Κορονοϊός: Όλη η αλήθεια για το νέο σύστημα εκ περιτροπής εργασίας

Τι είναι η όμως η εκ περιτροπής εργασία;
Η εκ περιτροπής εργασία (συμβατική ή επιβαλλομένη μονομερώς), αποτελεί ειδικότερη μορφή μερικής απασχόλησης, κατά την οποία ο μισθωτός απασχολείται στην επιχείρηση ή σε ορισμένο τμήμα αυτής λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας. Βασικό εννοιολογικό γνώρισμα της εκ περιτροπής εργασίας είναι η εναλλαγή χρονικών διαστημάτων εργασίας και αργίας (μη εργασίας), μολονότι η λειτουργία της επιχείρησης ή τμήματος αυτής παραμένει συνεχής. Συνάγεται ότι η εκ περιτροπής εργασία, μπορεί να λάβει δύο ειδικότερες μορφές και συγκεκριμένα:
1) της συμφωνημένης (συμβατικής) εκ περιτροπής εργασίας, η οποία επιτρέπεται να συμφωνηθεί ελεύθερα με διάφορους συνδυασμούς που επιλέγουν τα μέρη, με μόνο περιορισμό της παροχής της ημερήσιας εργασίας κατά πλήρες ωράριο και 2) αυτής που εφαρμόζεται με μονομερή εργοδοτική απόφαση. Ειδικότερα στη δεύτερη περίπτωση παρέχεται η δυνατότητα στον εργοδότη και στο πλαίσιο του διευθυντικού του δικαιώματος σε ευρεία έννοια (ΑΠ 771/2017, ΑΠ 468/2012), σε περίπτωση περιορισμού της δραστηριότητάς της επιχείρησής του, να επιβάλλει στην επιχείρησή του “σύστημα εκ περιτροπής εργασίας”, μέχρι εννέα μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος.

Πώς εφαρμόζεται από τον εργοδότη μέχρι σήμερα;
Αν περιοριστούν οι δραστηριότητές του ο εργοδότης μπορεί, αντί καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να επιβάλει σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης στην επιχείρηση του, η διάρκεια της οποίας δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους εννέα (9) μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος, μόνο εφόσον προηγουμένως προβεί σε ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 260/2006 και του ν. 1767/1988. Ως εκπρόσωποι των εργαζομένων, ορίζονται κατά την εξής σειρά προτεραιότητας:
α) οι εκπρόσωποι από την πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης, η οποία καλύπτει κατά το καταστατικό της εργαζόμενους, ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητα τους,
β) οι εκπρόσωποι των υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης,
γ) το συμβούλιο εργαζομένων,
δ) εάν ελλείπουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, η ενημέρωση και διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων. Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης. Η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης.

Τι πρέπει να περιλάμβαναν οι συμβάσεις των εργαζομένων
Οι έγγραφες ατομικές συμβάσεις πρέπει να περιλαμβάνουν:
α) τα στοιχεία ταυτότητας των συμβαλλομένων,
β) τον τόπο παροχής της εργασίας, την έδρα της επιχείρησης ή τη διεύθυνση του εργοδότη,
γ) τον χρόνο της απασχόλησης, τον τρόπο κατανομής και τις περιόδους εργασίας,
δ) τον τρόπο αμοιβής και
ε) τους τυχόν όρους τροποποίησης της σύμβασης. Σε εποχικές ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις οι έγγραφες ατομικές συμβάσεις, γίνονται για ημερήσια ή εβδομαδιαία περίοδο εργασίας.

Υποχρεωτική η κοινοποίηση στην Επιθεώρηση Εργασίας;
Αν η συμφωνία δεν καταρτιστεί εγγράφως ή αν η συμφωνία ή η απόφαση του εργοδότη δεν γνωστοποιηθούν εντός οκτώ (8) ημερών από την κατάρτιση ή τη λήψη τους στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, τεκμαίρεται η πλήρης απασχόληση του μισθωτού.

Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις εφαρμογής μέχρι το νόμο 4635/2019;
1.Περιορισμός των δραστηριοτήτων του εργοδότη,
Από το ότι η μονομερής επιβολή του συστήματος της εκ περιτροπής εργασίας εκ μέρους του εργοδότη προβλέπεται κατά το νόμο “αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας”, προκύπτει ότι ο περιορισμός της δραστηριότητας του εργοδότη, ανεξαρτήτως των λόγων στους οποίους οφείλεται, πρέπει να είναι τέτοιος, που θα οδηγούσε σε απολύσεις για οικονομικοτεχνικούς λόγους. Προϋποτίθεται δηλαδή η από τον περιορισμό της δραστηριότητας του εργοδότη πρόκληση πλεονάζοντος προσωπικού, λόγω της μείωσης της διαθέσιμης εργασίας, ήτοι της ανάγκης του εργοδότη για παροχή εργασίας προς αυτόν. Ως εκ τούτου ο περιορισμός της δραστηριότητας δεν δικαιολογεί την επιβολή συστήματος εκ περιτροπής εργασίας, αν είναι εντελώς ασήμαντος, αλλά θα πρέπει αντιθέτως να πρόκειται για σημαντικό περιορισμό αυτής.

2.Συνεχής λειτουργία της επιχείρησης
Το σύστημα της εκ περιτροπής εργασίας που δικαιούται να επιβάλει μονομερώς ο εργοδότης, προϋποθέτει αναγκαίως εναλλαγή εργαζομένων στην ίδια επιχείρηση, στην ίδια ή περισσότερες θέσεις εργασίας σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ενώ η λειτουργία της επιχείρησης πρέπει να παραμένει συνεχής.
Η εναλλαγή αυτή μπορεί να γίνεται, είτε κατά ομάδες μισθωτών εκ των οποίων η μία θα αντικαθιστά την άλλη διαδοχικά στην απασχόληση και τη μη απασχόληση, είτε από ένα μισθωτό τη φορά, υπό την έννοια ότι κάθε φορά ένας μισθωτός θα τίθεται εναλλάξ σε υποχρεωτική αργία, ενώ ο άλλος μισθωτός θα καλύπτει κατά πλήρες ωράριο τη θέση εργασίας. Χωρίς αυτή την εναλλάξ παροχή εργασίας, η οποία θα καταλαμβάνει το σύνολο των εργαζομένων στην επιχείρηση ή στο τμήμα αυτής που εμφανίζει σημαντικά μειωμένη δραστηριότητα, η εφαρμογή του συστήματος δεν είναι νοητή και κατά συνέπεια δεν μπορεί να επιβληθεί με μονομερή απόφαση του εργοδότη κατά το εδάφιο δ της παρ.3 του άρθρου 38 του Ν. 1892/1990, όπως τροποποιηθέν ισχύει (ΑΠ 771/2017, ΑΠ 1252/2014, σχετ. ΑΠ 969/2011 υπό το πριν το Ν. 3846/2010 ισχύον νομοθετικό καθεστώς).

3.Υποχρέωση ενημέρωσης και διαβούλευσης ανεξαρτήτως μεγέθους επιχείρησης
Περαιτέρω, τίθενται επιπλέον και ορισμένες τυπικές προϋποθέσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται η υποχρέωση ενημέρωσης και εν συνεχεία διαβούλευσης με τους εκπροσώπους αυτών, και σε περίπτωση έλλειψης εκπροσώπων, με το σύνολο των εργαζομένων. Επομένως για την εκ μέρους του εργοδότη μονομερή επιβολή συστήματος εκ περιτροπής εργασίας στους εργαζομένους κάποιας επιχείρησης ή τμήματος αυτής δεν αρκεί απλώς η εκ μέρους των τελευταίων γνώση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η επιχείρηση και μάλιστα λόγω του μικρού μεγέθους αυτής, αλλά απαιτείται η εκ μέρους του εργοδότη κατά τα ανωτέρω ενημέρωση και διαβούλευση των εργαζομένων, πριν την επιβολή του ανωτέρω μέτρου.
Ενόψει δε του συλλογικού χαρακτήρα του ανωτέρω μέτρου της επιβολής συστήματος εκ περιτροπής εργασίας, το οποίο συνιστά μία μορφή ex lege εργατικής αλληλεγγύης, εις τρόπο ώστε στην περίπτωση προσφυγής του εργοδότη στο μέτρο αυτό να μετατρέπεται το ενδεχόμενο της πλήρους απώλειας των θέσεων εργασίας συγκεκριμένου αριθμού εργαζομένων, σε μείωση του χρόνου απασχόλησης με αντίστοιχη μείωση των αποδοχών ενός μεγαλυτέρου αριθμού εργαζομένων, η τήρηση της υποχρέωσης ενημέρωσης και εν συνεχεία διαβούλευσης αφορά όλες τις επιχειρήσεις στις οποίες ο εργοδότης προτίθεται να επιβάλει το μέτρο αυτό, ανεξαρτήτως του αριθμού των εργαζομένων σε αυτές και ειδικότερα ανεξαρτήτως του αν αυτές απασχολούν μικρότερο αριθμό εργαζομένων από τον προβλεπόμενο για την εφαρμογή τους στο άρθρο 3 του Π.Δ/τος 240/2006 και στο άρθρο 1 του Ν.1767/1988 (ΑΠ 771/2017, ΑΠ 1252/2014).

4.Διάρκεια 9 μηνών στο ίδιο ημερολογιακό έτος
Η διάρκειά της εκ περιτροπής εργασίας πρέπει να μην είναι μεγαλύτερη από τους εννέα μήνες στο ίδιο ημερολογιακό έτος.

5.Κοινοποίηση εντός 8 ημερών στην οικεία Επιθεώρηση εργασίας
Η απόφαση του εργοδότη πρέπει να κοινοποιηθεί εντός οκτώ (8) ημερών στην Επιθεώρηση Εργασίας.

6.Απαγόρευση απολύσεων κατά τη διάρκεια που ισχύει η εκ περιτροπής απασχόληση
Στο χρονικό διάστημα που ο εργαζόμενος απασχολείται με καθεστώς εκ περιτροπής εργασία, απαγορεύεται η καταγγελία σύμβασης, δεδομένου ότι επιβάλλεται ως μέτρο προληπτικό, η οποία για να πραγματοποιηθεί απαιτεί την διακοπή της εκ περιτροπής απασχόλησης και την επαναφορά του εργαζόμενου στην πλήρη απασχόληση (έγγραφο 4355/16/03-03-2011) του Υπουργείου Εργασίας.
Συμπερασματικά, με βάση τη νέα διατύπωση του άρθρου 9 της Π.Ν.Π. 68Ά/ 20.3.2020 και εν αναμονή της σχετικής υπουργικής απόφασης που προβλέπεται:
Α. Δεν απαιτείται στο νέο σύστημα διευθέτησης, η οικονομική δυσπραγία του εργοδότη, συνεπώς στη ρύθμιση δύναται να ενταχθούν και μη πληττόμενες επιχειρήσεις άρα και κερδοφόρες. Οι έκτακτες και προσωρινές ρυθμίσεις έχουν έννοια χρονική και όχι οικονομική(μένει να επιβεβαιωθεί η θέση αυτή και απο την ΥΑ).
Β. Η διάρκεια δεν μπορεί να ξεπεράσει τους 6 μήνες άπαξ δηλαδή μέχρι και τις 21.9.2020, συνεπώς δεν ισχύει το πλαίσιο των 9 μηνών εντός εκάστου έτους.
Γ. Γίνεται μονομερώς από τον εργοδότη, άρα η σύγκριση γίνεται με την β΄ ανωτέρω περίπτωση της εκ περιτροπής εργασίας (με μονομερή απόφαση του εργοδότη).
Δ.Ο τίτλος του άρθρου προσωπικό ασφαλείας, μαρτυρά την πρόθεση του νομοθέτη να εφαρμόσει τη ρύθμιση σε επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας.
Ε. Αφορά εργασία τουλάχιστον 2 εβδομάδων, δηλαδή 10 εργάσιμες ημέρες το μήνα, σε εφαρμοζόμενο σύστημα πενθήμερης εργασίας.
ΣΤ. Εντάσσεται ανά εβδομάδα τουλάχιστον το 50% έως και το 100% του προσωπικού της επιχείρησης.
Ζ. Δεν απαιτείται διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εργαζομένων, ούτε σχετική ανακοίνωση, όπως με τον προηγούμενο νόμο.
Η. Όποιος εργοδότης κάνει χρήση του μέτρου, υποχρεούται να διατηρήσει τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας εντός του 6μήνου. Όχι απαραίτητα τα ίδια πρόσωπα ή τους ίδιους συμβατικούς όρους. Η ρύθμιση για απαγόρευση απολύσεων διατηρείται.
Θ. Ο εργοδότης υποχρεούται να δηλώνει την εφαρμογή του ανωτέρω τρόπου εργασίας σε ειδικό έντυπο στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» στο τέλος κάθε μήνα και όχι άπαξ κατά την εισαγωγή του συστήματος εντός 8 ημερών στην οικεία επιθεώρηση εργασίας όπως προβλεπόταν.
Ι. Από την διατύπωση του άρθρου 9 της Π.Ν.Π. φαίνεται ότι ο νομοθέτης εισάγει ένα νέο παράλληλο σύστημα διευθέτησης του χρόνου εργασίας και δεν καταργεί το προηγούμενο πλαίσιο που παραθέσαμε, που εξακολουθεί να ισχύει και μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εργοδότες.
Κ. Εκκρεμεί η σχετική υπουργική απόφαση η οποία δίνει ευρεία εξουσιοδότηση στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, να διευκρινίσει τις λεπτομέρειες εφαρμογής των σχετικών διατάξεων και η οποία θα δώσει το ακριβές περιεχόμενο των προθέσεων του νομοθέτη.