Γράφει η Κατερίνα Φραγκάκη, Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω
Ο νόμος Κατσέλη, θεσπίστηκε με σκοπό την προστασία των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων και ιδιαίτερα της κύριας κατοικίας τους. Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που προέκυψαν στην εφαρμογή του είναι ο τρόπος υπολογισμού του επιτοκίου στις δόσεις που ορίζει το δικαστήριο για την αποπληρωμή των ρυθμισμένων οφειλών.
Η αμφισημία της διατύπωσης του νόμου δημιούργησε δύο αντίθετες ερμηνείες, μία εκ μέρους των τραπεζών και μία εκ μέρους των δανειοληπτών, οι οποίες κατέληξαν να διαμορφώνουν αντικρουόμενη νομολογία.
Πρόσφατα, η υπόθεση οδηγήθηκε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, η οποία έπρεπε να αποφασίσει αν το επιτόκιο υπολογίζεται στο συνολικό ποσό της οφειλής ή μόνο στη μηνιαία δόση. Η απόφαση αυτή αναμένεται να έχει άμεσο αντίκτυπο σε χιλιάδες δανειολήπτες που βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας του νόμου Κατσέλη, καθώς επηρεάζει το ύψος των δόσεων και τη δυνατότητα αποπληρωμής τους.
Το άρθρο 9 §2 του ν. 3869/2010 προβλέπει ότι, για να διασωθεί η κύρια κατοικία του οφειλέτη, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει μηνιαίες καταβολές για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα έως 20 έτη, οι οποίες είναι «έντοκες, χωρίς ανατοκισμό». Το επιτόκιο που εφαρμόζεται είναι το ισχύον επιτόκιο ενήμερης οφειλής με κυμαινόμενο επιτόκιο, σύμφωνα με τα στατιστικά δελτία της Τράπεζας της Ελλάδος, και προσαρμόζεται με το επιτόκιο αναφοράς των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Ωστόσο, υπήρξαν δύο αντικρουόμενες ερμηνείες για το πώς ακριβώς υπολογίζεται το επιτόκιο:
- Προσέγγιση των πιστωτών: Ο τόκος υπολογίζεται στο συνολικό υπόλοιπο της ρυθμισμένης οφειλής. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερες μηνιαίες δόσεις, αφού ο οφειλέτης πληρώνει τόκους στο υπόλοιπο της ρύθμισης κάθε μήνα.
- Προσέγγιση των δανειοληπτών: Ο τόκος υπολογίζεται μόνο στη μηνιαία δόση που καταβάλλεται και όχι στο συνολικό κεφάλαιο, διατηρώντας έτσι τις δόσεις σε χαμηλά επίπεδα.
Η διαφοροποίηση αυτή οδήγησε σε διαφορετικές αποφάσεις από τα δικαστήρια, γεγονός που δημιούργησε αβεβαιότητα και ανάγκη ενιαίας νομολογιακής αντιμετώπισης.
Τι θα αλλάξει με την Απόφαση του Αρείου Πάγου
Το ζήτημα παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου στις 27 Φεβρουαρίου 2025, μετά από προδικαστικό ερώτημα του Ειρηνοδικείου Ιωαννίνων. Το δικαστήριο κλήθηκε να αποφασίσει αν ο υπολογισμός του επιτοκίου πρέπει να γίνεται στο συνολικό ρυθμισμένο κεφάλαιο ή αποκλειστικά στη μηνιαία δόση.
Μετά από έντονη νομική αντιπαράθεση μεταξύ των τραπεζών και των δικηγόρων των δανειοληπτών, η απόφαση είναι πιθανό να ταχθεί υπέρ της δεύτερης προσέγγισης μετά την πρόταση της Εισαγγελέως. Το Ανώτατο Δικαστήριο θα κρίνει αν ο τόκος πρέπει να υπολογίζεται στη μηνιαία δόση και όχι στο συνολικό ποσό της ρύθμισης. Το σκεπτικό της πρότασης βασίζεται:
1. Στη γραμματική διατύπωση του άρθρου 9§2, που αναφέρει ότι οι δόσεις είναι «έντοκες χωρίς ανατοκισμό».
2. Στον σκοπό του νόμου Κατσέλη, ο οποίος είναι η οικονομική ελάφρυνση του οφειλέτη και η διατήρηση μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης.
3. Στην αρχή της αναλογικότητας, καθώς η λύση αυτή θα διασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του πιστωτή και της δυνατότητας του δανειολήπτη να αποπληρώσει το χρέος του.
Η Εισήγηση της Γεωργίας Αδειλίνη και το Νέο Πλαίσιο
Η εισήγηση της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Γεωργίας Αδειλίνη, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του αποτελέσματος. Η ίδια τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρ των δανειοληπτών, τονίζοντας ότι η πρακτική των τραπεζών να υπολογίζουν τόκο στο συνολικό κεφάλαιο οδηγεί σε υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση, υπονομεύοντας τον σκοπό του νόμου.
Η εισήγησή της δημιούργησε ένα σαφές ερμηνευτικό προηγούμενο, το οποίο είναι υπερ της άποψης των δανειοληπτών .
Επιπτώσεις για τους Δανειολήπτες – Τι να Αναμένουν και Τι Πρέπει να Κάνουν
Η απόφαση του Αρείου Πάγου θα έχει άμεσες και σημαντικές συνέπειες για τους δανειολήπτες εφόσον γίνει δεκτή η δεύτερη άποψη θα υπάρξει :
- Σταθεροποίηση των δόσεων: Οι δανειολήπτες μπορούν να αναμένουν ότι η μηνιαία δόση τους δεν θα αυξηθεί δυσανάλογα.
- Αναδρομικός επανυπολογισμός: Όσοι έχουν πληρώσει επιπλέον τόκους λόγω λάθος εφαρμογής των επιτοκίων μπορούν να απαιτήσουν συμψηφισμό ή επιστροφή ποσών.
- Προστασία από καταγγελίες ρυθμίσεων: Οι τράπεζες δεν μπορούν πλέον να ακυρώσουν αυθαίρετα τη ρύθμιση λόγω ανεξέλεγκτης αύξησης των δόσεων.
- Νομική βάση για διεκδικήσεις: Οι δανειολήπτες θα μπορούν να προσφύγουν νομικά αν οι τράπεζες δεν συμμορφωθούν με τη νέα απόφαση.
Η απόφαση αυτή εφόσον βασιστεί στην πρόταση της Εισαγγελέως θα αποτελέσει μια μεγάλη νίκη για τους δανειολήπτες, καθώς θα αποσαφηνίζει οριστικά τον τρόπο υπολογισμού των τόκων, διασφαλίζοντας την οικονομική τους προστασία. Μέχρι να εκδοθεί η απόφαση οι οφειλέτες θα πρέπει να ελέγχουν αν οι δόσεις τους υπολογίζονται σωστά και θα διεκδικούν τυχόν αδικίες μέσω των δικηγόρων τους.
στο 