Το Brexit, ο Ντόναλντ Τραμπ και η απειλή για την Ευρώπη

Η Τερέζα Μέι το έπιασε από εκεί που το άφησαν οι προκάτοχοί της. Μετά βίας έξι μήνες πρωθυπουργός, η κ. Μέι είναι απερίφραστα δύσπιστη απέναντι στους ανώτατους συνεργάτες της. Αξιωματούχοι έχουν αποκλειστεί από τη λήψη αποφάσεων. Αυτός δεν είναι έξυπνος τρόπος για να ηγηθείς μιας κυβέρνησης –πόσο μάλλον μίας που έχει επιφορτιστεί με τη διαχείριση της μεγαλύτερης αναστάτωσης στην πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας, από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και μετά.

Η Μέι έχει πλέον περιγράψει τα σχέδιά της για ένα «hard Brexit» -μια ξεκάθαρη έξοδο από την ΕΕ που θα βγάλει τη Βρετανία από την κοινή αγορά και από την τελωνειακή ένωση. Δεν μπορούν να υπάρξουν ημίμετρα, υποστήριξε, αν η Βρετανία θέλει να αναχαιτίσει τη μετανάστευση από την ΕΕ και να αποκηρύξει τη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Η πρωθυπουργός είχε προηγούμενα απορρίψει την ιδέα ενός τέτοιου συμβιβασμού. Θα πετύχαινε μια κατά παραγγελία συμφωνία και η Βρετανία, όπως στρατηγικά διατύπωσε ο Μπόρις Τζόνσον, ο υπουργός Εξωτερικών, θα είχε και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Ο σερ Άιβαν Ρότζερς, πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στις Βρυξέλλες, παραιτήθηκε απογοητευμένος. Μόλις αυτή την εβδομάδα, η κ. Μέι επιτέλους αποδέχθηκε την ανελέητη λογική της αποφασιστικότητάς της να αποκλείσει Πολωνούς υδραυλικούς και Ούγγρους που δουλεύουν στα χωράφια. Ο σερ Άιβαν, όπως φαίνεται, είχε δίκιο από την αρχή.

Η ομιλία της πρωθυπουργού στις αρχές της εβδομάδας προσέφερε την συνηθισμένη, τυπική διαβεβαίωση για ισχυρούς, μετα-Brexit δεσμούς με την Ευρώπη και την περίτεχνη σαχλαμάρα για πολλές νέες ευκαιρίες για ένα κράτος που τώρα ξαναβαπτίζεται «Παγκόσμια Βρετανία». Κι όμως κανείς δεν θα πρέπει να αμφιβάλλει για το τίμημα, το οικονομικό και γεωπολιτικό, της προτεινόμενης αποχώρησης από την ΕΕ.

Η Βρετανία δε θα είναι πια πλατφόρμα για τις ξένες επιχειρήσεις -στη μεταποίηση και τις υπηρεσίες- που επιθυμούν να πουλάνε ανεμπόδιστα στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου. Οι εταιρίες θα αντιμετωπίσουν νέους φραγμούς στο εμπόριο με τους 27 της ΕΕ, που αντιστοιχούν σε περισσότερο από τα δύο πέμπτα των βρετανικών εξαγωγών. Δεκάδες εμπορικές συμφωνίες με τρίτες χώρες θα ακυρωθούν. Καθώς θα αποδυναμώνονται οι οικονομικοί δεσμοί, το ίδιο θα συμβαίνει και με τις πολιτικές σχέσεις. Οι Βρετανοί πρωθυπουργοί θα λείπουν από τα συμβούλια της ίδιας της ηπείρου τους.

Ίσως η κ. Μέι το είχε συνειδητοποιήσει αυτό όταν προθυμοποιήθηκε να φλερτάρει με τον επερχόμενο Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Πριν τις εκλογές μοιραζόταν την άποψη του βρετανικού κατεστημένου για τον κ. Τραμπ, ως επικίνδυνο αγροίκο. Τώρα, έχει διαρρεύσει από την Ντάουνινγκ Στριτ ότι τίποτε δεν επιτρέπεται να γίνει ή να ειπωθεί, που θα έθετε σε αμφισβήτηση το θαυμασμό της Βρετανίας για την νέα διακυβέρνηση. Στο κάλεσμα του κ. Τραμπ, ο κ. Τζόνσον σπεύδει να διαλύσει τις ευρωπαϊκές επικρίσεις κατά του Ισραήλ. Η βασίλισσα Ελισάβετ θα αναγκαστεί να ετοιμάσει το Μπάκιγχαμ για μια επίσκεψη του τσίρκου Τραμπ.

Οι Βρετανοί ηγέτες πάντα ανησυχούσαν όταν άνοιγαν καινούριες δουλειές με το Λευκό Οίκο. Η σχέση είναι ουσιαστικός πυλώνας για την εθνική ασφάλεια. Καθώς η Μάγχη ανοίγει, αναμένεται να αυξηθεί η εξάρτηση. Ο κ. Τραμπ έχει υποσχεθεί μια εμπορική συμφωνία. Επομένως δεν κάνει κακό λίγη κολακεία. Έρχεται μια στιγμή, όμως, που η δουλοπρέπεια οδηγεί σε αυτό-υποβιβασμό.

Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος μετά βίας παρουσιάζει τον εαυτό του ως προβλέψιμο ή αξιόπιστο εταίρο. Από κάθε άποψη -ελεύθερο εμπόριο, κλιματική αλλαγή, ΝΑΤΟ, Ρωσία, Ιράν- οι θέσεις του συγκρούονται με τα εθνικά συμφέροντα της Βρετανίας. Βρετανοί κατάσκοποι ήδη αναρωτιούνται αν είναι ακόμη ασφαλές να μοιράζονται τα μυστικά τους με την Ουάσινγκτον. Μήπως η κ. Μέι σύντομα θα επαινέσει μαζί με τον κ. Τραμπ, τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αρνούμενη την κλιματική αλλαγή και αφοπλίζοντας τη συμμαχία του ΝΑΤΟ;

Οι απειλές της πρωθυπουργού για αντίποινα αν οι διαπραγματεύσεις δεν πάνε καλά, αναμφισβήτητα θα δημιουργήσουν πρόβλημα στη διαδικασία του Brexit. Φαίνεται λογικό, οι εταίροι της Βρετανίας να μην της επιτρέψουν να διαλέξει ό,τι τη συμφέρει από την τελωνειακή ένωση. Ούτε γίνεται να περιμένουμε ότι θα συμφωνήσουν σε ειδικές προστατευτικές διατάξεις για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Θα πρέπει να αναγνωρίσουν, ωστόσο, τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ μιας σκληρής αλλά εύλογης, και μιας τιμωρητικής αντίδρασης στην πρώτη μανούβρα της κ. Μέι. Κανείς δεν έχει να κερδίσει από ένα άτακτο Brexit.

Εξάλλου, οι 27 έχουν πολλά προβλήματα από μόνοι τους –από την βραδεία ανάπτυξη και την ανολοκλήρωτη νομισματική ένωση, μέχρι τον αντιμεταναστευτικό λαϊκισμό. Ο κ. Τραμπ υπόσχεται να κάνει τα πράγματα χειρότερα.

Για πάνω από έξι δεκαετίες οι ΗΠΑ έχουν ταυτόχρονα εγκωμιάσει και εγγυηθεί την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η Αμερική, στην πραγματικότητα, έχει σταθεί η διακεκριμένη δύναμη της Ευρώπης. Ο κ. Τραμπ θέλει να στρέψει την πολιτική στην αντίθετη κατεύθυνση. Το Brexit, ευελπιστεί, θα είναι η αρχή της μεγάλης διάλυσης του ευρωπαϊκού πρότζεκτ.

Δεν έχει νόημα να ψάχνει κανείς τη λογική εδώ πέρα. Τα συμφέροντα της Αμερικής εξακολουθούν να εξυπηρετούνται από μια συνεκτική Ευρώπη. Αυτό που εννοεί ο κ. Τραμπ για την Ευρώπη, όπως εξήγησε η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ αυτή την εβδομάδα, είναι ότι η μοίρα της βρίσκεται στα δικά της χέρια.

Αν η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν κερδίσει στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, το ζήτημα μπορεί να θεωρηθεί λήξαν. Όμως η νίκη σχεδόν οποιουδήποτε από τους άλλους υποψήφιους, θα προσφέρει στο Βερολίνο και στο Παρίσι μια ευκαιρία, αλλά και μια πρόκληση.

Πάνω από μισό αιώνα πριν, η Βρετανία υπέκυψε στις πιέσεις των ΗΠΑ και αποχώρησε από την αγγλογαλλική συμμαχία, για να ανακτήσει τον έλεγχο της διώρυγας του Σουέζ. Η Γαλλία βροντοφώναζε για προδοσία. Ο Κόνραντ Άντεναουερ, ο Γερμανός καγκελάριος, είπε στο Γάλλο ομόλογό του Γκι Μολέ ότι η ενωμένη Ευρώπη θα ήταν η εκδίκηση της Γαλλίας ενάντια στους δόλιους Αγγλοσάξονες.

Ο κόσμος έχει προχωρήσει μπροστά, αλλά ο παραλληλισμός είναι αποκαλυπτικός.