‘Αρθρο του Παναγιώτη Λιαργκόβα *
Την περασμένη Πέμπτη, δόθηκε στη δημοσιότητα η έκθεση του Γ΄ τριμήνου του 2015 του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή (ΓΠΚΒ). Η έκθεση ξεκινά με μια παρατήρηση και θέτει στη συνέχεια ένα βασικό ερώτημα.
Παρατηρεί ότι έξι χρόνια μετά την υπογραφή του πρώτου «Μνημονίου» το 2010, η ελληνική κρίση δεν έχει ξεπερασθεί, μολονότι, παρά τις πολιτικές αναταράξεις, τα χρόνια που πέρασαν μειώθηκαν τα τεράστια δημοσιονομικά και εξωτερικά ελλείμματα και πραγματοποιήθηκαν κάποιες μεταρρυθμίσεις. Έτσι τίθεται το ερώτημα, αφού έγιναν όλα αυτά «γιατί δεν ξεπεράσαμε νωρίτερα την κρίση»; Η απάντηση που δίνεται, εστιάζει σε δύο βασικούς παράγοντες: στην αβεβαιότητα και στον «ενστερνισμό» (ο όρος προέρχεται από το τρίτο μνημόνιο).
Η λιτότητα (περικοπές μισθών, συντάξεων και στις αυξήσεις φόρων), μολονότι εύκολη και δημοφιλής απάντηση, δεν μπορεί από μόνη της να προσφέρει μια επαρκή εξήγηση των πραγμάτων.
Δεν είναι επαρκής διότι παραβλέπει τις παθογένειες της χώρας στην πλευρά της παραγωγής, τη μεταρρυθμιστική υστέρηση, το κακό μείγμα μέτρων λόγω έμφασης στους φόρους, τις παλινωδίες και, κυρίως, τη σημασία της αβεβαιότητας για την οικονομική πορεία. Υποτιμά τις επιπτώσεις της αβεβαιότητας στη γενική κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής και σε επιμέρους περιοχές της, που ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη απειλή για την ανάκαμψη.
Την αβεβαιότητα τροφοδοτούν η συνεχής αναζήτηση «ισοδυνάμων» για να γίνουν τροποποιήσεις (που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να έχουν νόημα, αλλά τροφοδοτούν την αβεβαιότητα), οι ασάφειες σε φορολογικά ζητήματα (φορολόγηση μισθώματος ακινήτων, ΦΠΑ στην εκπαίδευση, ΕΝΦΙΑ), οι ανασχεδιασμοί στο ασφαλιστικό κ.ά.
Την αβεβαιότητα τροφοδοτεί και η αρνητική στάση του συνόλου της αντιπολίτευσης σε κάθε σχεδόν μέτρο εφαρμογής του τρίτου «Μνημονίου». Και τούτο, παρά το γεγονός ότι στήριξε με την ψήφο της στη Βουλή το πλαίσιο πολιτικής, που υποδεικνύεται από το νέο «Μνημόνιο». Πέρα όμως από την αβεβαιότητα, απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχή έξοδο της χώρας από την κρίση, είναι η «οικειοποίηση» ή ο «ενστερνισμός» του προγράμματος.
Εάν οι κρατικοί φορείς αμφισβητούν στην πράξη την οικονομική φιλοσοφία του «Μνημονίου», δεν πρόκειται να υπάρξουν επιτυχείς μεταρρυθμίσεις. Δυστυχώς, οι πρώτες ενδείξεις είναι ανησυχητικές.
Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τα προβλήματα εφαρμογής που καταγράφονται στον ΦΠΑ στην εκπαίδευση, στα «κόκκινα» δάνεια, τις ιδιωτικοποιήσεις κ.ά. Τα διαθέσιμα στοιχεία δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι η χώρα επέστρεψε στην ύφεση το 3ο τρίμηνο του 2015. Κατά το προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2016, ως το τέλος του έτους θα έχει καταγραφεί ύφεση -2,3 % και, για το 2016 -1,3 %.
Αυτό μεταφράζεται σε συρρίκνωση του εγχώριου εισοδήματος στα €173 δισ., από €179 δισ. το 2014. Ο προηγούμενος Κρατικός Προϋπολογισμός 2015 είχε -αντίθετα- προβλέψει ανάπτυξη +2,9% και +3,1% αντίστοιχα για τα έτη 2015 και 2016 και επομένως αύξηση του ΑΕΠ στα €191 δισ.
Δηλαδή, η απόκλιση από το στόχο ανέρχεται σε €18 δισ. Ταυτόχρονα, από το Σεπτέμβριο 2015 αυξάνεται πάλι η ανεργία και η μερική απασχόληση, όπως αποτυπώνεται στα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη». Δυσμενής ήταν και η πορεία των ελληνικών εξαγωγών το πρώτο εξάμηνο του 2015 και της βιομηχανικής παραγωγής, που υπέστη σοβαρά πλήγματα εξαιτίας των ελέγχων κεφαλαίου.
Η μείωση των εξαγωγών μάλιστα αναμένεται μεγαλύτερη για το δεύτερο εξάμηνο λόγω των επιπτώσεων των κεφαλαιακών ελέγχων. Η μείωση των εξαγωγών επηρεάζει το ρυθμό μεγέθυνσης και, οπωσδήποτε, δεν επιτρέπει στον εξαγωγικό τομέα να λειτουργήσει σταθεροποιητικά σε περιόδους περιορισμού της εσωτερικής ζήτησης λόγω λιτότητας.
Συνολικά, η έστω μετρίως θετική πορεία που καταγράφηκε το 2014 και τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2015, έχει αναστραφεί.
* Ο Παναγιώτης Λιαργκόβας είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Συντονιστής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή των Ελλήνων
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Αγορά»
στο 