Αρθρο των Νίκου Χουρσαλά και Άρη Νάκα *
Η πρόσφατη Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με την οποία δεσμεύονται τα ταμειακά διαθέσιμα των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης και των ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού δεν φαίνεται να αποτελεί μόνο μια τυπικού χαρακτήρα διαδικασία εσωτερικού δανεισμού, όπως παρουσιάζουν τα κυβερνητικά στελέχη, αλλά εμπεριέχει ιδιαίτερες προεκτάσεις πολιτικού χαρακτήρα.
Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια πρωτοφανή πρακτική, η οποία γεννάει πλήθος ερωτημάτων και θέτει σε καθεστώς αμφισβήτησης τη Συνταγματικά κατοχυρωμένη οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 102 παρ. 1,2,4, και 5.
Η αφετηρία της απόφασης της Κυβέρνησης εδράζεται στις έκτακτες συνθήκες χρηματοοικονομικής ασφυξίας που επικρατούν στο Ελληνικό δημόσιο, σε βαθμό τέτοιο ώστε να επηρεάζεται άμεσα η χρηματοπιστωτική δυνατότητα πληρωμής μισθών και συντάξεων, καθιστώντας αντικειμενικά επιβεβλημένη τη συναίνεση των συλλογικών οργάνων της Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού.
Σε κάθε περίπτωση, αξιολογώντας τον τρόπο, τη διαδικασία, το χρονικό πλαίσιο καθώς και την εν γένει ευκαιριακή αντίληψη που διέπει την απόφαση, μάλλον ανασύρονται παθογένειες της δεκαετίας του ’80, όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελούσε προέκταση του μηχανισμού κρατικής εξουσίας. Συγκεκριμένα:
Δεν τεκμαίρεται η αναγκαιότητα της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, αφού ακόμη και μια εβδομάδα μετά και την υπερψήφιση της από την Ολομέλεια της Βουλής δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.
Η αναδρομικότητα από 17/3 προβλέπεται μάλλον για παροχή κάλυψης της «αίολης» απόφασης της Περιφερειάρχη Αττικής κ. Δούρου να μεταφέρει τα διαθέσιμα του φορέα στην ΤτΕ ήδη από το Μάρτιο 2015.
Θέτει σε κίνδυνο την καταθετική βάση και την καταθετική πίστη, αφού είναι η πρώτη φορά που δεσμεύονται πόροι φορέων χωρίς αντίστοιχη έγκριση των διοικήσεων. Άλλωστε, θεωρείται πιθανό η ΠΝΠ να συνδέεται με την διογκούμενη εκροή καταθέσεων που παρατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας 20-24/4.
Το επιτόκιο της ΤτΕ, ύψους 2,4%, συνεχίζει να ανατροφοδοτεί το μηχανισμό ανακύκλωσης του χρέους, έστω και σε καθεστώς εσωτερικού δανεισμού.
Επιπροσθέτως, η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου δεν καλύπτει βασικά ζητήματα που έθεσαν οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όπως:
– Η διαχείριση των ανταποδοτικών τελών, τα οποία προέρχονται από εισφορές δημοτών/κατοίκων και αφορούν αποκλειστικά υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα (καθαριότητα, ηλεκτροφωτισμό, εισφορά σε γη και χρήμα).
– Η βιωσιμότητα των Συνεταιριστικών Τραπεζών, στις οποίες πολλοί Δήμοι διαθέτουν τα διαθέσιμά τους.
– Το χρονικό διάστημα ισχύος της έκτακτης αυτής ρύθμισης.
– Την αποσαφήνιση της διαχείρισης των διαθεσίμων μέσα από repos της ΤτΕ.
Συνοψίζοντας, η δέσμευση της ρευστότητας των ΟΤΑ συμβάλλει μεν στην πρόσκαιρη κάλυψη αναγκών, αλλά ταυτόχρονα συνθέτει μια στρεβλή, παρωχημένη, «κρατικίστικη» λογική για το ρόλο του θεσμού.
Η αντιπαραβολή της διεθνούς πρακτικής για το ρόλο της Αυτοδιοίκησης, όπου εδώ και δεκαετίες εφαρμόζεται με επιτυχία το μοντέλο αποκεντρωμένης διοίκησης εκχωρώντας διαρκώς αρμοδιότητες αλλά κι ευθύνες προς τους ΟΤΑ, αποτυπώνει τη διαφορά αντίληψης.
Στις δυτικού τύπου εξελιγμένες κοινωνίες, το Κράτος περιορίζεται σε θεμελιώδεις πολιτικές όπως είναι η άμυνα, η εξωτερική πολιτική, ενώ βασικές δομές όπως η υγεία, η παιδεία, η συγκοινωνία ή ακόμα η δημόσια ασφάλεια και η είσπραξη φόρων έχει εκχωρηθεί στους ΟΤΑ, κατοχυρώνοντας με διακριτό τρόπο την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια του θεσμού.
Η ανάδειξη του ρόλου της Αυτοδιοίκησης, ειδικά στον Ευρωπαϊκό χώρο, διαφαίνεται μέσα από την ενίσχυση περιφερειακών πρωτοβουλιών είτε σε επίπεδο θεσμικό (Eumayors), είτε στο πλαίσιο χρηματοδότησης σε προγράμματα όπως Urbact, Life, People, Leader, τα οποία στοχεύουν στην υιοθέτηση πολιτικών για την επίτευξη των στόχων για μια βιώσιμη πόλη όπως προβλέπει το Euro2020.
Οι εκπρόσωποι των ΟΤΑ, διανύοντας τους πρώτους μήνες μιας 5ετούς θητείας έχουν την χρονική ευχέρεια -αλλά και τη θεσμική υποχρέωση- να διεκδικήσουν ένα νέο ρόλο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις της εποχής, ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα και υιοθετώντας βέλτιστες πρακτικές σε κρίσιμους τομείς όπως:
η θεσμική θωράκιση αρμοδιοτήτων,
η κατοχύρωση της οικονομικής αυτοτέλειας μέσα και από την απορρόφηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων, και τέλος
η ενθάρρυνση της συμμετοχής του πολίτη, μέσα από διαδικασίες πρόσβασης σε πηγές πληροφόρησης και παράλληλης ενίσχυσης της διαφάνειας, του ελέγχου και της αξιοπιστίας.
Το πλήρωμα του χρόνου για το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης φαίνεται να είναι προ των πυλών.
Από το 1833 που εισήχθη ο θεσμός στη χώρα μας φτάσαμε αισίως στο 2015. Ας αποφασίσουμε επιτέλους τι θέλουμε…
* Ο Νίκος Χουρσαλάς, Οικονομολόγος (MBA)-Πολιτικός Επιστήμων/Διεθνολόγος(MA),
πρ. Αντιδήμαρχος Κορυδαλλού
Ο Άρης Νάκας, Οικονομολόγος (MBA)-Πολιτικός Επιστήμων/Διεθνολόγος (MA),
Υπ. Διδάκτωρ, πρ. Αντιδήμαρχος Ν. Ψυχικού