Το Brexit και η προοπτική της εθνικής ταπείνωσης

Το ρολόι της διαπραγμάτευσης χτυπάει και μόνο οι ηθελημένα παραπλανημένοι πιστεύουν πως η Βρετανία μπορεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Αντίθετα, η Βρετανία φαίνεται να είναι αντιμέτωπη με μια επιλογή ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς τύπους ταπείνωσης.

Η πρώτη ταπεινωτική εξέλιξη είναι η Βρετανία να γίνει τόσο απελπισμένη για μια εμπορική συμφωνία που θα αναγκαστεί να αποδεχτεί τους όρους της Ε.Ε., σχεδόν εξολοκλήρου. Αυτό θα σημαίνει πως η Βρετανία θα συμφωνήσει να πληρώσει έναν ακαθάριστο λογαριασμό ως και 100 δισ. δολάρια, μόνο για να κινήσει τις διαδικασίες για μια εμπορική συμφωνία. Για να διασφαλίσει στη συνέχεια την πρόσβαση στην ενιαία αγορά, η Βρετανία θα πρέπει να κάνει περαιτέρω ταπεινωτικές παραχωρήσεις, αποδεχόμενη την ελεύθερη μετακίνηση πολιτών και την δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Μια διαφορετική ταπεινωτική εξέλιξη θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια άρνηση της Βρετανίας να συμφωνήσει σε αυτούς τους όρους και να αποχωρήσει από την Ε.Ε. χωρίς μια συμφωνία το Μάρτιο του 2019. Τα βρετανικά αγαθά και φορτηγά θα μείνουν κολλημένα στα λιμάνια του Καναλιού, αντιμέτωπα με νέους εμπορικούς και τελωνειακούς δασμούς, εν μέσω μειδιαμάτων στην άλλη πλευρά του Καναλιού. Οι χαμένες θέσεις εργασίας θα αυξάνονται στην μεταποίηση και σε μια σειρά από τομείς στις υπηρεσίες, από τις φαρμακευτικές ως τα χρηματοοικονομικά.

Mια αποδυναμωμένη Βρετανία θα στραφεί τότε στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ, με την ελπίδα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα εκπληρώσει την υπόσχεση του για μια «μεγάλη, πολύ μεγάλη» εμπορική συμφωνία. Αλλά το όνειρο μιας περήφανης, ευημερούσας «παγκόσμιας Βρετανίας» θα μοιάζει με ένα αρρωστημένο αστείο.

Η τρίτη ταπεινωτική εξέλιξη περιλαμβάνει την συνειδητοποίηση από την πλευρά της Βρετανίας πως δεν υπάρχει ένα καλό Brexit και την εγκατάλειψη της όλης ιδέας με την επιστροφή στην αγκαλιά της Ε.Ε. Ακόμα και για να εξασφαλίσει αυτό το αποτέλεσμα από τους 27 της Ε.Ε., η Βρετανία θα πρέπει να εγκαταλείψει τις επιστροφές που λάμβανε από την συνεισφορά της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Οποιαδήποτε από τα τρία αυτά αποτελέσματα, θα προκαλούσε οργή και απογοήτευση στην Βρετανία. Αλλά υπάρχει ένα επιχείρημα ότι μια δόση εθνικής ταπείνωσης μπορεί να είναι καλή για τη χώρα. Ο συγγραφέας Ιαν Μπούρουμα υποστήριξε πρόσφατα ότι η πολιτική στη Βρετανία και στην Αμερική έχει γίνει ευάλωτη στον αυτοκαταστροφικό εθνικισμό επειδή μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, «η μια γενιά μετά την άλλη μεγάλωσε με την εντύπωση ότι είναι κάτι ξεχωριστό».

Μέσα στον 20ο αιώνα, όλα τα υπόλοιπα μεγάλα έθνη της Ευρώπης βιώσαν την κατοχή, την ήττα, την ταπείνωση ή την κατάρρευση της δημοκρατίας. Αντίθετα, η Βρετανία νιώθει μια εύλογη και ειλικρινή περηφάνια από το ότι δεν παραδόθηκε ποτέ, στην σύγχρονη ιστορία της, στα πολιτική άκρα ή στην στρατιωτική ήττα. Αλλά από την σκοπιά των Βρυξελλών, η εθνική υπερηφάνεια της Βρετανίας έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο έναν περίεργο πελάτη που δεν αποδέχθηκε ποτέ να προχωρήσει στις παραχωρήσεις εθνικής κυριαρχίας που είναι αναγκαίες για να μπορεί να λειτουργεί η Ε.Ε.

Οι Ευρωκράτες ισχυρίζονται ότι αν η Βρετανία ταπεινωθεί από το Brexit, αυτό μπορεί να έχει έναν θετικό αντίκτυπο μακροπρόθεσμα, πείθοντας το Ηνωμένο Βασίλειο να επιστρέψει στην Ε.Ε. με μια πιο ρεαλιστική αξιολόγηση της ισχύος του και για τα οφέλη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Αλλά είναι η ταπείνωση κάτι καλό για μια χώρα; Είναι συζητήσιμο ότι το ιστορικό της Βρετανίας στην πολιτική μετριοπάθεια συνδέεται με το δεδομένο ότι η χώρα δεν ταπεινώθηκε ποτέ πραγματικά. Οι θυμωμένες και μπερδεμένες χώρες συχνά καταφεύγουν στον πολιτικό εξτρεμισμό ή στον επιθετικό εθνικισμό. Η κινεζική κυβέρνηση έχει μετατρέψει την εκδίκηση για τον «αιώνα ταπείνωσης» της χώρας (που ξεκίνησε το 1839) το επίκεντρο της εθνικιστικής ιδεολογίας που οι γείτονες της βρίσκουν όλο και πιο απειλητική. Το αίσθημα ταπείνωσης του Βλαντιμίρ Πούτιν για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης βρισκόταν πίσω από το ρωσικό ρεβανσισμό στην Ουκρανία και στη Γεωργία. Ανατρέχοντας ακόμα πιο πίσω στο παρελθόν, η γερμανική ταπείνωση, μετά την ήττα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους εκδικητικούς όρους της Συνθήκης των Βερσαλλιών, συνεισέφερε σημαντικά στην άνοδο του Χίτλερ.

Αλλά αν η Γερμανία του μεσοπολέμου αποτελεί ένα παράδειγμα για τους κινδύνους της εθνικής ταπείνωσης, η μεταπολεμική Γερμανία αποδεικνύει ότι το να ταπεινώνεσαι μπορεί να είναι μερικές φορές καλό για την ψυχή. Από τα ηθικά και τα φυσικά ερείπια του ναζισμού, η επόμενη γενιά Γερμανών έχτισε μια χώρα που είναι πλούσια, σταθερή και αντικείμενου θαυμασμού σε όλο τον κόσμο.

Ευτυχώς, όσο άσχημα και αν εξελιχθεί το Brexit, δεν θα είναι ποτέ μια ταπείνωση που θα μπορεί να συγκριθεί με την ευθύνη για το ολοκαύτωμα ή με την κατοχή από μια ξένη δύναμη. Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε από τα τρία ταπεινωτικά αποτελέσματα του Brexit θα επιφέρει ένα σημαντικό πλήγμα στην εθνική αυτοπεποίθηση.

Η λαϊκή οργή που θα ακολουθήσει πιθανότατα θα προκαλέσει περαιτέρω πόλωση στην εγχώρια πολιτική. Η εθνικιστική δεξιά έχει δίκιο που κατηγορεί τους Ευρωπαίους που συνασπίστηκαν κατά της Βρετανίας και το φιλελεύθερο κατεστημένο στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι «πούλησε τη χώρα». Η αριστερά του Κόρμπιν θα ενισχυθεί από την οργή κατά του κατεστημένου και θα χρησιμοποιήσει το γενικότερο χάος για να προωθήσει μια μαζική επέκταση του κράτους και μια ριζοσπαστική στροφή στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της Βρετανίας.

Αυτό με τη σειρά του θα προκαλούσε έναν αντι-ριζοσπαστισμό από τα δεξιά.

Αλλά είναι πιθανό να φανταστεί κανείς πιο ευχάριστα σενάρια. Μια χώρα που έχει μετατρέψει το «Πάντα να κοιτάς την Φωτεινή Πλευρά της Ζωής» σε εναλλακτικό εθνικό ύμνο, μπορεί να έχει την δυνατότητα να ξεπεράσει την ταπείνωση του Brexit.

Τα στερεότυπα για τον «εθνικό χαρακτήρα» της Βρετανίας τείνουν να δίνουν έμφαση στον πραγματισμό, στην αίσθηση του χιούμορ και στην δυνατότητα αντιμετώπισης των δύσκολων καταστάσεων.

Οι Βρετανοί μπορεί να χρειαστούν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά για να αντιμετωπίσουν το Brexit.

Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr