Περισσότεροι από 1 στους 4 φορολογούμενοι στην «τσιμπίδα» των τεκμηρίων – Πώς έπεσαν στη… φάκα

Αν και τα τεκμήρια είχαν «παγώσει» τόσο το 2020 όσο και το 2021 ελέω πανδημίας, εντούτοις περισσότερα από 1 στα 4 νοικοκυριά δεν την «γλίτωσε» και φορολογήθηκε βάσει τεκμαρτού εισοδήματος! Τα τεκμήρια διαβίωσης –οι αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης- είναι συγκεκριμένα ποσά καθορισμένα από τη Φορολογική Διοίκηση, τα οποία θεωρούνται, αντικειμενικά, ως οι ελάχιστες δαπάνες που πρέπει να έχει καταβάλει κάθε φορολογούμενος μέσα σε ένα φορολογικό έτος για την ατομική του διαβίωση και τη συντήρηση της ακίνητης και κινητής περιουσίας του.

Γράφει ο Βαγγέλης Δουράκης

Με άλλα λόγια, εκατομμύρια πολίτες πληρώνουν φόρο βάσει ενός θεωρητικού εισοδήματος! Πώς όμως σχεδόν 1,8 εκατ. πολίτες «πιάστηκαν» στην «τσιμπίδα» των τεκμηρίων αν και αυτά είχαν ανασταλεί;

Πώς πιάστηκαν 1 στους 4 πολίτες στην «παγίδα» των τεκμηρίων

Αυτό συνέβη γιατί ως όρος για την απαλλαγή από τη φορολόγηση βάσει τεκμηρίων την διετία 2020-’21, είχε τεθεί να μην είχε «πιαστεί» ο φορολογούμενος στα τεκμήρια κατά τα 2 προηγούμενα έτη.

Η αναστολή δηλαδή ίσχυσε για όσους είχαν πληγεί λόγω του lockdown στην οικονομία και όχι για όλους.  Και επειδή, τόσο  το 2018 όσο και το 2019 (πριν από την πανδημία δηλαδή) περίπου 1,8 εκατομμύριο εκκαθαριστικά κάθε χρόνο έβγαιναν βάσει των τεκμηρίων και όχι του δηλωθέντος εισοδήματος, αυτό το πλήθος των φορολογουμένων  εξαιρέθηκε αυτομάτως από την αναστολή των τεκμηρίων του 2020 και 2021.

Περισσότερα από 1 στα 4 νοικοκυριά έπεσε στην «παγίδα» των τεκμηρίων 

Σύμφωνα λοιπόν με τα στατιστικά στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων που υποβλήθηκαν το 2021 για τα εισοδήματα του 2020, όπως τα δημοσιοποίησε η ΑΑΔΕ:

• 1.748.934 από τα συνολικά 6.529.279  νοικοκυριά (κοινές ή μεμονωμένες φορολογικές δηλώνεις) φορολογήθηκαν όχι για τα εισοδήματα που δήλωσαν, αλλά για όσα υπολόγισε και τους καταλόγισε η εφορία από μόνη της!  Ποσοστό 26,8% ή  1 στους 4 φορολογήθηκαν με βάση τα τεκμήρια.
• με βάση τα τεκμήρια, οι φορολογούμενοι αυτοί φορολογήθηκαν για 5,96 δισ. υψηλότερο εισόδημα: ενώ οι ίδιοι δήλωσαν αθροιστικά 3,07 δισ. ευρώ  (ή από 1.755 ευρώ κατά μέσο όρον ο καθένας)  η εφορία τους φορολόγησε…  για 9,03 δισ. ευρώ συνολικά, σαν να είχαν αποκτήσει δηλαδή τριπλάσιο εισόδημα –από περίπου 5.160 ευρώ ο καθένας.

Ποιοι πιάνονται στην «τσιμπίδα» των τεκμηρίων

 «Πρωταθλητές» των τεκμηρίων αναδεικνύονται οι εισοδηματίες, καθώς πλήρωσαν τα μεγαλύτερα ποσά φόρων. Μισθωτοί και συνταξιούχοι, από την πλευρά τους, «μετρούν» πολύ περισσότερα αριθμητικά «θύματα» του μέτρου.

Συγκεκριμένα, ανά πηγή εισοδήματος:

• 571.088 μισθωτοί πλήρωσαν φόρο για εισοδήματα 1,320 δισ. ευρώ επιπλέον όσων δήλωσαν (ή περίπου 2.300 ευρώ «έξτρα» εισόδημα ο καθένας τους)
• 542.463 συνταξιούχοι πλήρωσαν φόρο για εισοδήματα 1,56 δισ. ευρώ επιπλέον όσων δήλωσαν (ή «καπέλο» περίπου 2.850 ευρώ επιπλέον ο καθένας τους)
• 389.133 εισοδηματίες πλήρωσαν φόρο για εισοδήματα 1,85 δισ. ευρώ επιπλέον όσων δήλωσαν (ή  περίπου 4.750 ευρώ επιπλέον ο καθένας τους)
• 146.292 ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι πλήρωσαν φόρο για εισοδήματα 620 εκατ. ευρώ επιπλέον όσων δήλωσαν, δηλαδή έξτρα εισόδημα λόγω τεκμηρίων μόλις 450 ευρώ επιπλέον ο καθένας τους.
• 99.958 αγρότες φορολογήθηκαν για τεκμαρτό εισόδημα 366,161 εκατ. ευρώ  ή 360 ευρώ κατά μέσον όρο ο καθένας

Ποιες δαπάνες οδηγούν στην «παγίδα» των τεκμηρίων

Οι τεκμαρτές δαπάνες που απειλούν να αυξήσουν τη φορολογία των φυσικών προσώπων, είναι οι ακόλουθες:

1. κατοικίες: Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της κατοικίας, είτε είναι ιδιόκτητη, είτε με ενοίκιο -ή ακόμα και με δωρεάν παραχώρηση.
2. ΙΧ αυτοκίνητα: το τεκμήριο διαμορφώνεται ανάλογα με τα κυβικά εκατοστά και ξεκινάει από 4.000 ευρώ για αυτοκίνητα 1.200 κ.εκ. και άνω.
3. δίδακτρα που καταβάλλονται για ιδιωτικά σχολεία και εκπαιδευτήρια.
4. δαπάνη για οικιακές βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό.
5. σκάφη αναψυχής με βάση το μήκος τους.
6. πισίνες ανάλογα με την επιφάνειά τους ή και το αν είναι εξωτερικές ή εσωτερικές.
7. δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, εντός του έτους, όπως ακινήτων, αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής και  αγαθών μεγάλης αξίας.
8. ελάχιστη αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για άγαμο, διαζευγμένο ή χήρο και 5.000 ευρώ προκειμένου για συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση, εφόσον δηλώνεται πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα.

Οι φορολογούμενοι που δηλώνουν χαμηλότερο πραγματικό εισόδημα, από το τεκμαρτό τους, έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τη διαφορά, επικαλούμενοι εισοδήματα τα οποία είναι αφορολόγητα ή φορολογήσιμα, εισοδήματα προηγουμένων οικονομικών ετών ή με τη λήψη δανείων.

Τι ισχύει με τα τεκμήρια

Σύμφωνα με την ισχύουσα φορολογική νομοθεσία, τα τεκμήρια διαβίωσης -οι αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης- είναι συγκεκριμένα ποσά καθορισμένα από τη Φορολογική Διοίκηση, τα οποία θεωρούνται, αντικειμενικά, ως οι ελάχιστες δαπάνες που πρέπει να έχει καταβάλει κάθε φορολογούμενος μέσα σε ένα φορολογικό έτος για την ατομική του διαβίωση και τη συντήρηση της ακίνητης και κινητής περιουσίας του (των κατοικιών, των αυτοκινήτων, των σκαφών αναψυχής, των αεροσκαφών και των δεξαμενών κολύμβησης που κατέχει).

Τα επιμέρους ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης (το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης, το τεκμήριο για την κατοικία, το τεκμήριο για το αυτοκίνητο κ.λπ.) αθροίζονται μεταξύ τους και στη συνέχεια προστίθενται σε τυχόν δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων που πραγματοποίησε ο φορολογούμενος (αγορές σπιτιών, αυτοκινήτων, αποπληρωμή δανείων καταναλωτικών κ.λπ.) μέσα στο ίδιο φορολογικό έτος. Το άθροισμα όλων αυτών των ποσών (των τεκμηρίων διαβίωσης και των δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων) συγκρίνεται με το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογουμένου.

Εφόσον το άθροισμα αυτό είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν εισόδημα, τότε ως φορολογητέο εισόδημα λαμβάνεται υπόψη το άθροισμα των τεκμηρίων διαβίωσης και των δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Δηλαδή, το εισόδημα επί του οποίου υπολογίζεται ο φόρος προσδιορίζεται σε επίπεδο υψηλότερο του δηλωθέντος, οπότε ο φόρος που καλείται να καταβάλει ο φορολογούμενος είναι, τελικά, μεγαλύτερος από αυτόν που αναλογεί στο πραγματικό δηλωθέν εισόδημά του.

Ο προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος σε επίπεδο υψηλότερο του δηλωθέντος μπορεί να γίνει και μόνο από την εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης εάν ο φορολογούμενος δεν έχει πραγματοποιήσει καθόλου δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και εφόσον το πραγματικό δηλωθέν εισόδημά του είναι χαμηλό ή εφόσον τα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης που τον βαρύνουν είναι μεγάλα (διότι μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα σπίτια με μεγάλες επιφάνειες, ένα ή περισσότερα αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού κ.λπ.).

Σήμερα, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, για να αποτραπεί η υπερφορολόγηση λόγω προσδιορισμού του εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και τις δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ή με βάση μόνο τα τεκμήρια διαβίωσης, ο φορολογούμενος πρέπει να καλύψει τη διαφορά μεταξύ χαμηλού πραγματικού και υψηλού τεκμαρτού εισοδήματος με διάφορους τρόπους, όπως η δήλωση χρηματικού κεφαλαίου (αποθέματος) προηγούμενων ετών, που αναλώθηκε εντός του φορολογικού έτους για το οποίο υποβάλλεται η φορολογική δήλωση, η αναγραφή στη φορολογική δήλωση εισοδημάτων που απαλλάσσονται από τον φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο, η δήλωση εσόδων εισπραχθέντων εντός του φορολογικού έτους από την πώληση περιουσιακών στοιχείων ή από γονικές παροχές ή δωρεές χρηματικών ποσών ή από δάνεια κ.λπ.