Η αγορά ακινήτων και οι παγκόσμιες τάσεις στο τομέα ανάπτυξης ακινήτων καθώς και η συμβολή του τουρισμού βρίσκονται στο επίκεντρο του 24ου συνεδρίου της Prodexpo.
Στην ενότητα για την επίδραση της ανάπτυξης ακινήτων ως κινητήρια δύναμη για την ελληνική οικονομία, με συντονιστή τον διευθύνοντα σύμβουλο της Makt, Μάξιμο Καλατζή, η Τερέζα Μεσσάρη, γενική διευθύντρια CFO/COO της Prodea Investments ανέφερε ότι η επένδυση στον κλάδο ακινήτων έχει, ακόμα και σε αυτές τις εποχές, μια προστασία από τον πληθωρισμό. Τα κόστη των ακινήτων επηρεάζονται από τις τιμές της αγοράς, ενώ θα πρέπει να υπάρχει επαγρύπνηση για να επιτυγχάνεται έλεγχος του χρηματοοικονομικού κόστους, αλλά και συνεχής διερεύνηση για τις τάσεις της αγοράς. Το κλειδί είναι, όπως είπε, είναι όσες εταιρείες μπορούν να αναπτύσσουν μόνες τους τα ακίνητα, για να μπορούν να πετύχουν τις καλύτερες δυνατές αποδόσεις και να μην αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό τα μισθώματα. Σε αυτό το πλαίσιο, τόνισε ότι υπάρχει ενδιαφέρον στα ‘’πράσινα” γραφεία, παρά την τηλεργασία, στην φιλοξενία, τα Logistics και την μισθωμένη κατοικία.
Ο Νίκος Βέττας, γενικό διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανέφερε ότι τα επόμενα χρόνια θα ζήσουμε συστηματικά σε υψηλότερο πληθωρισμό τονίζοντας ότι δεν μπορεί να υπάρχει ανάκαμψη χωρίς να ανέβουν οι επενδύσεις στην κατοικία, από την άλλη, πλευρά, όμως, δεν γίνεται να γίνουν όλες οι επενδύσεις real estate στην κατοικία. Όπως σημείωσε, η ανάκαμψη της αγοράς των ακινήτων είναι συστηματική, όμως, δεν έχουμε φτάσει ακόμα στα προ κρίσης επίπεδα. «Ένα στα 4 νοικοκυριά πληρώνει πλέον 40% του εισοδήματός του για στέγαση» δήλωσε, συμπληρώνοντας ότι στο θέμα της ανόδου των ενοικίων δεν θα υπάρξει εύκολη λύση. Επίσης, για τον ίδιο, θα χρειαστεί στο μέλλον αλλαγη στο μέσο μέγεθος της κατοικίας, καθώς αυξάνεται ο αριθμός των νοικοκυριών χωρίς παιδιά, ενώ συμπλήρωσε ότι υπάρχει απόθεμα παλιών κατοικιών που φτάνει στα όριά του, καθώς δεν είναι εύκολο να εκσυγχρονιστούν.
Ο Παναγιώτης Μπαλωμένος, εντεταλμένος σύμβουλος στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) εξήρε τον σημαντικό επιχειρηματικό χαρακτήρα των ακινήτων του Δημοσίου τα τελευταία χρόνια, με την εταιρεία να διατηρεί τα τιμολόγια της σταθερά, απορροφώντας τις πληθωριστικές πιέσεις. Έφερε ως παράδειγμα τα Σπήλαια του Διρού, τα οποία μετά από πρόσφατη αναβάθμιση, πέτυχαν 60% αύξηση στην επισκεψιμότητα, αύξηση των εσόδων 50%, αλλά και την Ακτή Βουλιαγμένης, με 5% άνοδο στην επισκεψιμότητα το καλοκαίρι και αύξηση 15% στα έσοδα. «Ταχύτερη τεχνική ωρίμανση των ακινήτων και καλά δομημένοι διαγωνισμοί» είναι το δίπτυχο λειτουργίας της ΕΤΑΔ τους τελευταίους μήνες για τον κ. Μπαλωμένο, ο οποίος αποκάλυψε ότι μέχρι τέλος του έτους αναμένεται ο διαγωνισμός για την Ακτή Βουλιαγμένης και την Ωκεανίδα, με πιθανότητα προσέλκυσης ενδιαφέροντος και από το εξωτερικό, ενώ επίσης τέσσερα κτίρια Ξενία θα βγουν σε διαγωνισμό έως τον Δεκέμβριο του 2023.
Από πλευράς του, ο διευθύνων σύμβουλος της NOVAL Property, Παναγιώτης Καπετανάκος τόνισε ότι θα πρέπει οι εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων να προσέξουν πολύ την κεφαλαιακή τους διάρθρωση, καθώς διανύουμε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, το οποίο θα γίνει στο άμεσο μέλλον ακόμα πιο δύσκολο. Ο επικεφαλής της ΑΕΕΑΠ μίλησε για την αναγκαιότητα «πράσινων» κτιρίων για να μπορεί να συνοδεύεται με μείωση των ενεργειακών εξόδων, ενώ ανέφερε συγκεκριμένα ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες, πιο φιλικές στο περιβάλλον κατοικίες. Ο Καπετανάκος, επισήμανε ότι απαραίτητο στοιχείο, πλέον, στην ανάπτυξη των κτιρίων είναι η βιωσιμότητα, καθώς η αγορά προωθεί όλο και περισσότερο την τάση Low Carbon, με μειωμένες εκπομπές άνθρακα, αναφερόμενος στη σχετική ανάπτυξη της Noval Property στη Λεωφ. Κηφισίας.
Με την επικείμενη είσοδο της ΑΕΕΑΠ Trade Estates στο Χρηματιστήριο, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Δημήτρης Παπούλης ανέφερε ότι εξειδικεύεται στην ανάπτυξη εμπορικών πάρκων και omnichannel logistics. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο πρώτος τομέας δεν είχε αναπτυχθεί καθόλου τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα, ενώ τα Omnichanel big box logistics εξυπηρετούν τις ανάγκες μεγάλων παικτών του retail που γίνονται όλο και μεγαλύτερες. Σε σχέση με την κτηματομεσιτική αγορά, ο κ. Παπούλης ανέφερε ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα από πλευράς των ΑΕΕΑΠ έγκειται στον έλεγχο του κόστους διαχείρισης, ενώ πρόσθεσε ότι το θέμα των υψηλών επιτοκίων είναι ένα μεγάλο ζήτημα το οποίο χρειάζεται, ωστόσο, προσοχή στη διαδικασία δανεισμού. Σε σχέση με το λιανεμπόριο δήλωσε ότι οι ανταγωνιστικές τιμές των προϊόντων είναι ‘’κλειδί” για τον Έλληνα καταναλωτή, όπως, επίσης, και το ελεύθερο πάρκινγκ, σε ακτίνα μικρής πρόσβασης, στα καταστήματα που επισκέπτεται.
Η επενδυτική βαθμίδα
Στη σημασία της επιστροφής της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην αγορά ακινήτων ανέλυσαν οι συμμετέχοντες, σε συζήτηση που έλαβε χώρα στο πλαίσιο του 24ου συνεδρίου της Prodexpo.
Όπως τόνισε ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων & ΕΣΠΑ, Δημήτρης Σκάλκος,η επενδυτική βαθμίδα «είναι σημαντική για τους πολίτες και τα νοικοκυριά, αλλά και τις επιχειρήσεις, γιατί θα έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό, με χαμηλότερα επιτόκια και άρα θα έχουν ενισχυμένη καταναλωτική δύναμη.» Τόνισε επίσης ότι για την ελληνική οικονομία είναι ένα «ιστορικό παράθυρο ευκαιρίας, “game changer”, που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού.»
Ο κ. Σκάλκος τόνισε την ανάγκη να συνεχιστεί ο δρόμος της δημοσιονομικής προσοχής, ενώ σημείωσε ότι η κυβέρνηση περιμένει το Δεκέμβριο ότι θα έρθει η αναβάθμιση της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα και από τον οίκο αξιολόγησης Fitch.
Σε ό,τι αφορά στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, ο κ. Σκάλκος τόνισε ότι πλέον εκτελείται το 100% του προγράμματος. «Δεν ήταν πάντα έτσι» υπογράμμισε, ενώ ανέφερε ότι αναμένεται περαιτέρω ενίσχυση του προγράμματος αυτού από τα σχέδια για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.
Επίσης καταλύτης θα είναι οι πράσινες επενδύσεις, αφού το 27% του νέου ΕΣΠΑ και το 37% του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα δοθούν για πράσινες επενδύσεις. Όπως τόνισε ο κ. Σκάλκος η αποτελεσματική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω αναβάθμιση της επενδυτικής αξιολόγησης της Ελλάδας.
Τη σχέση επενδυτικής βαθμίδας και «γραφειοκρατικής βαθμίδας» ανέπτυξε ο Λάμπρος Μπέλεσης, συνέταιρος στην εταιρεία Bernitsas Law, που τόνισε την ανάγκη βελτίωσης του γραφειοκρατικού πλαισίου της Ελλάδας.
«Η πραγματικότητα της δημόσιας διοίκησης, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών εξυπηρέτησης του real estate, είναι ότι υπάρχει τεράστιος όγκος εργασίας, που θα αυξηθεί με την έλευση της επενδυτικής βαθμίδας. Η προφανής λύση είναι η απλούστευση και η πιο αποτελεσματική ψηφιοποίηση» τόνισε ο Λ. Μπέλεσης που σημείωσε επίσης ότι έχουν γίνει θετικά βήματα στην ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης και συγκεκριμένα στο Συμβούλιο Επικρατείας αλλά και στο Κτηματολόγιο, όπου και οι πολίτες πρέπει να είναι πιο επιμελείς και συνεπείς. Προσέθεσε ότι η Ελλάδα προσφέρει ένα φιλόξενο και ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον, με σύγχρονο νομικό πλαίσιο για τη σύσταση επιχειρήσεων και τις εργασιακές σχέσεις.
Το πώς η βελτίωση της γραφειοκρατίας, και συγκεκριμένα του Κτηματολογίου, θα μπορέσει να συμβάλει στην προσέλκυση ακόμα περισσότερων ξένων επενδύσεων τόνισε η Όλγα Ευτυχίδου, επικεφαλής του νομικού τμήματος της Σιούφας και Συνεργάτες. «Λέμε συχνά στους ξένους επενδυτές ότι πρέπει να “go local”, προσπαθώντας να εξηγήσουμε ότι πρέπει να πηγαίνουμε στα υποθηκοφυλακεία σε διαφορετικές περιοχές » περιέγραψε. Ωστόσο, όπως σημείωσε, η επενδυτική βαθμίδα αλλά και η σταθερότητα που έχει καλλιεργηθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν καλλιεργήσει ένα εξαιρετικά θετικό κλίμα όχι μόνο στους θεσμικούς επενδυτές από το εξωτερικό, αλλά και στους ψηφιακούς νομάδες, σε όσους κάνουν αιτήσεις για χρυσή βίζα και σε όσους θέλουν να μεταφέρουν τη φορολογική τους έδρα.
Όπως σημείωσε η κα Ευτυχίδου, περίπου 700.000-1.000.000 ακίνητα βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια των κόκκινων δανείων και αποτελούν μία πολύ μεγάλη δεξαμενή από ακίνητα που κάποια στιγμή θα μπουν στην αγορά και θα αλλάξουν την εικόνα, όπως κάτι ανάλογο θα γίνει και με τα κενά ακίνητα που τώρα παραμένουν αναξιοποίητα.
«Η επενδυτική βαθμίδα σημαίνει ευκολότερη προσέλκυση επενδύσεων και ψήφο εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία» σημείωσε ο Νίκος Μπαζιώτης, cfo/cio της Premia Properties «και προσελκύει στρατηγικούς και θεσμικούς επενδυτές. Τέτοιους είδους επενδυτές δεν είχαμε μέχρι τώρα» είπε και εκτίμησε ότι θα αντιμετωπίσει το αυξημένο κόστος χρηματοδότης, που είναι η μεγαλύτερη πρόκληση με την οποία έρχεται αντιμέτωπη σήμερα η ελληνική αγορά ακινήτων.
Όπως ανέφερε ο Ν. Μπαζιώτης, η επενδυτική βαθμίδα αποτελεί «αναγκαία, αλλά όχι ικανή» συνθήκη, προσθέτοντας ότι χρειάζεται ακόμα: να συνεχιστεί η καλή πορεία τη ελληνικής οικονομίας, να υπάρχει επενδυτικό προϊόν, να έχει το επενδυτικό προϊόν χαρακτηριστικά βιωσιμότητας και να υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το ελληνικό χρηματιστήριο.