Σημαντικά υψηλότερη εξάρτηση από εργαζομένους με …γκρίζα
μαλλιά εκτιμάται ότι θα έχει το 2025 η Ελλάδα, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της
ΕΕ των 28 κρατών-μελών, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού της.
Ο ενεργός πληθυσμός της χώρας (άτομα ηλικίας 15 έως 65 ετών)
εκτιμάται ότι θα μειωθεί στα επόμενα εννέα χρόνια, με την πτώση να είναι
μεγαλύτερη στην πιο δυναμική ηλικιακή κατηγορία, ήτοι στους εργαζόμενους 25-34
χρόνων.
Την ίδια στιγμή, σημαντικά εκτιμάται ότι θα αυξηθεί το
εργατικό δυναμικό ηλικίας 55-64 χρόνων και άνω των 65 ετών. “Κοιτάζοντας
στο μέλλον, η Ελλάδα αναμένεται να έχει σημαντικά υψηλότερη εξάρτηση από
εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ των
28” καταλήγουν οι μελετητές του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της
Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop), στο πλαίσιο εργασίας του πανευρωπαϊκού
μοντέλου για την διάγνωση των αναγκών στην αγορά εργασίας,που επικαιροποιήθηκε
ανά χώρα πριν από λίγες ημέρες και αναρτήθηκε στον επίσημο διαδικτυακό ιστότοπο
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Skills Panorama».
Άνοδος απασχόλησης
Την ίδια στιγμή, με βάση την ίδια μελέτη, που έχει στη
διάθεσή του το Αθηναϊκό Πρακτορείο, οι τομείς στους οποίους αναμένεται η
μεγαλύτερη θετική μεταβολή για τα επόμενα εννέα χρόνια σε ό,τι αφορά την
απασχόληση στην Ελλάδα, ενδέχεται να είναι οι εξής: μεσιτικές υπηρεσίες- real
estate, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, όπως πολιτικοί μηχανικοί κι
αρχιτέκτονες (+22,67%), στέγαση, υπηρεσίες τροφίμων και εστίαση (18,84%),
τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (+9,46%), χονδρικό και λιανικό
εμπόριο (8,28%) και διοικητικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες (προβλεπόμενη
αύξηση απασχόλησης κατά 3,95% στην περίοδο 2015-2025).
Πάντως, όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, ο
εμπειρογνώμονας του Κέντρου, δρ. Κωνσταντίνος Πουλιάκας, τα τελευταία αυτά
στοιχεία πρέπει να ληφθούν υπόψη με προσοχή. Κι αυτό διότι η εξαγωγή τους
βασίζεται σε οικονομετρικά μοντέλα, που λαμβάνουν υπόψη τους ιστορικές τάσεις
της απασχόλησης οι οποίες επικράτησαν και τα χρόνια πριν την οικονομική κρίση
(όταν πχ, ο τομέας του real estate ήταν κραταιός), οπότε ενδέχεται να μην
αποτυπώνουν πλήρως την τάση της τελευταίας επταετίας, στη διάρκεια της οποίας η
οικονομική κρίση έχει ενσκήψει στην Ελλάδα. Επίσης τα στοιχεία αυτά αποτελούν
στατιστικές προβλέψεις του μέλλοντος, αλλά ουδείς είναι ακόμη σε θέση να μπορεί
να …γνωρίζει το μέλλον με βεβαιότητα.
“Η ανεργία στη χώρα αυξήθηκε αξιοσημείωτα στη διάρκεια
των πρόσφατων ετών εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και είναι δύσκολο να
προβλέψει κάποιος τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την
απασχόληση ή την οικονομική ανάπτυξη. Με βάση ωστόσο τις προβλέψεις για την
Ελλάδα, η ζήτηση για εργαζομένους με υψηλά επαγγελματικά προσόντα και
δεξιότητες θα συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια, τάση που αφορά σε μικρότερο αλλά
σχετικά σταθερό βαθμό αυτούς που διαθέτουν δεξιότητες μεσαίου επιπέδου. Το
ποσοστό των εργαζομένων με υψηλά προσόντα θα αυξηθεί έως το 2025, ενώ το
μερίδιο εκείνων με μεσαςα και χαμηλές δεξιότητες εκτιμάται ότι θα μειωθεί στο
ίδιο χρονικό διάστημα” επισημαίνουν οι μελετητές το Κέντρου. Επίσης όμως
τονίζουν ότι για να υπάρξει μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της
ζήτησης εργατικού δυναμικού στην ελληνική οικονομία, χρειάζονται άτομα με υψηλή
τεχνική εξειδίκευση και προσόντα υψηλής ποιότητας από ανώτερες τεχνικές σχολές
-ένας τομέας στον οποίο υστερεί η Ελλάδα εν σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ.
Αγροτικός τομέας
Σε ποιους τομείς αναμένεται να ανοίξουν οι περισσότερες
θέσεις εργασίας στην ίδια περίοδο (2015-2025); Οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι
στον αγροτικό τομέα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας, αφού στην εν λόγω
δεκαετία εκτιμάται ότι θα υπάρχει ζήτηση για περισσότερα από 307.000 άτομα στον
κλάδο. ‘Ο,τι όμως μοιάζει σαν υπόσχεση για μεγάλη ανάπτυξη του πρωτογενούς
τομέα, στην πραγματικότητα έχει διαφορετική ερμηνεία: οι θέσεις αυτές θα
προκύψουν κατά κύριο λόγο όχι από τη δημιουργία νέων εκμεταλλεύσεων στον κλάδο,
παρόλο που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία έτηστροφή οικονομικής δραστηριότητας
ορις την αγροτική παραγωγή, αλλά από τη συνταξιοδότηση εργαζομένων, καθώς
σήμερα οι εξειδικευμένοι στον αγροτικό τομέα είναι κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας
και αναμένεται να συνταξιοδοτηθούν σταδιακά στην επόμενη δεκαετία.
Το παράδειγμα των ΤΠΕ
και των μάνατζερ
Στο μεταξύ, παρότι οι άνεργοι στην Ελλάδα είναι εκατοντάδες
χιλιάδες, πολλές είναι και οι ανοιχτές θέσεις εργασίας, που ζητούν ματαίως
κάλυψη, καθώς δεν υπάρχουν εργαζόμενοι με τα συγκεκριμένα επαγγελματικά
προσόντα ή, και εάν υπάρχουν, πολλοί εργοδότες «παραπονιούνται» ότι υστερούν σε
δεξιότητες που απαιτούνται στην σύγχρονη παγκόσμια αγορά εργασίας, όπως
προκύπτει από άλλη έκθεση των μελετητών του Cedefop.
Στον τομέα των επαγγελματιών Τεχνολογιών Πληροφορικής και
Επικοινωνιών (ΤΠΕ), στην Ελλάδα παρατηρούνται δύο διαφορετικές τάσεις: από τη
μία, παρά τις σαφείς βελτιώσεις στην αγορά τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής την
τελευταία διετία, ο αριθμός των επαγγελματικών ευκαιριών για τους εργαζομένους
στον κλάδο παραμένει περιορισμένος, γεγονός το οποίο -σύμφωνα με τους
μελετητές- μπορεί να αποδοθεί στα λουκέτα που έβαλαν πολλές μικρές και μεσαίες
εταιρείες, κυρίως λόγω βαριάς φορολογίας.
Σύμφωνα δε με στοιχεία της Eurostat, αλλά και με ελληνικές
πηγές, που επικαλούνται οι μελετητές, ο αριθμός των εργαζομένων στον κλάδο έχει
πέσει σε περίπου 51.000 το 2014 από 62.000 το 2008. Από την άλλη, η ελληνική αγορά
ΤΠΕ χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αλλαγές στο επαγγελματικό πεδίο, που προκλήθηκαν
από την ανάδυση νέων τεχνολογιών, οι οποίες απαίτησαν με τη σειρά τους νέες
δεξιότητες και τρόπους εργασίας. Ως αποτέλεσμα, προέκυψε έλλειμμα των “σωστών”
δεξιοτήτων.
Σύμφωνα και με τον κ. Πουλιάκα, «οι νέες τεχνολογίες και η
ψηφιοποίηση των οικονομιών προσφέρει πρόσφορα έδαφος για πολλά νέα επαγγέλματα
(π.χ. data analysts, applications developers) αλλά και ταυτοχρόνως
παρατηρούνται και σημαντικά” ελλείμματα ψηφιακών δεξιοτήτων”, που
προκύπτουν εν μέρει και λόγω του ότι δεν έχει υπάρξει ανάλογη ανταπόκριση από
σπουδαστές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΕΕ”. Πιθανή λύση ίσως είναι η πρόβλεψη
συνεχιζόμενης κατάρτισης για τους εργαζομένους μέσω και νέων διαδικτυακών
προγραμμάτων μάθησης, προκειμένου να βελτιώσουν την απόκτηση νέων προσόντων».
Σε ό,τι αφορά τους μάνατζερ πωλήσεων, μάρκετινγκ και
ανάπτυξης στην Ελλάδα, οι μελετητές υπολογίζουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον 15.000
εργαζόμενοι στον κλάδο στη χώρα, κι ότι η ζήτηση αυξάνεται. Για παράδειγμα,
πολλές μικρές προς μεσαίες επιχειρήσεις επιδεικνύουν ισχυρή ζήτηση για
μάνατζερς, καθώς αναζητούν ισχυρές και εξωστρεφείς στρατηγικές που να βοηθήσουν
τόσο στη βιωσιμότητα όσο και στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων τους.
Ταυτόχρονα αυξάνεται η ζήτηση για υποψηφίους μάνατζερ με
εμπειρία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και στην Ελλάδα οι εργοδότες
επιδιώκουν πλέον να αυξήσουν τη δέσμευση και την πίστη των καταναλωτών στο
brand τους, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες των social media. Άρα, εν μέσω
κρίσης και ενώ χιλιάδες επιχειρήσεις βάζουν λουκέτο, πολλοί εργοδότες
εξακολουθούν να αναζητούν μάταια μάνατζερς με τα κατάλληλα επαγγελματικά
προσόντα τις κατάλληλες δεξιότητες.
Τα πέντε επαγγέλματα
με τη μεγαλύτερη έλλειψη στην ΕΕ-28
Ωστόσο, το θέμα της κακής αντιστοίχισης προσόντων δεν είναι
ελληνικό …προνόμιο. Σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα για τις δεξιότητες και
τις ανάγκες της αγοράς εργασίας που διεξήγαγε το Cedefop (European skills and
jobs survey), σχεδόν ένας στους πέντε εργαζόμενους τόσο στην Ελλάδα όσο και
στην ΕΕ υπολείπεται σε δεξιότητες, σε σύγκριση με τις απαιτήσεις της εργασίας
του. Τα πέντε επαγγέλματα στα οποία σημειώνεται σήμερα η μεγαλύτερη έλλειψη
εργαζομένων με τα κατάλληλα προσόντα στην ΕΕ είναι τα εξής: επαγγελματίες ΤΠΕ,
γιατροί, πτυχιούχοι θετικών επιστημών, όπως μαθηματικοί, μηχανικοί και
επαγγελματίες τεχνολογίας (σπουδές σε αντικείμενα S.T.E.M), νοσηλευτικό
προσωπικό, μαίες και μαιευτήρες, καθώς και δάσκαλοι.
Ωστόσο, παρότι ώς σύνολο αυτές είναι οι πέντε κυρίαρχες κατηγορίες
με έλλειμμα, η κατάσταση διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα. Η Ελλάδα για
παράδειγμα, όπως και το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βέλγιο έχουν αρκετούς δασκάλους
και η Φιλανδία αρκετούς εργαζομένους ΤΠΕ.
Στην Εσθονία και τη Γαλλία παρατηρείται έλλειμμα σε νομικούς
(η ζήτηση για δικαστές στην Εσθονία εκτιμάται ότι θα αυξηθεί ραγδαία έως το
2020, καθώς το ένα τρίτο των δικαστών θα βγουν στη σύνταξη). Χώρες όπως η
Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο αντιμετωπίζουν έλλειμμα σε πτυχιούχους
χρηματοοικονομικών και ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργοδοτών για το ποιος θα
εντάξει στο προσωπικό του επαγγελματίες με υψηλές δεξιότητες επενδυτικής και
ποσοτικής ανάλυσης είναι άγριος.
Στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία πάλι, λείπουν επαγγελματίες
υγείας, καθώς πριν την είσοδο των χωρών αυτών στην ΕΕ, πολλοί εργαζόμενοι στον
κλάδο μετανάστευσαν στο εξωτερικό αναζητώντας υψηλότερες οικονομικές απολαβές
σε άλλες χώρες. Έλλειμμα σε επαγγελματίες υγείας έχουν και οι αγροτικές
περιοχές ή τα μικρά αστικά κέντρα ανεπτυγμένων χωρών όπως η Δανία ή η Αυστρία
(πλεόνασμα σε επαγγελματίες υγείας υπάρχει μόνο στην Ολλανδία). Στη δε Ιταλία
λείπουν οι αρχιτέκτονες με “πράσινες” δεξιότητες.
Το έλλειμμα δεξιοτήτων απασχολεί ιδιαίτερα τις αρχές στις
κοινοτικές χώρες, ιδίως όταν συνδυάζεται με υψηλή ανεργία. ‘Οπως επισήμανε ο
διευθυντής του Cedefop, Τζέιμς Καλέγια (James Calleja), “χρειάζεται να
γνωρίζουμε όχι μόνο σε ποιους τομείς υπάρχει τέτοιο έλλειμμα αλλά και γιατί. Οι
σωστές θεραπείες για την αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων με τις
ανάγκες της αγοράς απαιτεί σωστή πρόγνωση και διάγνωση”.