Παρακάτω θα γίνει μια προσπάθεια επεξήγησης και προσδιορισμού των τεκμηρίων. Για κάποιους φορολογούμενους τα τεκμήρια είναι ιδιαίτερα σημαντικά, ενώ για κάποιους άλλους τελείως αδιάφορα.
Γράφει η φοροτεχνικός Σοφία Γκλιάτη
Ας ξεκινήσουμε με το πραγματικό εισόδημα. Πραγματικό εισόδημα είναι το εισόδημα που έχει εισπράξει ο φορολογούμενος, εντός του κρινόμενου έτους, από μισθωτή εργασία, από συντάξεις, από επιχειρηματική δραστηριότητα, από μερίσματα, τόκους, δικαιώματα, από ακίνητη περιουσία και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου με επαχθή αιτία (μετοχές, εταιρικά μερίδια, κα).
Το πραγματικό εισόδημα, όπως προσδιορίστηκε παραπάνω, φορολογείται αυτοτελώς ανάλογα με την πηγή προέλευσης.
Η φορολογική αρχή ωστόσο, προσπαθώντας να εντοπίσει τα εισοδήματα που πρέπει να φορολογηθούν, καθώς επίσης και να περιορίσει την φοροδιαφυγή, θέσπισε τα τεκμήρια ή αλλιώς το τεκμαρτό εισόδημα.
Το τεκμαρτό εισόδημα αποτελεί δηλαδή έναν έμμεσο τρόπο προσδιορισμού του διαθέσιμου εισοδήματος ενός φορολογούμενου εντός του έτους, σύμφωνα με κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έχει καθορίσει η φορολογική αρχή.
Ουσιαστικά πρόκειται για πλασματική φορολογητέα ύλη, που είναι μεν υπαρκτή, αλλά όχι εμφανής. Τα τεκμήρια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.
⭕️Τα τεκμήρια διαβίωσης που αφορούν στον τρόπο ζωής του φορολογούμενου. Τέτοια είναι η κύρια κατοικία διαμονής (είτε είναι ιδιοκατοικούμενη, είτε μισθωμένη, είτε δωρεάν παραχωρημένη), οι δευτερεύουσες κατοικίες, τα αυτοκίνητα (ΕΙΧ – ΜΧ), τα σκάφη αναψυχής, τα αεροσκάφη, τα ελικόπτερα, οι πισίνες, η δαπάνη διδάκτρων σε ιδιωτικό σχολείο, η δαπάνη οικιακών βοηθών-οδηγών αυτοκινήτων-δασκάλων και η ελάχιστη αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης (3.000 για άγαμους, 2.500 για έγγαμους).
⭕️ Τα τεκμήρια απόκτησης που αφορούν στο ποσό που πράγματι δαπάνησε ο φορολογούμενος εντός του έτους για αγορές. Τέτοια ποσά μπορούν να αφορούν σε απόκτηση αυτοκινήτου, δίτροχου, πλοίου, σκάφους, αεροσκάφους, κινητών πραγμάτων αξίας άνω των 10.000, επιχείρησης, εταιρικών μεριδίων, ακινήτων και οικοδομών. Επίσης αφορούν σε ποσά για χορήγηση δανείων, δωρεών ή γονικών παροχών και την τοκοχρεολυτική απόσβεση δανείων.
Αρχικά γίνεται ο προσδιορισμός του πραγματικού εισοδήματος και προκύπτει ο ανάλογος φόρος προς καταβολή.
Στη συνέχεια γίνεται ο προσδιορισμός του τεκμαρτού εισοδήματος.
– Στην περίπτωση που το πραγματικό εισόδημα καλύπτει (είναι μεγαλύτερο) του τεκμαρτού, δεν προκύπτει καμία επιπλέον επιβάρυνση για τον φορολογούμενο.
– Στην περίπτωση που το τεκμαρτό εισόδημα υπερισχύει (είναι μεγαλύτερο) του πραγματικού, προκύπτει για τον φορολογούμενο η λεγόμενη διαφορά τεκμηρίων. Ο φορολογούμενος οφείλει να αιτιολογήσει πως μπορεί να καλύψει το κόστος του τρόπου ζωής του και των αγορών που έχει πραγματοποιήσει εντός του έτους, διαφορετικά θα κληθεί να καταβάλει επιπλέον φόρο για την διαφορά αυτή.
Ας δούμε πώς μπορεί να καλυφθεί η διαφορά τεκμηρίων.
Ο φορολογούμενος μπορεί να λαμβάνει εισοδήματα που απαλλάσσονται από τον φόρο (διατροφή, επιδόματα αναπήρων, κέρδη από διάθεση ηλεκτ. ενέργειας έως 10KW, ΚΕΑ, ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων, κέρδη από ομόλογα κα), εισοδήματα που εξαιρούνται της εισφοράς αλληλεγγύης (αποζημίωση απόλυσης, επίδομα παιδιού, εκλογική αποζημίωση κα), επίδομα ανεργίας, κέρδη που προέρχονται από συμμετοχή τους σε εταιρείες (με απλογραφικά), ΕΚΑΣ, μερίσματα πλοιοκτητριών του Ν.4607/2019.
Ακόμη, ο φορολογούμενος πιθανόν να έχει εισοδήματα που προέρχονται από πώληση ακινήτων, πώληση περιουσιακών στοιχείων, δάνεια, κληρονομιές, δωρεές, γονικές παροχές, αποζημιώσεις, υποτροφίες, κοινωνικό μέρισμα, κέρδη από ΟΠΑΠ ή τυχερά παιχνίδια κα.
Ο φορολογούμενος μπορεί να επικαλεστεί για την κάλυψη της διαφοράς τεκμηρίων, την αποταμίευση που έχει δημιουργήσει από εισοδήματα προηγούμενων ετών, γνωστή ως ανάλωση κεφαλαίου.
Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος μπορεί να καλύψει τη διαφορά τεκμηρίων με κάποιον από τους ανωτέρω τρόπους, δεν θα προκύπτει επιπλέον φόρος για καταβολή. Αυτονόητο είναι πως εφόσον δεν καλύψει την διαφορά, θα προσδιοριστεί φόρος σύμφωνα με όσα ορίζει η νομολογία.
Φτάνοντας στο τέλος, ας δούμε τι διαφορετικό θα ισχύσει για το 2020, εξαιτίας της πανδημίας covid και των έκτακτων συνθηκών που δημιουργήθηκαν.
Με το αρ. 36 του Ν.4797/2021 καθορίζονται ορισμένες κατηγορίες φορολογουμένων, για τους οποίους υπό προϋποθέσεις, δεν θα εφαρμόζονται τα τεκμήρια διαβίωσης.
Αναμένουμε βεβαια την σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση που θα καθορίζει λεπτομέρειες εφαρμογής της εν λόγω διάταξης.
Δεδομένης της δαιδαλώδους νομολογίας και των συνεχώς μεταβαλλόμενων διατάξεων, οι φορολογούμενοι είναι σκόπιμο να επισκέπτονται τους Λογιστές τους ώστε να εξετάζεται κάθε φορά, βάσει πραγματικών συνθηκών, η δυνατότητα ή αδυναμία κάλυψης των τεκμηρίων, πριν προβούν σε οποιαδήποτε ενέργεια!
