Μια «ωρολογιακή βόμβα» στα θεμέλια των ασφαλιστικών ταμείων αποτελεί η μερική απασχόληση, καθώς μειωμένη εργασία συνεπάγεται χαμηλότερες εισφορές και κατ’ επέκταση συντάξεις. Υπολογίζεται ότι η ετήσια απώλεια των Ταμείων από το ωράριο-λάστιχο αγγίζει τα 694 εκατ. ευρώ, ποσό το οποίο θα μπορούσε να κλείσει «μαύρες τρύπες» του συστήματος.
Την ίδια στιγμή οι μερικώς απασχολούμενοι βλέπουν τον στόχο της σύνταξης να απομακρύνεται, καθώς λιγότερες ώρες δουλειάς οδηγούν σε λιγότερα ένσημα. Οσοι αναγκάζονται να υποκύψουν στις ευέλικτες μορφές απασχόλησης θα χρειαστούν έως και τα διπλάσια χρόνια από τους υπόλοιπους εργαζομένους για να μπορέσουν να ανοίξουν την πόρτα εξόδου στη σύνταξη.
Στα χρόνια των μνημονίων καταγράφεται έξαρση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, οδηγώντας σταδιακά στο… περιθώριο την οκτάωρη απασχόληση. Είναι ενδεικτικό ότι με βάση τα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» του υπουργείου Εργασίας σχεδόν οι 6 στις 10 νέες προσλήψεις αφορούν θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής εργασίας.
Σήμα κινδύνου
Με βάση τις εκτιμήσεις, περίπου 500.000 άτομα απασχολούνται με μειωμένο ωράριο, με τον μέσο μισθό να διαμορφώνεται στα 350 ευρώ τον μήνα (από 586 ευρώ στην πλήρη απασχόληση). Από τα 236 ευρώ της μηνιαίας εισφοράς το 42% είναι εισφορές, δηλαδή η απώλεια είναι 99 ευρώ τον μήνα (1.388 ευρώ τον χρόνο). Αυτό πρακτικά συνεπάγεται ότι το Ταμείο των μισθωτών χάνει 694 εκατ. ευρώ ετησίως, ποσό που θα μπορούσε ως έναν βαθμό να καλύψει το έλλειμμα του 1 δισ. ευρώ που έχει ο ασφαλιστικός φορέας.
Μιλώντας στο «Έθνος» ο πρώην υπουργός Εργασίας Γιώργος Κουτρουμάνης σημειώνει ότι «η μερική απασχόληση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένας προθάλαμος για μετάβαση στην πλήρη απασχόληση και σε καμία περίπτωση ως μόνιμο καθεστώς.
Αντιθέτως σήμερα αυτό που παρατηρούμε είναι να συμβαίνει το εντελώς αντίθετο: θέσεις πλήρους απασχόλησης να μετατρέπονται σε μερικής. Ωστόσο μερική απασχόληση αλλά και εκ περιτροπής εργασία -που πολλές φορές είναι εικονική και υποκρύπτει πλήρη απασχόληση- στερούν από τα Ταμεία εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο».
Οσοι αναγκάζονται να στραφούν στις ευέλικτες μορφές απασχόλησης όχι μόνο πρέπει να συμβιβαστούν με χαμηλότερο μισθό, αλλά βλέπουν και τα ασφαλιστικά δικαιώματά τους να απειλούνται. Και μπορεί όσοι απασχολούνται πάνω από 4 ώρες την ημέρα να συμπληρώνουν τα απαιτούμενα ένσημα, ωστόσο δεν συμβαίνει το ίδιο με όσους εργάζονται λιγότερες ώρες.
Κατά μέσον όρο συμπληρώνουν 12-22 ημερομίσθια τον μήνα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να πιάσουν ακόμα και τα 4.500 ένσημα που αποτελούν το μίνιμουμ για έξοδο στη σύνταξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι μερικώς απασχολούμενοι απαιτείται να εργαστούν έως και τον διπλάσιο χρόνο για να κατοχυρώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα σε σχέση με συναδέλφους τους που απασχολούνται με το παραδοσιακό οκτάωρο.
Σε ακόμα χειρότερη μοίρα είναι όσοι έχουν αναγκαστεί να εργάζονται εκ περιτροπής για μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα. Οι «αιχμάλωτοι της μίας ημέρας» -στη συνδικαλιστική ορολογία- μπορεί να συμπληρώνουν 50-60 ημέρες εργασίας τον χρόνο και μετά βίας καταφέρνουν να καλυφθούν για υγειονομική περίθαλψη, ενώ δεν μπορούν να υπαχθούν και στις ρυθμίσεις για τους μακροχρόνια ανέργους. Και όταν φτάσει η ώρα της σύνταξης θα βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Το τελικό ποσό που θα πάρουν από τα Ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης δεν θα ξεπερνά στο σύνολό του τα 450 ευρώ τον μήνα.
Τα 10 «παράθυρα» για έξοδο μισθωτών με λίγα ένσημα
Δέκα ασφαλιστικές διατάξεις δίνουν τη δυνατότητα σε μισθωτούς με μικρό αριθμό ενσήμων να ανοίξουν την πόρτα εξόδου.
Οι περισσότερες διατάξεις απευθύνονται σε εργαζομένους που έπιασαν 4.500 ημέρες ασφάλισης, με μεγάλους τυχερούς όσους θεμελίωσαν δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012. Οι μητέρες ανηλίκων που κατάφεραν να συμπληρώσουν 5.500 ημέρες ασφάλισης έως τις 31 Δεκεμβρίου 2012 έχουν ακόμα ευνοϊκότερο καθεστώς όσον αφορά στα όρια ηλικίας.
Προσοχή, καθώς όσοι ασφαλισμένοι συμπληρώνουν 4.500 ημέρες ασφάλισης μετά την 1η Ιανουαρίου 2013 δεν μπορούν να πάρουν πλήρη σύνταξη πριν τα 67 (ή τα 62 μειωμένη). Η ρύθμιση αυτή είναι ενιαία σε όλα τα Ταμεία και δεν υπάρχει ευνοϊκό καθεστώς συνταξιοδότησης για τις μητέρες ανηλίκων.
Αναλυτικά οι διατάξεις που επιτρέπουν την έξοδο με λιγότερα από 5.500 ένσημα είναι οι ακόλουθες:
1 Ανδρες στο ΙΚΑ με 4.500 ημέρες ασφάλισης και συμπληρωμένο το 60ό έτος μέχρι το τέλος του 2012 μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανοίξουν την πόρτα εξόδου.
2 Γυναίκες στο ΙΚΑ με 4.500 ημέρες ασφάλισης και το 55ο έτος συμπληρωμένο το 2010 δικαιούνται σύνταξη.
3 Γυναίκες στο ΙΚΑ με 4.500 ημέρες ασφάλισης και το 56ο έτος συμπληρωμένο το 2011 μπορούν να αποχωρήσουν.
4 Γυναίκες στο ΙΚΑ με 4.500 ημέρες ασφάλισης και συμπληρωμένο το 57ο έτος το 2012 δεν έχουν καμία αλλαγή στο συνταξιοδοτικό καθεστώς τους.
5 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο μέχρι το τέλος του 2010 εφόσον έπιασαν τα 50 μέχρι τις 18 Αυγούστου 2015 δικαιούνται μειωμένη σύνταξη. Εάν συμπληρώνουν φέτος το προβλεπόμενο όριο αποχωρούν σε ηλικία 56 ετών και 9 μηνών. Η σχετική ρύθμιση μπορεί να αξιοποιηθεί και από τις μητέρες στα ειδικά Ταμεία.
6 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο μέχρι το τέλος του 2010 που έπιασαν μέχρι 18 Αυγούστου 2015 το 55ο έτος, δικαιούνται πλήρη σύνταξη. Εφόσον πιάνουν φέτος το όριο, σύνταξη καταβάλλεται στα 58. Το ίδιο ισχύει και στα ειδικά Ταμεία.
7 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο το 2011 που συμπλήρωσαν μέχρι τις 18 Αυγούστου 2015 το 52ο έτος, μπορούν να αποχωρήσουν. Εάν πιάσουν φέτος το όριο ηλικίας δικαιούνται μειωμένη σύνταξη σε ηλικία 56 ετών και 9 μηνών. Η σχετική ρύθμιση μπορεί να αξιοποιηθεί και από τις μητέρες στα ειδικά Ταμεία.
8 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο το 2011 που έπιασαν μέχρι τις 18 Αυγούστου 2015 το 57ο έτος, δικαιούνται πλήρη σύνταξη. Σε περίπτωση που συμπληρώνουν φέτος το όριο, η έξοδος γίνεται σε ηλικία 59 ετών και 6 μηνών. Με ανάλογο καθεστώς μπορούν να αποχωρήσουν και οι μητέρες στα ειδικά Ταμεία.
9 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο το 2012 που συμπλήρωσαν μέχρι τις 18 Αυγούστου 2015 το 55ο έτος, ανοίγουν την πόρτα εξόδου στη σύνταξη. Εφόσον πιάσουν φέτος το 55ο έτος της ηλικίας τους μπορούν να αποχωρήσουν στα 58 με μειωμένη σύνταξη. Η σχετική ρύθμιση μπορεί να αξιοποιηθεί και από τις μητέρες στα ειδικά Ταμεία.
10 Μητέρες στο ΙΚΑ με 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο το 2012 αποχωρούν στα 60 με πλήρη σύνταξη εάν έπιασαν το όριο έως τις 18 Αυγούστου 2015. Σε περίπτωση που γίνονται 60 φέτος, δικαιούνται σύνταξη σε ηλικία 61 ετών και 6 μηνών.
στο 