του Λευτέρη Κιοσέ, Γενικού Διευθυντή του ΙΕΛΚΑ
Το 2016 είναι μία χρονιά με αυξημένο ενδιαφέρον για το λιανεμπόριο τροφίμων στην Ελλάδα, λόγω των πολλών εξελίξεων στον κλάδο, αλλά και γενικά στην εθνική οικονομία και αγορά. Σε αυτό το πλαίσιο η πρώτη κυλιόμενη επαναλαμβανόμενη τετραμηνιαία Έρευνα Τάσεων στο Λιανεμπόριο FMCG του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) η οποία καταγράφει τις απόψεις των στελεχών επιχειρήσεων του κλάδου για τα κύρια κλαδικά θέματα και προκλήσεις, αποτελεί ιδανικό εργαλείο για την απεικόνιση της σημερινής κατάστασης στην αγορά τροφίμων, αλλά και των προοπτικών για το μέλλον. Η έρευνα διεξήχθη από τις 8 ως τις 18 Σεπτεμβρίου 2016 και δείγμα 180 ανώτερα Στελέχη Επιχειρήσεων (Λιανεμπόριο και Προμηθευτές FMCG) από τη Γενική Διεύθυνση και τα τμήματα Marketing, Πωλήσεων, Αγορών, Οικονομικών, Πληροφορική κλπ.
Τα αποτελέσματα καταγράφουν ένα συγκρατημένο κλίμα, με την πλειοψηφία των συμμετεχόντων να περιμένουν σχετική μείωση των πωλήσεων το επόμενο διάστημα, αλλά σε αρκετά μικρότερο βαθμό συγκριτικά με τις έως τώρα μετρήσεις για τους πρώτους μήνες του 2016. Παράλληλα, οι προβληματισμοί των στελεχών οι οποίοι επηρεάζονται κυρίως από τις μακροοικονομικές εξελίξεις στη χώρα και αφορούν τις μειωμένες πωλήσεις, τα οικονομικά προβλήματα του κοινού, τα λειτουργικά κόστη και την φορολογία (ΦΠΑ). Οι επιχειρήσεις όμως δείχνουν ένα δυναμισμό αφού μεταξύ των άμεσων προτεραιοτήτων τους είναι η ενίσχυση των πωλήσεων, η καινοτομία και η αναβάθμιση του δικτύου.
Σε σχέση με τις πωλήσεις του κλάδου τα στελέχη στην πλειοψηφία τους αναμένουν συνέχεια της μείωσης των πωλήσεων. Συγκεκριμένα το 46% θεωρεί ότι την περίοδο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2016 οι πωλήσεις θα είναι μειωμένες σε σχέση με την περίοδο Μαΐου-Αυγούστου 2016. Το 34% αναμένει σχεδόν αμετάβλητες πωλήσεις και το 29% αύξηση. Πρακτικά αυτό μεταφράζεται σε μία μέση εκτίμηση για μείωση των πωλήσεων κατά 1,12% το Φθινόπωρο σε σχέση με το προηγούμενο τετράμηνο του Καλοκαιριού.
Συγκριτικά με το προηγούμενο έτος τα στελέχη έχουν πιο δυσοίωνες προβλέψεις με το 66% να περιμένει μείωση, σημαντικά πιο αισιόδοξες προβλέψεις όμως από τις υπάρχουσες μετρήσεις. Δηλαδή 2 στους 3 εκτιμούν ότι οι πωλήσεις το διάστημα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2016 θα είναι μειωμένες σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015 και μάλιστα το 37% ότι θα είναι μειωμένες άνω του 5%. Μεσοσταθμικά τα στελέχη που ερωτήθηκαν αναμένουν μείωση πωλήσεων κατά 2,35% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, αρκετά μικρότερη από τα ποσοστά που καταγράφονται στις μετρήσεις ως τον Σεπτέμβριο. Το εύρημα αυτό έχει ιδιαίτερη αξία καθώς στην εξεταζόμενη περίοδο περιλαμβάνεται και η περίοδος των εορτών, στην οποία παραδοσιακά πραγματοποιείται άνω του 10% των πωλήσεων του έτους για τον κλάδο. Βέβαια οι πωλήσεις στο λιανεμπόριο τροφίμων σχετίζονται άμεσα με την ψυχολογία των καταναλωτών και την ευρύτερη οικονομική κατάσταση. Άρα το πρόσημο μπορεί να αλλάξει θετικά αν υπάρξει μία βελτίωση σε μακροοικονομικό επίπεδο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις των στελεχών σε σχέση με βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες τους. Συγκεκριμένα, βασικό πρόβλημα θεωρείται ο υψηλός ΦΠΑ με 57% με σημαντική διαφορά σε σχέση με το δεύτερο πρόβλημα των μειωμένων πωλήσεων. Σημειώνεται ότι πρόκειται για κυρίως εταιρείες τροφίμων, πολλά από τα προϊόντα των οποίων τον τελευταίο χρόνο άλλαξαν συντελεστή ΦΠΑ από το 13% στο 24%. Φαίνεται ότι η αύξηση του ΦΠΑ σε συνδυασμό με τη μείωση των πωλήσεων και την προσπάθεια συγκράτησης των τιμών έχει πλήξει άμεσα την κερδοφορία των επιχειρήσεων του κλάδου (βιομηχανία και λιανεμπόριο), όπως έγινε άλλωστε και σε άλλους κλάδους της οικονομίας με αντίστοιχες αλλαγές (τουρισμός, αερομεταφορές κλπ).
Άλλα σημαντικά προβλήματα θεωρούνται οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες των πελατών τους κυρίως λόγω του κοινωνικο-οικονομικού περιβάλλοντος και της αρνητικής ψυχολογίας, η χαμηλή κερδοφορία και τα υψηλά κόστη λειτουργίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 30% θεωρεί βασικό πρόβλημα τη μεγάλη γραφειοκρατία που αντιμετωπίζει (παρά τις όποιες βελτιώσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια), ενώ το 26% θεωρεί ότι σημαντικό πρόβλημα είναι οι Έλεγχοι Κεφαλαίων. Τα προβλήματα αυτά τα καταγράφονται πιο έντονα κυρίως για το λιανεμπόριο αρκετά λιγότερο για τη βιομηχανία.
Οι προτεραιότητες των επιχειρήσεων αντικατοπτρίζουν τη δυναμική του κλάδου, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας τους και την βελτίωση των οργανωτικών δομών μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής ύφεσης. Με διαφορά σημαντικότερη προτεραιότητα και ζητούμενο είναι η αύξηση των πωλήσεων, παράλληλα με την μείωση του κόστους λειτουργίας προκειμένου προφανώς και πάλι να επιτευχθεί κερδοφορία. Σημαντικό εύρημα είναι τα σημαντικά ποσοστά που θεωρούν βασικές προτεραιότητες την καινοτομία σε προϊόντα και υπηρεσίες, την αναβάθμιση του δικτύου, την αύξηση της παραγωγικότητας και σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών. Σε αυτό το σημείο επίσης υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στο λιανεμπόριο και την βιομηχανία.
Όσον αφορά τις εκτιμήσεις των στελεχών για τις προτεραιότητες του καταναλωτή, η συντριπτική πλειοψηφία σε ποσοστό 81% θεωρεί ότι το ζητούμενο είναι οι χαμηλότερες τιμές, ενώ ακολουθούν η μείωση της σπατάλης και η αύξηση των προσφορών και προωθητικών ενεργειών. Βέβαια αυτές οι 3 προτεραιότητες πιέζουν χαμηλότερα τις πωλήσεις των επιχειρήσεων, κάτι που εξηγεί τα προαναφερθέντα ευρήματα. Οι ερωτώμενοι δηλαδή αναγνωρίζουν έναν συγκεκριμένο κύκλο ύφεσης που ξεκινάει με την αυξημένη φορολογία, η οποία πιέζει χαμηλότερα τις πωλήσεις, οι οποίες οδηγούν σε μείωση τιμών και αύξηση προσφορών, μειώνοντας με τη σειρά τους τα κέρδη. Σε σχέση με τις ανάγκες του καταναλωτή, αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ως πρώτη προτεραιότητα μετά τις καθαρά οικονομικές ανάγκες είναι η υγιεινή διατροφή και τα ποιοτικά επώνυμα προϊόντα (άρα έμφαση σε υψηλής αξίας brands) καθώς και νέες υπηρεσίες και καλύτερη εξυπηρέτηση (άρα έμφαση στο αναβαθμισμένο δίκτυο, φυσικό και ψηφιακό).
Τα αποτελέσματα συνολικά δείχνουν ότι η κατάσταση και οι προοπτικές του κλάδου του λιανεμπορίου τροφίμων σε πολύ μεγάλο βαθμό σχετίζονται με την ευρύτερη οικονομία. Η συγκρατημένη αισιοδοξία με την οποία αντιμετωπίζουν τις εξελίξεις τα στελέχη του κλάδου, δείχνει ότι μια ενδεχόμενη αναστροφή του κλίματος και των οικονομικών δεικτών θα είχε άμεσο και ουσιαστικό αντίκτυπο στα μεγέθη και στην ανάπτυξη του κλάδου.
Πηγή: ΑΠΕ