Απόφαση – βόμβα του ΣτΕ για τα εφάπαξ: Εκτός υπολογισμού 13ος και 14ος μισθός – Το “ψαλίδι” και ποιους αφορά

Απόφαση «βόμβα» εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για τον υπολογισμό του εφάπαξ σε ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Όπως αναφέρει η εφημερίδα “Ελεύθερος Τύπος”, σύμφωνα με νέα απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) ο 13ος και ο 14ος μισθός βγαίνουν οριστικά εκτός υπολογισμού του εφάπαξ και μάλιστα χωρίς να επιτρέπεται να επιστραφούν σε ασφαλισμένους και συνταξιούχους οι εισφορές που τους παρακρατήθηκαν από τα Ταμεία Πρόνοιας επί των Δώρων για το εφάπαξ.
Η απόφαση του ΣτΕ με αριθμό 583/2021 εκδόθηκε πρόσφατα και πρακτικά, σύμφωνα με την εφημερίδα “Ελεύθερος Τύπος” σημαίνει ότι χάνονται από τον υπολογισμό των εφάπαξ 10 μισθοί, για τους οποίους είχαν πληρωθεί οι αντίστοιχες εισφορές. Το κρυφό ψαλίδι έχει οδηγήσει σε μειώσεις έως και 10.870 ευρώ.
Διαχωρισμός
Η απόφαση-βόμβα έρχεται να επικυρώσει αυτό που είχε προβλεφθεί στην παράγραφο 4 του άρθρου 35 του Νόμου 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου) που έβγαλε τα Δώρα από τον υπολογισμό του εφάπαξ για τα έτη ως το 2013. Η αλλαγή που έγινε ήταν ότι χωρίστηκε το εφάπαξ σε δύο μέρη: Το ένα αφορά το ποσό που έχουν κατοχυρώσει οι ασφαλισμένοι με τα έτη ασφάλισης και τις εισφορές τους ως τις 31/12/2013. Το δεύτερο τμήμα είναι το ποσό που αντιστοιχεί στα έτη και τις εισφορές από 1ης/1/2014 και εφεξής. Για το εφάπαξ μέχρι 31/12/2013 ο νόμος άλλαξε τη βάση υπολογισμού και είπε ότι θα βγαίνει με το 60% του μέσου όρου μηνιαίων αποδοχών της 5ετίας 2009-2013 χωρίς να υπολογίζονται στις αποδοχές αυτές τα Δώρα, δηλαδή χωρίς τον 13ο και τον 14ο μισθό. Ενώ για τα έτη από το 2014 και μετά, θεσπίστηκε η άτοκη επιστροφή των εισφορών, χωρίς πάλι να υπολογίζονται οι εισφορές των Δώρων.
Η απόφαση του ΣτΕ εκδόθηκε κατόπιν πιλοτικής δίκης, επί αγωγής 50 συνταξιούχων τραπεζικών της πρώην Εμπορικής, αλλά επί της ουσίας νομιμοποιεί το ψαλίδι των Δώρων από τα εφάπαξ για όλα τα Ταμεία Πρόνοιας, του Δημοσίου, των ΔΕΚΟ, των τραπεζών και του ιδιωτικού τομέα.
Η αφαίρεση των Δώρων από τη βάση υπολογισμού του εφάπαξ σημαίνει ότι ο πήχης χαμηλώνει κατά 10 μισθούς για το ποσό του εφάπαξ ως το 2013.
Για παράδειγμα, ασφαλισμένος με μέσο όρο μηνιαίων αποδοχών 2.000 ευρώ, υπολογισμένων όμως για 14 μήνες, θα έβγαζε μέσο όρο μισθού 5ετίας 2.333 ευρώ γιατί οι 2.000 θα πολλαπλασιάζονταν με 14 μήνες ανά έτος και θα έβγαζαν μέσο όρο 5ετίας 2.333 ευρώ (2.000×14=28.000/12=2.333). Με την κατάργηση των Δώρων όμως, ο μέσος όρος πέφτει στις 2.000 ευρώ και στην πράξη χάνονται οι μισθοί 10 μηνών από τον υπολογισμό του εφάπαξ γιατί οι αποδοχές της 5ετίας για τα εφάπαξ αφήνουν απέξω 2 μισθούς κάθε χρόνο και στο σύνολο της 5ετίας βγαίνουν εκτός βάσης υπολογισμού του εφάπαξ 10 μισθοί. Αν ο εν λόγω ασφαλισμένος παίρνει εφάπαξ με 38 χρόνια, εκ των οποίων τα 30 ως το 2013, θα έχει απώλεια 5.994 ευρώ από το εφάπαξ που του αναλογεί για τα 30 έτη ως το 2013 λόγω του μη συνυπολογισμού των Δώρων.
Ποιους αφορά
Η απόφαση καταλαμβάνει όσους αποχωρούν από εδώ και στο εξής, καθώς και όσους έχουν αποχωρήσει μετά τον Σεπτέμβριο του 2013 και δεν έχουν πάρει το εφάπαξ. Η πιλοτική δίκη είχε δημιουργήσει προσδοκίες ότι θα δικαιώνονταν οι ασφαλισμένοι με την επαναφορά των Δώρων στον υπολογισμό των εφάπαξ και με την τελική απόφαση αυτές οι προσδοκίες διαψεύστηκαν.
Το νέο στοιχείο, δε, είναι ότι οι ασφαλισμένοι απαγορεύεται να πάρουν πίσω τις εισφορές τους με το σκεπτικό ότι, όπως οι συντάξεις δεν μπορεί να είναι σε «καθορισμένο ύψος» όταν συντρέχουν δυσμενείς δημοσιονομικοί λόγοι, έτσι «και οι ασφαλιστικές εισφορές και οι ασφαλιστικές παροχές δεν είναι επιβεβλημένο ούτε από τη συνταγματική αρχή της ισότητας ούτε από τις γενικές αρχές του δικαίου της κοινωνικής ασφαλίσεως να καθορίζονται επί της ιδίας βάσης».
Τα 7 «κλειδιά» της απόφασης που επικυρώνει τις περικοπές
Στην απόφαση αναφέρονται 7 λόγοι για τη νόμιμη εξαίρεση των Δώρων από τον υπολογισμό των εφάπαξ, που είναι σύμφωνα με την εφημερίδα “Ελεύθερος Τύπος” οι εξής:
1. Η εξαίρεση των Δώρων οδηγεί σε μείωση του αριθμού των μισθών που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του εφάπαξ, αλλά αντισταθμίζεται η μείωση που προκύπτει από τον περιορισμό αυτόν με άλλες ρυθμίσεις, όπως τον υπολογισμό της παροχής επί όλων των αποδοχών που καταβλήθηκαν μηνιαίως, την κατάργηση του «πλαφόν» των 32 ετών, καθώς και την εφαρμογή ποσοστού αναπλήρωσης ώστε να υπάρχει ανταποδοτικότητα εισφορών-παροχών (σ.σ.: για τα έτη ως το 2013).
2. Δεν παραβιάζεται ο κανόνας της μη αναδρομικότητας των ρυθμίσεων καθώς επιτρέπεται, σε περίπτωση εξαιρετικά δυσμενών οικονομικών συνθηκών, να έχουν ως αποτέλεσμα ακόμη και τη μείωση των απονεμόμενων ασφαλιστικών παροχών, μεταξύ των οποίων και των εφάπαξ όταν το ασφαλιστικό κεφάλαιο δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών αυτών, το ύψος δε της κρατικής χρηματοδότησης δεν επαρκεί για τη βιωσιμότητα του κοινωνικοασφαλιστικού οργανισμού.
3. Είναι αβάσιμος ο λόγος ότι η ρύθμιση δεν στηρίζεται σε ειδική και εμπεριστατωμένη μελέτη, γιατί τέτοια μελέτη θα χρειαζόταν αν μειώνονταν παροχές που θα έπαιρναν και όχι σε μείωση για παροχές που έλαβαν ή θα λάβουν.
4. Δεν τίθεται θέμα παραβίασης της αρχής της ισότητας σε σχέση με τα Tαμεία Πρόνοιας των Ενστόλων (ΤΕΑΠΑΣΑ, ΤΑΛΣ και Μετοχικά Ταμεία Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας) διότι αυτά εξαιρέθηκαν δεν έχουν ενταχθεί στο ΕΤΕΑΕΠ και δεν διέπονται από τις περικοπές του νόμου.
5. Η επίμαχη διάταξη δεν παραβιάζει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας γιατί δεν προκύπτει ότι επήλθε μείωση των εφάπαξ παροχών των εναγομένων, η οποία να συνιστά υπέρμετρη επιβάρυνση της περιουσίας τους.
6. Η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης δεν εμποδίζει τον νομοθέτη να λαμβάνει μέτρα εντός του πλαισίου της συνταγματικής τάξης, ακόμα και σε ήδη συνεστημένες έννομες σχέσεις ή καταστάσεις, όταν αδήριτες ανάγκες το επιβάλλουν. Μεταξύ των μέτρων που μπορεί να ληφθούν είναι και ο διαφορετικός τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ με εξαίρεση από τη βάση υπολογισμού παροχών για τις οποίες έχουν καταβληθεί εισφορές.
7. Δεν συντρέχει μείωση της περιουσίας των εναγόντων μέσω της περικοπής της συνταξιοδοτικής παροχής τους αλλά αποτροπή αύξησής της στο ύψος που προσδοκούν. Εξάλλου, με το εν λόγω άρθρο του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου δεν κατοχυρώνεται δικαίωμα σύνταξης ορισμένου ύψους, με συνέπεια να μην αποκλείεται διαφοροποίηση του ύψους της συνταξιοδοτικής παροχής αναλόγως με τις επικρατούσες κάθε φορά δημοσιονομικές συνθήκες.