Η οικονομική, κοινωνική και πολιτική εικόνα της Ελλάδας είναι εικόνα μεγάλης δομικής κρίσης του κράτους και του παραγωγικού πλέγματος της οικονομίας, σύμφωνα με έρευνα που έκανε η Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ), με αντικείμενο την ακρίβεια και τους μηχανισμούς αντιμετώπισής της.
Με βάση την έρευνα, η ακρίβεια η οποία προέρχεται κυρίως από την αύξηση του κόστους της ενέργειας και από την αποδιοργάνωση της οικονομικής διαδικασίας που επέφεραν τα μέτρα υγειονομικής προστασίας των πληθυσμών, εντάθηκε σε μεγαλύτερο ακόμη βαθμό από τη στιγμή που ξέσπασε ο πόλεμος της Ουκρανίας.
Η έρευνα αφορά:
- Α) τη δειγματοληπτική καταγραφή των τιμών βασικών καταναλωτικών προϊόντων σε σχέση με την ποσότητα του περιεχομένου της συσκευασίας τους
- Β) τη δειγματοληπτική καταγραφή των τιμών βασικών καταναλωτικών προϊόντων εντός και εκτός Καλαθιού του Νοικοκυριού προκειμένου να εξεταστεί η συμπεριφορά των
προμηθευτών αναφορικά με την τήρηση των χαμηλών τιμών εντός του Καλαθιού του Νοικοκυριού, όπως ορίζεται με βάση τις νομοθετικές διατάξεις.
Η τιμή και η συσκευασία
Η έρευνα της Ένωσης έδειξε ότι το περιεχόμενο μειώθηκε ενώ η τιμή σε πολλά προϊόντα αυξήθηκε. Σε άλλες περιπτώσεις μειώνεται το περιεχόμενο και η τιμή, ωστόσο η τιμή μονάδας αυξάνεται.
Το Καλάθι του Νοικοκυριού
Η έρευνα της ΕΕΚΕ για τις τιμές και τα προϊόντα που περιλαμβάνονται στο Καλάθι του Νοικοκυριού από την έναρξη της εφαρμογής του έως σήμερα, έδειξε ότι:
1. Ορισμένα προϊόντα εντάσσονται στο Καλάθι του Νοικοκυριού, στη συνέχεια βγαίνουν από το καλάθι αυξάνεται η τιμή τους και όταν εντάσσονται εκ νέου, η τιμή τους είναι αυξημένη (Πίνακας 2)
2. Δεν είναι δυνατή η πραγματική αποτίμηση της συνολική μείωσης τιμής του Καλαθιού του Νοικοκυριού καθώς:
- α. δεν είναι συγκρίσιμα τα προϊόντα σε ορισμένες κατηγορίες, όπως: νωπό χοιρινό (συσκευασμένο ή μη), νωπό κοτόπουλο (συσκευασμένο ή μη), κατεψυγμένα ψάρια
- β. Τα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας που εντάσσονται στο Καλάθι του Νοικοκυριού τη μία εβδομάδα, στις επόμενες εβδομάδες αντικαθίστανται από προϊόντα που διαφέρουν ως προς το βάρος ή την ετικέττα (επώνυμο προϊόν ή προϊόν ιδιωτικής ετικέτας (Πίνακας 3)
3. Προϊόντα που εισέρχονται στο Καλάθι του Νοικοκυριού και στη συνέχεια εξέρχονται, η τιμή τους αυξάνεται (Πίνακας 4)
4. Παρατηρήθηκε προϊόν εντός του Καλαθιού του Νοικοκυριού να έχει αυξημένη τιμή σε σχέση με το ίδιο προϊόν που βρισκόταν στο εβδομαδιαίο φυλλάδιο προσφορών
της αλυσίδας
5. Δεν υπάρχουν σε όλες τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ προϊόντα για τις 51 κατηγορίες προϊόντων, σε παράβαση της παρ. 2 του αρθρ. 3β της υπ. αριθμ. 108669 Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ) στην οποία αναφέρεται ότι «2.Στις επιχειρήσεις που παραβαίνουν τις υποχρεώσεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 3α επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ ανά κατάστημα στο οποίο συντελείται η παράβαση.»
6. Αν και προβλέπεται από την παρ.2 του αρθ.3α της ΥΑ 108669 η διαχείριση της έλλειψης και αντικατάστασης προϊόντων στο Καλάθι του Νοικοκυριού, οι επιτόπιοι έλεγχοι από την ΕΕΚΕ καταδεικνύουν ότι ορισμένα προϊόντα δεν βρίσκονταν σε απόθεμα από την πρώτη ημέρα της έναρξης της νέα εβδομάδας του Καλαθιού του Νοικοκυριού.
7. Υπάρχουν αλυσίδες που περιλαμβάνουν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε ποσοστό περίπου 90% του συνόλου των προϊόντων.
Τα συμπεράσματα
Κατόπιν αυτών η έρευνα της Ένωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας καταλήγει στα εξής συμπεράσματα:
1. Το «καλάθι του νοικοκυριού» παρά την καλή πρόθεση δημιουργίας του εκ μέρους του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, δεν πέτυχε να αντιμετωπίσει ούτε την ακρίβεια, αλλά ούτε και τα φαινόμενα της αισχροκέρδειας. Το γεγονός ότι για πλειάδα κατηγορίας προϊόντων οι τιμές πώλησης δεν μένουν (έστω) σταθερές κατά το διάστημα «παραμονής τους» στο καλάθι, επιβεβαιώνει την αποτυχία του μέτρου.
2. Το «καλάθι» λειτούργησε εν πολλοίς ως προωθητικός μηχανισμός προϊόντων, δοθέντος ότι εντοπίστηκαν δεκάδες προϊόντα για τα οποία υπήρξε αλματώδη αύξηση της τιμής τους, μόλις αυτά «έβγαιναν» από το καλάθι. Τούτο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτά δεν αντικαθίσταντο από παρόμοια προϊόντα, δείχνει την πρακτική καθοδήγησης του καταναλωτικού κοινού προς αυτά.
3. Η σύγκριση των προϊόντων του «καλαθιού» από την ίδια την πλατφόρμα είναι τουλάχιστον ανακριβής αφού η σύγκριση αφορά ανόμοια προϊόντα κατ’ είδος, ποσότητα, ποιότητα κλπ. Επιπλέον, για κάθε κατηγορία προϊόντων ο καταναλωτής δαπανά διαφορετικό ποσό, ως εκ τούτου για να πραγματοποιηθεί σύγκριση, απαιτούνται δείκτες. Η σύγκριση μόνο των τιμών καθίσταται έτσι, παραπλανητική.
4. Το ότι το «καλάθι» λειτουργεί ως, εν πολλοίς, προωθητικό μέτρο επιχειρήσεων ή/και προϊόντων, αποδεικνύεται και από το ότι υπερτερούν σε αυτό προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, πολλά δε από αυτά ευρισκόμενα ήδη σε προσφορά από τις επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ.
5. Η ύπαρξη προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας εντός του Καλαθιού του Νοικοκυριού μετακυλύει το βάρος της ευθύνης στα σούπερ μάρκετ. Η αύξηση των τιμών από την πλευρά των βιομηχανιών συμπαρασύρει και την αύξηση των τιμών των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Συνεπώς, προκύπτουν δύο αυξήσεις: Της βιομηχανίας και του λιανικού εμπορίου. Η δεύτερη αυτή αύξηση είναι κερδοσκοπική.
6. Είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη η πρακτική των προμηθευτών για μείωση της ποσότητας του προϊόντος, με τη διατήρηση ταυτόχρονα της παλαιάς συσκευασίας, γεγονός που επιτείνει την παραπλάνηση, του καταναλωτικού κοινού (η δε αναγραφή της νέας ποσότητας είναι αδιάφορη για την εφαρμογή του νόμου περί προστασίας των καταναλωτών).
7. Η μείωση της περιεχόμενης ποσότητας προϊόντος, πρακτική με στόχευση αποκλειστικά και μόνο την αύξηση της κερδοφορίας, συνοδεύεται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που εντοπίστηκαν με αύξηση της τιμής ή τουλάχιστον διατήρηση της παλαιάς στα ίδια επίπεδα (γεγονός που ισοδυναμεί με αύξηση ανά τιμή μονάδας).
Προτάσεις για την αντιμετώπιση της ακρίβειας και της κερδοσκοπίας
Επισημαίνεται ότι η παροχή επιδομάτων – βοηθημάτων (food pass, fuel pass, power pass) προς τους καταναλωτές δεν αποτελεί πολιτική αλλά μέτρο έκτακτης ανάγκης προσωρινού χαρακτήρα.
Εκτός από τα όποια μέτρα ελάφρυνσης των φορολογικών επιβαρύνσεων των φορολογούμενων νομικών και φυσικών προσώπων μπορεί να πάρει η Κυβέρνηση, οι προτάσεις της Ε.Ε.Κ.Ε., είναι οι ακόλουθες:
1. Αναστολή λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Είναι γνωστό ότι, για να επιτευχθεί μια λειτουργία παρόμοια με εκείνη του χρηματιστηρίου εμπορευμάτων, όλες οι πηγές ηλεκτρικής ενέργειας συναθροίστηκαν στο «Χρηματιστήριο Ενέργειας» σε μια διαπραγματεύσιμη ποιότητα, το «ηλεκτρικό ρεύμα», με συνεπαγωγή την τιμολόγηση της μονάδας ηλεκτρικής ενέργειας με το οριακό κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ακριβότερη πηγή, δηλαδή εν προκειμένω το φυσικό αέριο. Αυτή η συνεπαγωγή υπήρξε καταστροφική αφού μεγιστοποίησε την επίπτωση της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.
2. Προώθηση όλων των τύπων ενέργειας (π.χ. υδρογόνο, γεωθερμία, κ.λπ.) χωρίςπροκαταλήψεις και προτεραιοποιήσεις
3. Ενίσχυση των ευάλωτων καταναλωτών μέσω της κατά προτεραιότητας τιμολόγησής τους με τις ενεργειακές πηγές μικρότερου κόστους παραγωγής
4. Μείωση Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης
5. Μείωση του ΦΠΑ στα είδη βασικής διατροφής
6. Αύξηση του κατώτατου μισθού και επαναφοράς του δικαίου των συλλογικών διαπραγματεύσεων που θα διαχύσει την αύξηση αυτή σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, με στόχο την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των εργαζομένωνκαταναλωτών.
7. Θέσπιση της υποχρέωσης εκπόνησης Δείκτη Εκροών και Εισροών στις Επιχειρήσεις με έναν κύκλο εργασιών ανώτερο ενός κάποιου ορίου αναμένεται να περιορίσει τις μόνιμες ανατιμητικές – κερδοσκοπικές πρακτικές των επιχειρήσεων.
8. Τροποίηση του Ν 4818/21 με αντικατάσταση του περιθωρίου κέρδους με το μικτό κέρδος σε απόλυτο μέγεθος ανά φυσική μονάδα προϊόντος/υπηρεσίας (λίτρα, γραμμάρια, κιλά κλπ).
Τέλος, η ατομική ορθολογική χρήση του εισοδήματος γενικά και της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου ειδικά αποτελεί τη μία βάση για την αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών στο βιοτικό επίπεδο των καταναλωτών. Η άλλη βάση είναι η ανάπτυξη συλλογικών δράσεων.
Δείτε ΕΔΩ την έρευνα της Ένωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ)
στο 