να αναλυθούν για να είμαστε σίγουροι τι περιέχουν-των τελωνείων, της βιομηχανίας, θεωρούμαστε ένα πρότυπο συνεργασίας και αξιοποίησης των λίγων πόρων που έχουμε».
Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί δεκάδες περιπτώσεις παράνομης διακίνησης φυτοφαρμάκων και έχουν επιβληθεί πρόστιμα εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ.
«Συνολικά από το 2003 έως το 2015», αναφέρει ο κ. Βλάχος, «έχουν επιβληθεί πρόστιμα 4,3 εκατ. ευρώ για φυτοφάρμακα, όχι μόνον για τα μη εγκεκριμένα, αλλά για το σύνολο των παραβάσεων. Για τα μη εγκεκριμένα, έως το 2011 έχουμε 131 περιπτώσεις και 840.000 ευρώ πρόστιμα που είχαν επιβληθεί. Ξεχωρίζουμε το 2011, γιατί ο βασικός νόμος των γεωργικών φαρμάκων που περιλαμβάνει και τα παράνομα είναι ο 4036 του 2012, οπότε μετά αλλάζει η νομοθεσία και για μας ως δημόσια υπηρεσία έχει μεγάλη σημασία να ξεχωρίσουμε τις περιπτώσεις αυτές. Σε γενικές γραμμές από το 2012, έχουμε 160 υποθέσεις και πρόστιμα αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων που έχουν επιβληθεί για τα παράνομα σκευάσματα».
Η Ελλάδα δεν είναι φυσικά η μόνη χώρα που έχει να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της διακίνησης παράνομων φυτοφαρμάκων, καθώς πανευρωπαϊκά υπάρχει πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα.
«Βεβαίως όπως και στην Ελλάδα οι διαστάσεις του φαινομένου ποικίλουν. Τεράστιο πρόβλημα έχει η Ισπανία, τεράστιο πρόβλημα έχει και η Ιταλία. Έχω την τιμή να με έχει ορίσει η ΕΕ να κάνω εκπαιδεύσεις σε όλα τα κράτη-μέλη για το πώς οργανώνεται η αντιμετώπισή τους ενώ συμμετέχω σε ομάδα εργασίας της ευρωπαϊκής αστυνομίας για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα δίκτυα διακίνησης. Τον πρώτο καιρό που ξεκίνησα τις εκπαιδεύσεις υπήρχαν κράτη- μέλη που είπαν ότι «εμείς δεν έχουμε παράνομα φάρμακα». Πράγματι, και στην Ελλάδα, αν δεν κάνεις ελέγχους, αν δεν δημοσιοποιήσεις αποτελέσματα με κυρώσεις, μπορείς με μεγάλη ευκολία να δηλώσεις μηδενικό το ποσοστό, μηδενικά τα αποτελέσματα».
Ωστόσο, όπως θα υπογραμμίσει ο κ. Βλάχος η αντιμετώπιση της διακίνησης παράνομων φυτοφαρμάκων στην Ελλάδα αλλά και σε κάθε κράτος-μέλος δεν είναι μια εύκολη υπόθεση.
«Αυτό που πάντα τονίζω είναι ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος δε μπορεί να γίνει μόνο μέσω των υπηρεσιών του υπουργείου Γεωργίας. Χρειάζεται δραστηριοποίηση και συντονισμός όλων των συναρμόδιων αρχών. Είτε αυτές είναι τα τελωνεία. Είτε το ΣΔΟΕ γιατί μιλάμε για διαφυγή εσόδων μέσω του παράνομου δικτύου. Είτε η αστυνομία γιατί χρειάζεται να σταματάμε αυτοκίνητα στο δρόμο για να ψάχνουμε και μόνο η αστυνομία έχει αυτό το δικαίωμα. Είτε οποιαδήποτε άλλη αρμόδια αρχή εμπλέκεται στον έλεγχο παραγωγών ή στον έλεγχο εταιρειών. Χρειάζεται συνεργασία και με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε επίπεδο ΕΕ υπάρχει μεγάλη δραστηριοποίηση μέσω της αρμόδιας υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης, της OLAF και της ευρωπαϊκής αστυνομίας, της Europol. Φυσικά απαραίτητη είναι και η συνεργασία της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων η οποία έχει και κάθε λόγο να βοηθήσει, διότι από τον δικό της τζίρο ζει το παράνομο δίκτυο».
Πέρα όμως από τους συντονισμένους ελέγχους κρίσιμο μέγεθος για τον κ. Βλάχο είναι η πρόληψη, αλλά και η ενημέρωση των αγροτών για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση μη εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων.
«Πιλοτικά εφαρμόζεται το μέτρο της συνταγογράφησης των γεωργικών φαρμάκων, μέτρο το οποίο από το Σεπτέμβριο θα είναι υποχρεωτικό και κάθε ένας που θα θέλει να προμηθευθεί φυτοφάρμακο θα πρέπει να έχει σχετική συνταγή. Ο αγρότης που δε θα έχει συνταγή θα χάνει και τις επιδοτήσεις.
Τη συνταγή εκδίδουν γεωπόνοι, εφόσον εξετάσουν αν είναι αναγκαίο το φάρμακο. Η έκδοση της συνταγής θα γίνεται όπως ακριβώς και στα φάρμακα για ανθρώπινη χρήση μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας η οποία θα είναι στο υπουργείο. Έτσι το υπουργείο θα έχει στοιχεία για το πόσα φάρμακα, σε ποιά καλλιέργεια και αν ένα ολόκληρο χωριό ή ένα άτομο εξασφάλισε ή όχι συνταγή. Όταν ένας γεωπόνος- ελεγκτής του υπουργείου επισκέπτεται ένα χωράφι, το οποίο δεν έχει ζιζάνια και φαίνεται καθαρά ότι έχει χρησιμοποιηθεί ζιζανιοκτόνο, τότε αμέσως μπορεί να ζητήσει και να μάθει αν έχουν εκδοθεί συνταγές. Αν δεν υπάρχουν συνταγές και έχει χρησιμοποιηθεί ζιζανιοκτόνο, τότε κάτι άλλο έχει συμβεί. Άλλα μέτρα που λαμβάνουμε είναι ενημερωτικές εκδηλώσεις σ’ όλη την Ελλάδα, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τις Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής για την ενημέρωση των παραγωγών σχετικά με τους κινδύνους από τα παράνομα φυτοφάρμακα».