Το Κίεβο και η Μόσχα επιβεβαίωσαν με χωριστές ανακοινώσεις τους ότι οι παραδόσεις ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας σταμάτησαν οριστικά σήμερα το πρωί, μετά την εκπνοή της ισχύος ενός πενταετούς συμβολαίου που είχε υπογραφεί στα τέλη του 2019 μεταξύ των δύο μερών.
Η συγκεκριμένη απόφαση σηματοδοτεί το τέλος της πενταετούς συμφωνίας που υπογράφηκε το 2019 μεταξύ των δύο εμπόλεμων χωρών, η οποία επέτρεπε στις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τη Μόσχα στην Ευρώπη να διασχίζουν την Ουκρανία πριν ανακατευθυνθούν στον τελικό τους προορισμό.
Σύμφωνα με το Euronews, η συμφωνία ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρα, αποφέροντας δισεκατομμύρια στο Κρεμλίνο από έσοδα και στην Ουκρανία από τέλη διέλευσης.
Η απόφαση αυτή ελήφθη αφού ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ανακοίνωσε ότι δεν σκοπεύει να ανανεώσει τη συμφωνία. Τόνισε ότι η απόφασή του είναι σημαντική για να επιτρέψει στην Ευρώπη να προχωρήσει μακριά από τη Ρωσία και να μην επιτρέψει στο Κρεμλίνο να «κερδίζει επιπλέον δισεκατομμύρια» με το αίμα των Ουκρανών.
«Σταματήσαμε τη διαμετακόμιση του ρωσικού αερίου, πρόκειται για ένα ιστορικής σημασίας γεγονός. Η Ρωσία χάνει αγορές, θα υποστεί οικονομικές απώλειες», δήλωσε εκφράζοντας την ικανοποίησή του ο Ουκρανός υπουργός Ενέργειας Γκέρμαν Γκαλουστσένκο.
«Από τις 8:00 (ώρα Μόσχας, 07:00 ώρα Ελλάδας), η προμήθεια ρωσικού αερίου για διαμετακόμιση μέσω του εδάφους της Ουκρανίας δεν πραγματοποιείται», ανακοίνωσε από την πλευρά της η Gazprom, η γιγάντια ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου.
«Λόγω της επανειλημμένης και ρητά εκφρασμένης άρνησης της ουκρανικής πλευράς να ανανεώσει αυτή τη συμφωνία, η Gazprom δεν έχει από την 1η Ιανουαρίου 2025 την τεχνική και νομική δυνατότητα να προμηθεύει αέριο για διαμετακόμιση μέσω του εδάφους της Ουκρανίας», πρόσθεσε η εν λόγω ρωσική κρατική επιχείρηση.
Σύμφωνα με τον Ουκρανό υπουργό Γκέρμαν Γκαλουστσένκο, «η Ουκρανία ενημέρωσε τους διεθνείς εταίρους της» για τη διακοπή, η οποία αναμενόταν εδώ και μήνες.
Τι σηματοδοτεί για την Ευρώπη η απόφαση της Gazprom
Η διακοπή της παλαιότερης διαδρομής αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη σηματοδοτεί το τέλος μιας δεκαετίας τεταμένων σχέσεων, που ξεκίνησαν το 2014 με την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας, σημειώνει το Euronews.
Η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειές της να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Στοιχεία που δημοσιοποίησαν οι Βρυξέλλες δείχνουν ότι το ρωσικό αέριο αποτέλεσε περίπου το 8% των συνολικών εισαγωγών αερίου της ΕΕ το 2023. Για σύγκριση, το ποσοστό αυτό ξεπερνούσε το 40% το 2021.
Η Ένωση αναζήτησε εναλλακτικές πηγές ενέργειας από το Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αλλαγή αυτή αποδείχθηκε αποτελεσματική, καθώς η Gazprom κατέγραψε για πρώτη φορά σε δύο και μισό δεκαετίες ζημιά ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων (6,73 δισεκατομμύρια ευρώ).
Παρά τη σημαντική μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου από την ΕΕ, αρκετά κράτη μέλη της ανατολικής Ευρώπης εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτό.
Χώρες όπως η Αυστρία και η Σλοβακία εξακολουθούν να εισάγουν τεράστιες ποσότητες ρωσικού αερίου, που αποφέρουν περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ έσοδα για τη Μόσχα.
Η Βιέννη δηλώνει ότι δεν προβλέπονται διακοπές στην τροφοδοσία, καθώς έχουν διαφοροποιήσει τις πηγές τους, εισάγοντας LNG μέσω Ιταλίας και Γερμανίας, ενώ έχουν δημιουργήσει έναν υγιή αποθεματικό πόρο.
Η Σλοβακία επίσης προετοιμάστηκε και δεν ανέφερε έλλειψη αερίου, αν και η Μπρατισλάβα θα κληθεί να καταβάλει επιπλέον περίπου 177 εκατομμύρια ευρώ σε τέλη διέλευσης για εναλλακτικές διαδρομές, καθώς το αέριο θα εισάγεται πλέον από τη δύση αντί για την ανατολή.
Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που δεν είναι μέλη της ΕΕ, αναμένεται επίσης να υποστούν σοβαρές συνέπειες. Η Μολδαβία, που ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, προβλέπεται να υποστεί σημαντικές απώλειες.
Οι επιπτώσεις
Το Euronews επισημαίνει, ακόμη, ότι παρά τις προετοιμασίες και τις προσπάθειες της ΕΕ να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο, η Ευρώπη βιώνει τις συνέπειες, καθώς το κόστος ενέργειας εκτοξεύτηκε, πλήττοντας την βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της ηπείρου σε σχέση με τον δυτικό ανταγωνισμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον ανατολικό από την Κίνα.
Πολλές χώρες καταγράφουν οικονομική επιβράδυνση, καθώς οι δείκτες πληθωρισμού εκτοξεύτηκαν, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κρίση του κόστους ζωής.
Η Ουκρανία αναμένεται να χάσει περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ από ετήσια τέλη διέλευσης, ποσό που μοιάζει αμελητέο σε σύγκριση με τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ που αναμένεται να χάσει η Gazprom από τα έσοδα που προήλθαν μέσω αυτής της συμφωνίας.
Τα σενάρια για την επόμενη μέρα
Η εκτελεστική αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δημοσιοποίησε τον Δεκέμβριο σχέδια για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της και να τα καθοδηγήσει στη διαδικασία πλήρους αντικατάστασης του ρωσικού αερίου.
Η Επιτροπή, σε έκθεσή της, παρουσίασε αρκετές εναλλακτικές λύσεις για να υποστηρίξει τις χώρες που πλήττονται. Ορισμένες από τις διαθέσιμες επιλογές περιλαμβάνουν την κάλυψη των αναγκών μέσω προμηθευτών αερίου από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Ρουμανία μέσω της διαδρομής Trans-Balkan.
Το αέριο από τη Νορβηγία είναι επίσης μια επιλογή, το οποίο μπορεί να μεταφερθεί μέσω Πολωνίας, ενώ η Γερμανία μπορεί να συνδράμει στη διανομή αερίου μέσω της κεντρικής Ευρώπης.
Το σχέδιο είναι λογιστικά δύσκολο, καθώς απαιτεί τη δημιουργία εναλλακτικών λύσεων για συστήματα που ισχύουν εδώ και δεκαετίες.
Για παράδειγμα, η Ρωσία μεταφέρει αέριο στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας από το 1991. Στο πικ της, η Μόσχα είχε συγκεντρώσει περίπου το 35% της ευρωπαϊκής αγοράς αερίου.
Οι πρώτες διεθνείς αντιδράσεις
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάθμισε τον αντίκτυπο από τη σημερινή διακοπή των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας λέγοντας πως αναμενόταν και πως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι προετοιμασμένη γι’ αυτή.
«Η ευρωπαϊκή υποδομή αερίου είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να παράσχει μη ρωσικής προέλευσης αέριο στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη μέσω εναλλακτικών οδών», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν.
«Έχει ενισχυθεί από το 2022 με νέες δυνατότητες εισαγωγής LNG» (υγροποιημένου φυσικού αερίου), πρόσθεσε.
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ουγγαρία και η Σλοβακία είχαν διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι η ροή θα σταματούσε στις 31 Δεκεμβρίου χωρίς να υπάρχουν πραγματικές, άμεσες και αξιόπιστες εναλλακτικές επιλογές.
Η διακοπή της διαμετακόμισης του αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έχει «δραστικό» αντίκτυπο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά όχι στη Ρωσία, δήλωσε σήμερα ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο.
Ο εν λόγω φιλορώσος Σλοβάκος ηγέτης έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει πως ο τερματισμός της διαμετακόμισης θα κοστίσει στη Σλοβακία εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε απωλεσθέντα έσοδα διαμετακόμισης και υψηλότερες δαπάνες για την εισαγωγή άλλου αερίου και έχει επίσης υποστηρίξει πως θα οδηγήσει σε άνοδο των τιμών του αερίου και του ηλεκτρικού στην Ευρώπη.
Ο Φίτσο είχε μεταβεί στις 22 Δεκεμβρίου στη Μόσχα για να επιχειρήσει να βρει μια λύση στο πρόβλημα.
Η αιφνιδιαστική αυτή επίσκεψή του είχε προκαλέσει το θυμό του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος κατηγόρησε το Φίτσο ότι θέλει «να βοηθήσει τον Πούτιν».
Εξάλλου η Gazprom πρόκειται να σταματήσει από σήμερα τις παραδόσεις αερίου και στη Μολδαβία, στο πλαίσιο μιας οικονομικής διένεξης μ’ αυτή την πρώην σοβιετική δημοκρατία, η οποία επανεξέλεξε μια φιλοευρωπαία πρόεδρο.
Η αποσχισθείσα μολδαβική περιφέρεια της Υπερδνειστερίας έκοψε σήμερα την παροχή θέρμανσης και ζεστού νερού στα νοικοκυριά.
«Δεν υπάρχει θέρμανση ούτε ζεστό νερό», δήλωσε τηλεφωνικά στο Reuters από την Τιρασπόλ, τη μεγαλύτερη πόλη της Υπερδνειστερίας, μια εργαζόμενη της τοπικής ενεργειακής εταιρείας Tirasteploenergo, προσθέτοντας πως δεν γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει η κατάσταση αυτή.
Η Υπερδνειστερία αποσχίσθηκε από την υπόλοιπη Μολδαβία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Προμηθευόταν ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, αλλά αυτή η οδός ανεφοδιασμού έκλεισε σήμερα.
Με μήνυμα στον ιστότοπό της, η εταιρεία ενέργειας κάλεσε τους κατοίκους να ντύνονται με ζεστά ρούχα, οι οικογένειες να συγκεντρώνονται στο ίδιο δωμάτιο του σπιτιού, να κρεμούν κουβέρτες ή χοντρές κουρτίνες από τα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες και να χρησιμοποιούν ηλεκτρικές θερμάστρες.
Η Αυστρία, από την πλευρά της, ανακοίνωσε πως ήταν έτοιμη για τον τερματισμό της διαμετακόμισης του αερίου μέσω της Ουκρανίας και πως προμηθεύεται πλέον αέριο από άλλες πηγές, όπως σημεία τροφοδοσίας στη Γερμανία ή την Ιταλία, καθώς και από εγκαταστάσεις αποθήκευσης.
«Κάναμε αυτά που έπρεπε και είμαστε καλά προετοιμασμένοι γι’ αυτό το σενάριο», ανέφερε σε δήλωσή της η Αυστριακή υπουργός Ενέργειας Λεονόρε Γκεβέσλερ. «Η Αυστρία δεν εξαρτάται πλέον από τη Ρωσία για το αέριο και αυτό είναι καλό», πρόσθεσε.
στο 