του Νικολά Μπαρότ *
Είναι η αρχή μιας απάντησης. Η Άνγκελα Μέρκελ άρχισε να επανεξετάζει την ευρωπαϊκή της πολιτική. Απέναντι στις κρίσεις και την ανάπτυξη των εθνικιστικών δυνάμεων που πολεμούν την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ετοιμάζει την απάντησή της. Τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, μάλιστα, θεώρησαν ότι σπάει ένα ταμπού. Στις αρχές Φεβρουαρίου, η Γερμανίδα καγκελάριος , εκείνη που δίνει τον «τόνο» στην Ενωση, μίλησε για μια Ευρώπη με διαβαθμίσεις.
Το ανακοίνωσε στο τέλος της συνόδου της Μάλτας. «Από την ιστορία των τελευταίων ετών μάθαμε ότι θα υπάρξει μια Ευρωπαϊκή Ενωση διαφορετικών ταχυτήτων και ότι κάθε χώρα δεν θα έχει τον ίδιο βαθμό συμμετοχής σε κάθε διαδικασία», τόνισε, σαν να έλεγε κάτι προφανές. Στο κάτω-κάτω, η ευρωζώνη και η Ευρώπη του Σένγκεν αποτελούν ήδη ενώσεις με «διαβαθμίσεις».
Μέχρι τώρα, οι διάφοροι βαθμοί ενοποίησης θεωρούνταν στάδια μιας διαδικασίας. «Η εμβάθυνση» δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη. Για το Βερολίνο, σημασία είχε πρώτα απ’όλα να εφαρμόζονται πλήρως οι ισχύοντες κανόνες. Το 2015, την επομένη της ελληνικής κρίσης, η Άνγκελα Μέρκελ δεν έδωσε έτσι σημασία στις ιδέες του Φρανσουά Ολάντ για μια «εμπροσθοφυλακή». Μετά την απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την Ενωση, επέμεινε σε μια κοινή πορεία των 27 χωρών που θα απομείνουν: οι συζητήσεις θα γίνουν με όλα τα μέλη της ΕΕ, τόνισε, «τα μικρά και τα μεγάλα, τα παλιά και τα καινούργια».
Η καγκελάριος δεν απέκλεισε ποτέ μια ενισχυμένη ενοποίηση ορισμένων μελών. Εχει αναφερθεί σε αυτό στο παρελθόν. Μέχρι πρόσφατα, όμως, δεν ήθελε να δυσαρεστήσει τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, που αρνούνται να δουν να σχηματίζεται στους κόλπους της Ευρώπης ένας κύκλος από τον οποίο θα είναι αποκλεισμένες.
Μιλώντας για μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων», η Μέρκελ μέτρησε τα λόγια της. Δεν επανέλαβε τη φράση «Ευρώπη δύο ταχυτήτων» που είχαν χρησιμοποιήσει το 1994 ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο Καρλ Λάμερς. Εκείνη η ιδέα, που βασιζόταν σε έναν «σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα» με επίκεντρο τον γαλλογερμανικό άξονα, δεν είχε συνέχεια λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από τους Γάλλους. Και ο άξονας αυτός έχει σήμερα προβλήματα λόγω της οικονομικής ανισορροπίας μεταξύ των δύο χωρών και της επέλασης του Γαλλικού Μετώπου. Επρεπε λοιπόν να βρεθεί κάτι άλλο, και γρήγορα, καθώς η Μέρκελ έχει διαπιστώσει την παράλυση της Ευρώπης.
Ένα μήνα πριν από τις εκλογές στην Ολλανδία, τρεις μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, και με την Ιταλία και την Ελλάδα να απειλούνται από αστάθεια, η καγκελάριος θέλησε να απαντήσει στις λαϊκιστικές πιέσεις και τα αντιφατικά συμφέροντα των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό άλλωστε επιτάσσει και το συμφέρον της χώρας της. Καθώς η Μέρκελ δεν κατάφερε να θέσει σε ισχύ μια ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό, θέλησε τουλάχιστον να τοποθετηθεί ενόψει των διαπραγματεύσεων για το Brexit που θα ξεκινήσουν τον Μάρτιο.
Η Μέρκελ θέλει να αντιμετωπίσει επίσης ένα καταστροφικό σενάριο όπου η ευρωζώνη δεν θα αποτελεί πλέον τον ευρωπαϊκό ορίζοντα, αλλά μια «επιλογή», όπως είπε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Σε αυτό το πλαίσιο ήλθε πάλι στην επιφάνεια στη Γερμανία η ιδέα του Grexit: «Χωρίς μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να παραμείνει στη νομισματική ένωση», προειδοποίησε ο γερμανός υπουργός Οικονομικών. «Το να μιλά κανείς για Ευρώπη πολλών ταχυτήτων και για διαιρέσεις είναι σαν να παίζει με τη φωτιά», απάντησε ο έλληνας πρωθυπουργός.
Προς το παρόν, η Άνγκελα Μέρκελ δεν έχει αποκαλύψει τα χαρτιά της. Στην Αριστερά, την υποπτεύονται ότι προετοιμάζει την Ευρώπη των πλουσίων εναντίον των φτωχών. Δύσπιστος είναι και ο συνασπισμός των ανατολικών χωρών. Η πολωνική κυβέρνηση, μάλιστα, ζήτησε διευκρινίσεις από την καγκελάριο, η οποία απάντησε ότι μια Ευρώπη με διαβαθμίσεις δεν θα είναι μια Ευρώπη «κλειστών ομίλων». Στο Παρίσι, πάλι, βλέπουν θετικά τα σχέδια της καγκελαρίου. «Ο,τι μπορεί να γίνει γρήγορα από αυτούς που το επιθυμούν πρέπει να γίνει», δήλωσε ο γάλλος πρωθυπουργός Μπερνάρ Καζνέβ μετά τη συνάντησή του με τη Μέρκελ στις αρχές της εβδομάδας, στο Βερολίνο.
Στο μεταξύ, η Άνγκελα Μέρκελ, που έχει κατηγορηθεί για έλλειψη ευρωπαϊκού οράματος, πολλαπλασιάζει τους ελιγμούς της.
* Ο Νικολά Μπαρότ είναι ανταποκριτής της Le Figaro στο Βερολίνο.
Πηγή: Le Figaro/ ΑΠΕ-ΜΠΕ
στο 