H αλλαγή σκυτάλης στο Υπουργείο Εργασίας
και οι πρόσφατες εκθέσεις του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής έφεραν
ξανά στο επίκεντρο το ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων. Επί ενάμιση χρόνο
ακούγαμε τον απερχόμενο υπουργό να ανακοινώνει κάθε μέρα ότι έχει λύσει το
χρόνιο ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων και από στιγμή σε στιγμή με το πάτημα ενός
κουμπιού θα εκδίδονται οι συντάξεις.
Γράφει ο δικηγόρος Κώστας Τσουκαλάς
Η λύση του ζητήματος ήταν εικονική
πραγματικότητα, καθώς όπως προέκυψε από τα νούμερα που ανακοινώθηκαν οι
εκκρεμείς συντάξεις όχι μόνο δεν μειώθηκαν αλλά αυξήθηκαν στο διάστημα μεταξύ
του Ιουνίου του 2019 και του Ιουνίου του 2020. Ακόμα δεν έχουμε την πλήρη
εικόνα για το δεύτερο εξάμηνο του 2020. Η νέα ηγεσία του Υπουργείου
Εργασίας φαίνεται να έχει αντιληφθεί το
πρόβλημα. Στην πρόσφατη συνάντηση του Πρωθυπουργού με τον νέο Υπουργό Εργασίας,
υπήρξε πλήρης αποδοχή του τεράστιου προβλήματος, της αποτυχίας επίλυσης του από
την προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου και της γιγάντωσης αυτού το τελευταίο
διάστημα. Θα κριθεί αν έχει
αντιληφθεί και το μέγεθος του προβλήματος και αν θα προχωρήσει στις ορθές ενέργειες.
Η ψηφιοποίηση των
ασφαλιστικών βιογραφικών και η διαλειτουργικότητα των πλατφορμών είναι πολύ
σημαντική τομή μακροπρόθεσμα για την εξάλειψη του προβλήματος, αλλά δεν αρκεί
για να λύσει το ζήτημα στο άμεσο μέλλον. Οι ασφαλισμένοι που περιμένουν ήδη δύο
και παραπάνω έτη, δεν αντέχουν άλλο χωρίς εισοδήματα. Με ευθύνη της
πολιτείας , οι εν αναμονή συνταξιούχοι έχουν καταστεί «μη επιδοτούμενοι
άποροι».
Ο Υπουργός Εργασίας
εξήγγειλε καταβολή της Εθνικής Σύνταξης στο σύνολο των εν αναμονή συνταξιούχων
που είναι άνω των 62 ετών. Αρχικά γεννήθηκε εύλογη καχυποψία για ενδεχόμενη
αντικατάσταση της πρόσφατης διάταξης του πρόσφατου ν.4714/2020 , που προβλέπει καταβολή προσωρινής στο 80% της σύνταξης
για τους μισθωτούς και 70% του εισοδήματος για τους επαγγελματίες με νέα που θα
προβλέπει την σαφώς μικρότερη εθνική σύνταξη. Τελικά ξεκαθαρίστηκε
ότι δεν αλλάζει ο τρόπος υπολογισμού της προσωρινής αλλά προστίθεται ακόμα ένα
στάδιο στην διαδικασία συνταξιοδότησης. Με την υποβολή της αίτησης
συνταξιοδότησης οι ασφαλισμένοι που έχουν συμπληρώσει τα 62 έτη και έχουν
συμπληρώσει διαπιστωμένα πάνω 15 έτη ασφάλισης θα λαμβάνουν άμεσα ποσό ίσο με
αυτό της εθνικής σύνταξης , δηλαδή 345,6 ευρώ μεικτά . Αν έχουν διαπιστωμένα
συμπληρώσει 20 έτη θα λαμβάνουν πόσο 384 ευρώ μεικτά. Επίσης ο Υπουργός ανέφερε ότι το μέτρο τελικά θα αφορά και τους μικρότερους
από 62 ετών ασφαλισμένους που διαπιστωμένα έχουν θεμελιώσει δικαίωμα . Βέβαια το ποιοι είναι οι ασφαλισμένοι «που διαπιστωμένα έχουν θεμελιώσει δικαίωμα
συνταξιοδότησης» είναι ένα ζήτημα που μπορεί να δημιουργήσει παρανοήσεις
και να αποκλείσει την πλειοψηφία των κατηγοριών των εν αναμονή
συνταξιούχων (διαδοχική ασφάλιση και
συντάξεις που θεμελιώνονται με αναγνώριση πλασματικών ετών ).
Όσο και αν τα χρήματα της εθνικής σύνταξης φαίνονται ελάχιστα, η εξέλιξη είναι σημαντική
αν λάβουμε υπόψη ότι μόλις 1 στους 6 εν αναμονή συνταξιούχους ταμείων πλην του
Δημοσίου, λαμβάνει σήμερα προσωρινή σύνταξη. Ελπίζω η καταβολή του ποσού της εθνικής να μην
αποτελέσει το άλλοθι για νέες μεγαλύτερες καθυστερήσεις στην έκδοση προσωρινών
και οριστικών συντάξεων.
Τα τελευταία χρόνια
ελάχιστοι ασφαλισμένοι λαμβάνουν προσωρινή σύνταξη και στις περιπτώσεις που
εκδίδεται προσωρινή , αυτή καθυστερεί πολλούς μήνες παρά το γεγονός ότι ο νόμος
όριζε τους δύο μήνες ως μέγιστο όριο αναμονής. Βάσει των ανακοινώσεων
, μετά την λήψη των ποσών της εθνικής σύνταξης , θα εκδίδεται σε λίγους μήνες η
προσωρινή σύνταξη που ορίζεται στο 80% της σύνταξης για τους μισθωτούς και στο
70% του εισοδήματος του τελευταίου δωδεκαμήνου για του αυτοαπασχολούμενους. Τα
χρονοδιαγράμματα δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα .
Όμως , δυστυχώς με την σημερινή πρακτική του ΕΦΚΑ, δεν χορηγείται
προσωρινή σύνταξη σε πάρα πολλές περιπτώσεις , όπως στις συντάξεις που υπάρχει
διαδοχική ασφάλιση, στις περιπτώσεις που απαιτούνται πλασματικά έτη για θεμελίωση
δικαιώματος , σε αυτές που η θεμελίωση δικαιώματος περιλαμβάνει χρήση
χρόνου ασφάλισης στο εξωτερικό και βέβαια στις συντάξεις του ΟΓΑ. Αυτές οι
περιπτώσεις είναι η πλειοψηφία και είναι οι ίδιες στις οποίες καθυστερεί πολλά
χρόνια και η έκδοση της οριστικής σύνταξης. Δεν πρέπει να ζήσουν αυτοί οι
άνθρωποι με 345,6 ευρώ για δυόμιση χρόνια.
Με ένα άλλο
επιχειρησιακό σχέδιο και με περισσότερο προσωπικό, θα μπορούσαν να εκδίδονται
σύντομα οι αποφάσεις εξαγοράς πλασματικών ετών και οι συμμετοχές των φορέων της
διαδοχικής ασφάλισης ώστε να εκδίδεται και σε αυτές τις περιπτώσεις άμεσα η προσωρινή σύνταξη όπως και να
χορηγείται σε σύντομο χρόνο η οριστική
σύνταξη. Επίσης η μέχρι τώρα σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα στο τμήμα της
διεκπεραίωσης συνταξιοδοτικών φακέλων δεν έχει επιδείξει επιτυχία. Αντιθέτως
ακόμα και οι συντάξεις που απονέμονται μόνο με χρόνο τέως ΙΚΑ (μισθωτοί
ιδιωτικού τομέα) και ομολογουμένως
προχωρούσαν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα στην έκδοση από τα άλλα
ταμεία , άρχισαν πάλι να έχουν μεγάλες
καθυστερήσεις από την ημέρα που άρχισαν να αποστέλλονται από τα κατά τόπους
καταστήματα στο πράσινο κτίριο επί της λεωφόρου Κηφισίας όπου στεγάζεται το
σχήμα σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα.
Ο μέσος χρόνος αναμονής ανά Ταμείο και οι προτάσεις
Η σημερινή εικόνα
είναι τραγική. Σε ταμεία όπως το ΤΣΑΥ και το ΤΣΜΕΔΕ ο μέσος χρόνος αναμονής
είναι στα 2 με 2,5 έτη, στο Δημόσιο ομοίως, στις περιπτώσεις ΟΑΕΕ και ΙΚΑ με
διαδοχική ασφάλιση πάνω από 2 έτη , στο Ταμείο Νομικών περίπου στα 2 έτη . Στις
περιπτώσεις που ο ασφαλισμένος έχει μόνο ΟΑΕΕ , η σύνταξη εκδίδεται τουλάχιστον
μετά από 1 ένα χρόνο αναμονής , αλλά αν
υπάρχουν οφειλές μπορεί αν καθυστερήσει και περισσότερο. Μόνο το ΙΚΑ , όταν δεν
υπάρχει διαδοχική ασφάλιση εκδίδει σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους τις συντάξεις.
Οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ
κάνουν υπερπροσπάθεια αλλά δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους και τα
εργαλεία. Η ψηφιοποίηση προχωράει αλλά
το μεγαλύτερο μέρος των ασφαλιστικών στοιχείων πριν το 2001 δεν έχει
καταχωρηθεί ακόμα. Η ασφαλιστική εικόνα που δίνει ο ΕΦΚΑ για τους
αυτοαπασχολούμενους στην ηλεκτρονική του σελίδα δεν είναι πάντα ορθή, με
αποτέλεσμα να πρέπει ο υπάλληλος σε κάθε περίπτωση να την επιβεβαιώσει από
στοιχεία του φυσικού φακέλου (π.χ διακοπές δραστηριοτήτων σε ΔΟΥ πριν το
2000). Η ανθρώπινη παρέμβαση είναι και
θα είναι και στα επόμενα χρόνια απαραίτητη. Ο νέος
Υπουργός ανακοίνωσε ότι η βασική πρωτοβουλία για τη λύση του ζητήματος είναι η
τοποθέτηση project manager, που θα ασχοληθεί με την επιτάχυνση της έκδοσης των
εκκρεμών συντάξεων. Το ζήτημα δεν είναι αν θα υπάρχει project manager αλλά αν
θα υπάρξουν οι ενέργειες αυτές που θα καταστήσουν πιο αποτελεσματική την λειτουργία
του ΕΦΚΑ. Κάποιες προτάσεις που κατά τη γνώμη μου θα είχαν άμεσο αποτέλεσμα θα
ήταν.
1. Πρόσληψη 1.000
υπαλλήλων στον ΕΦΚΑ στις υπηρεσίες έκδοσης συντάξεων και ταχεία εκπαίδευση
τους.
2. Άμεση χορήγηση
προσωρινής σύνταξης στο σύνολο των εν αναμονή συνταξιούχων ανεξαρτήτως
προϋποθέσεων , προκειμένου να σταματήσει η ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει την
κατηγορία αυτή και τους έχει καταστήσει μη επιδοτούμενους ανέργους.
3. Προγράμματα
συνεχούς εκπαίδευσης και επανακατάρτισης των υπαλλήλων του ΕΦΚΑ.
4. Τερματισμός για
συγκεκριμένο διάστημα των συνεχών μετακινήσεων των υπαλλήλων σε διαφορετικές
υπηρεσίες του ΕΦΚΑ (είναι πολύ συχνό το φαινόμενο η καθυστέρηση να εντείνεται
λόγω της μετάθεσης η απόσπασης υπάλληλου σε άλλη υπηρεσία χωρίς άμεση χρέωση
του φακέλου σε άλλο υπάλληλο).
5. Τερματισμός για
συγκεκριμένο διάστημα των μετακομίσεων διευθύνσεων ταμείων (για κάποιο άγνωστο
λόγο το τελευταίο 8μηνο θεωρήθηκε ιδανικό χρονικό διάστημα για την μετακίνηση
υπηρεσιών και φακέλων σε άλλα κτίρια, με αποτέλεσμα οι φάκελοι συνταξιοδότησης
να βρίσκονται επί μήνες σε κούτες αντί να διεκπεραιώνονται).
6. Οικονομικά κίνητρα
στους υπαλλήλους που διεκπεραιώνουν συνταξιοδοτικές υποθέσεις (πληρωμή υπερωριών και bonus ανάλογα με την επίτευξη των στόχων).
7. Επιχειρησιακό
σχέδιο από ανθρώπους που γνωρίζουν την κοινωνική ασφάλιση και τις
ιδιαιτερότητες κάθε εντασσόμενου στον ΕΦΚΑ ταμείου.
Δεν ισχυρίζομαι ότι με
τα μέτρα αυτά οι εκκρεμείς συντάξεις θα εκδοθούν αύριο το πρωί. Θα
εξοικονομηθεί όμως πολύτιμος χρόνος και με την καταβολή στο σύνολο των εν
αναμονή συνταξιούχων της προσωρινής σύνταξης θα υπάρξει μια οικονομική ανάσα
στα νοικοκυριά. Τέλος, το ζήτημα των
εκκρεμών συντάξεων θα πρέπει να σταματήσει χρησιμοποιείται ως επικοινωνιακό
πολιτικό πυροτέχνημα. Στέλνει λάθος μήνυμα στους ασφαλισμένους και δημιουργεί
προσδοκίες, η διάψευση των οποίων μεγεθύνει την πίκρα και την αδικία που
νοιώθουν.
στο 