Ασπίδα προστασίας στην κατεδάφιση της μοναδικής και κύριας κατοικίας, ακόμη και εάν αυτή είναι αυθαίρετη, «σήκωσε» το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε δύο πολίτες βουλγαρικής υπηκοότητας, κρίνοντας ότι η απώλεια της κατοικίας συνιστά την πιο ακραία μορφή επέμβασης στο δικαίωμα του ατόμου για σεβασμό του ιδιωτικού βίου.
Το 5ο τμήμα του ΕΔΔΑ δικαίωσε το ζευγάρι των προσφευγόντων αποφαινόμενο ότι η διοίκηση παραβιάζει το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή) αφού για να θεωρηθεί μία κατεδάφιση δικαιολογημένη, δεν αρκεί απλά να προβλέπεται ως κύρωση από την πολεοδομική νομοθεσία περί αυθαίρετων κατασκευών.
Για το δικαστήριο του Στρασβούργου και για να μην παραβιάζεται η Ευρωπαϊκή Σύμβαση, το «πράσινο φως» για την κατεδάφιση της αυθαίρετης, αλλά μοναδικής κύριας κατοικίας δεν μπορεί να δοθεί, εάν δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα εξής στοιχεία:
Α) εάν η κατοικία χτίστηκε παράνομα, Β) εάν τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα το γνώριζαν, Γ) ποια ήταν η φύση και η έκταση της παρανομίας, Δ) ποιο είναι το ειδικό δημόσιο συμφέρον που εξυπηρετεί η κατεδάφιση Ε) εάν υπάρχει άλλη διαθέσιμη εναλλακτική κατάλληλη κατοικία για τα πρόσωπα που θίγονται ΣΤ) εάν υφίστανται λιγότερο επαχθείς τρόποι για την αντιμετώπιση του θέματος.
Το ιστορικό
Η προσφεύγουσα έχτισε με τον σύζυγό της, σε ένα οικόπεδο 625 τ.μ. (στην ιδιοκτησία της είχαν περάσει τα 484 τ.μ.) ένα ακίνητο, το 2004. Ξόδεψαν όλες τις οικονομίες τους για να φτιάξουν αυτό το σπίτι, χωρίς ωστόσο να εκδώσουν οικοδομική άδεια. Δύο χρόνια αργότερα οι συνιδιοκτήτες του οικοπέδου προσέφυγαν στα δικαστήρια, αντιδρώντας στην ανέγερση του κτίσματος. Η γυναίκα ήταν άνεργη, με μόνη πηγή εισοδήματος κάποια μεροκάματα που έκανε σε παραθεριστικές κατοικίες, ενώ ο σύζυγός της είχε υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, ήταν ανίκανος προς εργασία και λάμβανε σύνταξη αναπηρίας. Το μόνο περιουσιακό του στοιχείο ήταν ένα οικόπεδο, το οποίο πούλησε 1.200 λέβα (614 ευρώ) για να αγοράσουν ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο.
Το 2011 δημοτικοί υπάλληλοι, υποκινούμενοι από συνιδιοκτήτες, ξεκίνησαν τη διαδικασία επιθεώρησης του σπιτιού, προκειμένου να χαρακτηριστεί παράνομο και να γίνει η κατεδάφισή του. Τον Σεπτέμβριο του 2013 ο επικεφαλής του περιφερειακού γραφείου της αρμόδιας διεύθυνσης έκρινε ότι το σπίτι είχε ανεγερθεί παράνομα και πρέπει να κατεδαφιστεί. Η γυναίκα δεν προέβαλε κάποιο επιχείρημα για το αντίθετο και ως εκ τούτου μόλις η απόφαση οριστικοποιείτο η προσφεύγουσα όφειλε να συμμορφωθεί. Εάν δεν το έπραττε, οι Αρχές θα της το επέβαλλαν.
Τα «πηγαινέλα» στα δικαστήρια και στα περιφερειακά γραφεία διήρκεσαν μέχρι το 2015, με τις βουλγαρικές Αρχές να αναζητούν εναλλακτική στέγη για το ζευγάρι. Τότε ήταν που αποφάσισαν να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Για το Στρασβούργο πρωτεύον ζήτημα είναι εάν η κατεδάφιση θα επιτύχει μία δίκαιη ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων της προσφεύγουσας να κρατήσει τα υπάρχοντά της και του δημοσίου συμφέροντος να διασφαλίσει την αποτέλεσματική εφαρμογή της απαγόρευσης κτιρίων χωρίς άδεια.
Αυτό σημαίνει ότι ένα μέτρο πρέπει να είναι κατάλληλο για την επίτευξη του στόχου και να μην είναι δυσανάλογο προς τον σκοπό αυτό. Σύμφωνα με την απόφαση, οι προσφεύγοντες δεν είχαν στη διάθεσή τους μία διαδικασία που να τους επιτρέπει μία σωστή εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας για την ενδεχόμενη κατεδάφιση της οικίας, υπό το πρίσμα των προσωπικών τους περιστάσεων.
Αρχή αναλογικότητας
Σύμφωνα με τον δικηγόρο Βασίλη Χειρδάρη, με τη συγκεκριμένη απόφαση «το Στρασβούργο αναβαθμίζει σοβαρά τη θέση της μοναδικής κατοικίας και προστατεύει τους πολίτες που κινδυνεύουν με κατεδάφιση της οικίας τους, υποχρεώνοντας τα εθνικά δικαστήρια να εφαρμόζουν σε κάθε περίπτωση τη θεμελιώδη αρχή της αναλογικότητας και δίνει την κατευθυντήρια γραμμή της απόλυτης εξατομίκευσης της κάθε υπόθεσης.
Πρέπει δηλαδή το εθνικό δικαστήριο να κρίνει αιτιολογημένα και εμπεριστατωμένα εάν η κατεδάφιση της οικίας του ενδιαφερομένου είναι δυσανάλογη για την προσωπική του περίπτωση… Κατά πρώτον, τοποθετεί μία αρχή ότι δεν είναι σε καμία περίπτωση αρκετή, ούτε δικαιολογείται η καταδάφιση οποιασδήποτε κατοικίας, επειδή ο ενδιαφερόμενος έχει παραβιάσει απλά και μόνο μία γενική και απόλυτη νομοθεσία.
Δεν επαρκεί δηλαδή η διατύπωση ότι τα αυθαίρετα κτίσματα κατεδαφίζονται, γιατί αυτό παραβιάζει από μόνο του την αρχή της αναλογικότητας και το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ… Η πρόκριση πέραν του στενού δημόσιου συμφέροντος της επιλογής προστασίας της κατοικίας, που στηρίζει την ατομική και οικογενειακή ζωή, αποτελεί ορθή επιλογή».
Ελληνικό ενδιαφέρον
Νομικοί εκτιμούν ότι η επίμαχη απόφαση είναι σημαντική και για την Ελλάδα, αφού οι αυθαίρετες κατασκευές είναι ένα σημαντικό μέρος της οικοδομικής μας δραστηριότητας. Στη Βουλγαρία ωστόσο, όταν διαπιστωθεί το παράνομο μιας κατασκευής και υπάρχει πρωτόκολλο κατεδάφισης, αυτό άμεσα εκτελείται, σε αντίθεση με τη χώρα μας, όπου σπάνια γίνονται κατεδαφίσεις.
Πηγή: Έθνος