Στις αρχές του Αυγούστου 2023 έγινε ουσιαστικά το πρώτο βήμα για την αναβάθμιση της πιστοληπτικής διαβάθμισης της Ελλάδος στην επενδυτική κατηγορία.
Ο γερμανικός οίκος αξιολόγησης Scope Ratings έδωσε την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα. Ακολούθησε η DBRS το Σεπτέμβριο 2023, η Standard & Poor’s τον Οκτώβριο και η Fitch Ratings τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, διαμορφώνοντας την πιστοληπτική διαβάθμιση της χώρας σε (BBB-). Υπολείπεται η αναβάθμιση της Ελλάδας από τον οίκο Moody’s, με την αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας να παραμένει σε Ba1 (μία βαθμίδα κάτω από την επενδυτική) με σταθερές προοπτικές επαναξιολόγησης. Η νέα αξιολόγηση της Moodys είναι προγραμματισμένη για τις 13 Σεπτεμβρίου, ενώ σειρά θα πάρουν S&P (στις 18 Οκτωβρίου) και Fitch (στις 22 Νοεμβρίου).
Στις 13 Σεπτεμβρίου η αξιολόγηση του οίκου Moody΄s για την οικονομία της Ελλάδας
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αξιολόγηση της οικονομίας της χώρας μας από τον οίκο Moody΄s στις 13 Σεπτεμβρίου. Αυτό συμβαίνει επειδή η Moody’s είναι ο μεγαλύτερος οίκος στον κόσμο και η δυνητική ζήτηση για τα ελληνικά ομόλογα μπορεί να φτάσει ακόμη και στα 20 δισ. ευρώ σε περίπτωση αναβάθμισης της οικονομίας της χώρας από αυτόν.
Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας ήλθε επειδή αξιολογήθηκε θετικά η ευνοϊκή δυναμική για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, η κυβερνητική δέσμευση για δημοσιονομική πειθαρχία και η έγκαιρη υλοποίηση ενός φιλόδοξου μεταρρυθμιστικού προγράμματος με επενδυτικό προσανατολισμό, η συνεχιζόμενη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αλλά και η περαιτέρω βελτίωση των οικονομικών μεγεθών του ελληνικού τραπεζικού τομέα.
Τα θετικά αποτελέσματα της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας αποτυπώθηκαν έντονα στις αρχές 2024 και στις δύο εκδόσεις ομολόγων του ελληνικού δημοσίου.
Μέσα σε σχεδόν 2 μήνες μόνο τα ελληνικά ομόλογα προσέλκυσαν 68 δισ. ευρώ (από την έκδοση 10ετούς (35 δισ.) και 30 ετούς (33 δισ.) εάν συμπεριληφθούν και οι προσφορές για άλλα ελληνικά assets έχουν υπάρξει στις αρχές του 2024 προσφορές αξίας 100 δισ. ευρώ.
Οι συστημικές τράπεζες συγκέντρωσαν μέσω της διαδικασίας αποεπένδυσης προσφορές σχεδόν 20 δισ. ευρώ την ίδια περίοδο αλλά και μέσω των εκδόσεων ομολόγων. Ενώ υπήρξαν και προσφορές των 8 δισ. ευρώ κατά την εισαγωγή του ΔΑΑ στο Χρηματιστήριο.
Την ίδια ώρα, όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς, μία νέα γενιά επενδυτών περισσότερων “ποιοτικών” και μακροπρόσθεσμων, δημιουργείται για τα ελληνικά assets, μετά την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Ο τίτλος investment grade επιτρέπει σε ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό επενδυτών να στραφεί προς τα περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι εκτιμήσεις για τις εισροές κεφαλαίων σε ομόλογα και μετοχές, πριν την αναβάθμιση της οικονομίας της Ελλάδας σε επενδυτική βαθμίδα, που αναφέρονται σε μελέτη που δημοσιεύεται στο τελευταίο οικονομικό Δελτίο της Τραπέζης της Ελλάδος. Σύμφωνα με την συγκεκριμένη μελέτη, από το δ’ τρίμηνο του 2022 έως το γ’ τρίμηνο του 2023 η αύξηση των τοποθετήσεων σε ομόλογα και μετοχές ήταν στα 5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 2,9 δισ. ευρώ αφορούν θέσεις σε μετοχές και 2,1 δισ. ευρώ θέσεις σε ομόλογα.
Ομόλογα
Το Φεβρουάριο του 2024, το ελληνικό δημόσιο άντλησε 4 δισ. ευρώ από νέα έκδοση 10ετούς ομολόγου με απόδοση 3,478%.
Η απόδοση αυτή ήταν ελαφρώς χαμηλότερη από εκείνη της έκδοσης αντίστοιχης διάρκειας του Ιανουαρίου του 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη έκδοση πέτυχε ταυτόχρονα τρία ρεκόρ:
- Συγκέντρωσε το μεγαλύτερο βιβλίο προσφορών που έχει σημειωθεί ποτέ για ελληνικό κρατικό τίτλο, καθώς ξεπέρασε τα 35 δισ. ευρώ, με το δείκτη κάλυψης να διαμορφώνεται σε 8,75x (έναντι 6,26x της προηγούμενης αντίστοιχης έκδοσης).
- Η τιμολόγηση του ομολόγου έκλεισε με τη χαμηλότερη διαφορά απόδοσης (country premium) που έχει επιτευχθεί σε ελληνική έκδοση.
- Είναι το μεγαλύτερο ποσό έκδοσης 10ετούς ομολόγου από το 2010. Το Φεβρουάριο έγινε επίσης επανέκδοση του 10ετούς ομολόγου του Ιανουαρίου 2023, από την οποία αντλήθηκαν 200 εκατ. ευρώ με χαμηλότερη απόδοση. Τον Απρίλιο ο ΟΔΔΗΧ προέβη σε επανέκδοση του 15ετούς ομολόγου που είχε εκδοθεί το Φεβρουάριο του 2020, αντλώντας 200 εκατ. ευρώ με υψηλότερη απόδοση σε σύγκριση με την αρχική έκδοση. Τέλος, το Μάιο ο ΟΔΔΗΧ άντλησε 250 εκατ. ευρώ από την επανέκδοση του 10ετούς ομολόγου με απόδοση 3,51%, καθώς και 3 δισ. ευρώ από την έκδοση 30ετούς ομολόγου με απόδοση 4,241% και ισχυρό δείκτη κάλυψης, αποτυπώνοντας την ισχυρή ζήτηση κυρίως από διεθνείς επενδυτές. Κριτήριο για τη συγκεκριμένη έκδοση ήταν κυρίως η αποτύπωση της κατάλληλης (“δίκαιης”) τιμολόγησης για τη συγκεκριμένη διάρκεια στο μακροχρόνιο τμήμα της καμπύλης αποδόσεων.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος η μεταβολή των προοπτικών της πιστοληπτικής αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας σε θετικές από τον οίκο Standard and Poor’s τον Απρίλιο του 2023 οδήγησε σε σημαντική αύξηση των θέσεων των επενδυτικών κεφαλαίων σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, σε σχέση με άλλα κρατικά ομόλογα της ζώνης του ευρώ. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε μείωση στις αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων που αντιστοιχεί σε περίπου 80% της πτώσης των διαφορών αποδόσεών τους έναντι των γερμανικών ομολόγων αναφοράς.
Τα αποτελέσματα αυτά είναι αξιοσημείωτα για δύο λόγους:
- Αυξήθηκε η ζήτηση ελληνικών αξιογράφων σε μια περίοδο κατά την οποία τα επενδυτικά κεφάλαια μείωναν τις θέσεις τους σε ομόλογα με χαμηλές πιστοληπτικές αξιολογήσεις.
- Μειώθηκαν οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων. Αυτό εξηγείται σε μεγάλο βαθμό λόγω της αύξησης των θέσεων των διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων που ” υπερκέρασε” τις αυξητικές πιέσεις που παρατηρήθηκαν στα ομόλογα διεθνώς εξαιτίας της ανόδου των επιτοκίων.
Οι επενδυτές είχαν ήδη αρχίσει να προεξοφλούν τις αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδος στην επενδυτική κατηγορία αφότου πραγματοποιήθηκε η μεταβολή των προοπτικών της σε θετικές από τον οίκο S&P τον Απρίλιο του 2023.
Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε σημαντική αύξηση των θέσεων χαρτοφυλακίου των διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων σε ελληνικά κρατικά ομόλογα.
Η επίδραση των αναβαθμίσεων συνεχίστηκε και μετά το δ’ τρίμηνο του 2023 και εξηγεί μια μείωση των αποδόσεων των ελληνικών κρατικών ομολόγων κατά περίπου 20 μ.β. επιπλέον της μείωσης που προκαλείται από τη διαμόρφωση προσδοκιών για μείωση των βασικών επιτοκίων.
Έτσι, οι διαφορές των αποδόσεών τους έναντι άλλων κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης έχουν μειωθεί σημαντικά.
Συγκεκριμένα, η διαφορά αποδόσεων (spread) του ελληνικού 10ετούς ομολόγου έναντι του γερμανικού τίτλου αντίστοιχης διάρκειας μειώθηκε το 2023 (κατά 98 μ.β. στις 105 μ.β.) και έχει παραμείνει σε αυτά τα χαμηλότερα επίπεδα έκτοτε.
Ταυτόχρονα, η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς κρατικού ομολόγου κυμαίνεται σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με εκείνη του αντίστοιχου ιταλικού δεκαετούς ομολόγου, ήδη από το β΄ τρίμηνο του 2023. Μάλιστα οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων, σε όλο το εύρος της καμπύλης αποδόσεων, ακολούθησαν την πτωτική πορεία που διαμορφώθηκε από τις θετικές προοπτικές και τις αναβαθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2023 .
Βέβαια, πιο πρόσφατα, η αναθεώρηση των προσδοκιών των επενδυτών για τα βασικά επιτόκια στη ζώνη του ευρώ, αλλά και οι επιδράσεις μετάδοσης από την αντίστοιχη αναθεώρηση των προσδοκιών για τα επιτόκια στις ΗΠΑ, έχουν ασκήσει ανοδική πίεση και στις αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων, μετριάζοντας τη συνολική μείωσή τους . Το Ελληνικό Δημόσιο αύξησε την άντληση κεφαλαίων με μεσομακροπρόθεσμη διάρκεια από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές το 2024 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023. Οι εκδόσεις ομολόγων εντός του 2024 είχαν μειωμένη μεσοσταθμική απόδοση σε σύγκριση με εκείνες του 2023. Στις πρόσφατες εκδόσεις ομολόγων παρατηρείται σημαντική μείωση του κόστους δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου, γεγονός που συνδέεται με την αναβάθμιση στην επενδυτική κατηγορία, η οποία επιφέρει αύξηση της ζήτησης ελληνικών τίτλων, ιδίως ελληνικών κρατικών ομολόγων, εκ μέρους διεθνών επενδυτών. Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι οι πρόσφατες εκδόσεις μακροπρόθεσμων και πολύ μακροπρόθεσμων ομολόγων, εκτός του ότι αυξάνουν τη μεσοσταθμική διάρκεια του χρέους που αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην αγορά ομολόγων, ενέχουν και πολύ θετική σηματοδότηση, εξαιτίας της ισχυρής ζήτησης
Έτσι, το Ελληνικό Δημόσιο σταδιακά μπορεί να αντικαταστήσει χρέος βραχείας διάρκειας με πιο μακροπρόθεσμες εκδόσεις, όπως φαίνεται από τη μείωση των νέων εκδόσεων εντόκων γραμματίων. Συγκεκριμένα, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024, εκδόθηκαν βραχυπρόθεσμοι τίτλοι (δηλ. έντοκα γραμμάτια διάρκειας 3, 6 και 12 μηνών) συνολικού ύψους 8,5 δισ. ευρώ (έναντι 11,6 δισ. ευρώ για το ίδιο διάστημα του 2023).
Τέλος, καθώς οι αναβαθμίσεις της κρατικής πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδος διευρύνουν την επενδυτική βάση για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, παρουσιάζεται ελαφρά αύξηση στους όγκους συναλλαγών στη δευτερογενή αγορά. Η μέση ημερήσια αξία συναλλαγών στην Ηλεκτρονική Δευτερογενή Αγορά Τίτλων (ΗΔΑΤ) έχει διαμορφωθεί σε περίπου 81 εκατ. ευρώ μεσοσταθμικά από την αρχή του έτους, έναντι 78 εκατ. ευρώ για το ίδιο διάστημα του 2023. Στο Σύστημα ‘Αυλων Τίτλων (ΣΑΤ), μέσω του οποίου διακανονίζονται τόσο εγχώριες όσο και διεθνείς συναλλαγές σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, η μέση ημερήσια αξία αγοραπωλησιών για το 2024 έως τα τέλη Μαΐου διαμορφώθηκε σε 519 εκατ. ευρώ, έναντι 503 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Χρηματιστήριο
Η χρηματιστηριακή αγορά από τον Απρίλιο του 2023 ,που σύμφωνα με την ΤτΕ ουσιαστικά άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας , όπως προαναφέραμε, καταγράφει κέρδη πάνω από 30%. Σύμφωνα με χρηματιστηριακούς αναλυτές η προεξόφληση της επενδυτικής βαθμίδας άρχισε από τα χαμηλά του Σεπτέμβριο- Οκτωβρίου 2022 , έχοντας δώσει μία άνοδο άνω του 60% στον βασικό χρηματιστηριακό δείκτη.
Η αγορά από τα χαμηλά των 850 μονάδων έφθασε έως και τις 1.500 μονάδες, κλείνοντας ουσιαστικά τη «μαύρη τρύπα» της κρίσης-, τερματίζοντας έναν επώδυνο χρηματιστηριακό κύκλος 13 και πλέον ετών.
Η αποτίμηση της αγοράς κινείται πλέον στα 100 δισ. ευρώ, στα υψηλότερα επίπεδα από τα τέλη Νοεμβρίου του 2009. Η μέση Κεφαλαιοποίηση της αγοράς στο πρώτο εξάμηνο του 2024 αυξήθηκε κατά 28,4% σε σύγκριση με την αντίστοιχη μέση Κεφαλαιοποίηση του πρώτου εξαμήνου 2023 (στα 97,6 δισ. ευρώ έναντι 76,0 δισ. ευρώ).
Την ίδια ώρα η μέση ημερήσια συναλλακτική δραστηριότητα εκτοξεύθηκε στα προ Lehman Brothers επίπεδα, 15 και πλέον χρόνια πίσω.
Η Μέση Ημερήσια Αξία Συναλλαγών, κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους διαμορφώθηκε στα 143,8 εκατ. ευρώ διαγράφοντας αύξηση κατά 30,0% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο 2023 (110,6 εκατ. ευρώ)
Το Χρηματιστήριο Αθηνών βρέθηκε στις κορυφαίες θέσεις στην κατάταξη των παγκοσμίων αγορών τον Ιούλιο (+5,26%), καταγράφοντας την τρίτη καλύτερη επίδοση ανάμεσα στους παγκόσμιους δείκτες.
Σε επίπεδο του επταμήνου ( Ιανουαρίου-Ιουλίου) ο Γενικός Δείκτης Τιμών κατέγραψε κέρδη 14,31% και βρέθηκε στη 10η θέση στην κατάταξη των παγκοσμίων δεικτών, υπεραποδίδοντας όμως των μεγάλων ευρωπαϊκών αγορών και των μετοχών στις ΗΠΑ. Οι τραπεζικές μετοχές παρουσίασαν υψηλότερες αποδόσεις σε σχέση με το γενικό δείκτη του ΧΑ, σε συνάφεια κυρίως με την αναβάθμιση της κρατικής πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδος στην επενδυτική κατηγορία, την αυξημένη κερδοφορία και τις αναβαθμίσεις των πιστοληπτικών αξιολογήσεων των τραπεζών. Να σημειώσουμε ότι όλες οι ελληνικές τράπεζες έχουν αναβαθμιστεί σε επενδυτική βαθμίδα και μάλιστα δύο κλίμακες πάνω από το ελάχιστο όριο.
Ταυτόχρονα, η σημαντική ενίσχυση της ζήτησης ελληνικών μετοχών από διεθνείς επενδυτές διευκόλυνε σημαντικά την αποεπένδυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από το μετοχικό κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών.
στο 