Τα πλεονεκτήματα, αλλά και τα προβλήματα από την εφαρμογή των νέων μορφών ευέλικτης απασχόλησης σε όλον τον κόσμο καταγράφονται σε έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας που δόθηκε στην δημοσιότητα και στην οποία περιγράφονται αναλυτικά πο επιπτώσεις από την λεγόμενη «gig economy».
Η αγορά εργασίας πλέον σε όλον τον κόσμο είναι γεμάτη με εργαζόμενους σε διαδικτυακές πλατφόρμες, χωρίς συμβάσεις και με εποχικούς υπαλλήλους η με εργαζόμενους με καθεστώς ημιαπασχόλησης. Αυτό έχει διευκολύνει την απασχόληση γυναικών και νέων, στον αναπτυσσόμενο κόσμο αλλά και στις αναπτυγμένες οικονομίες.
Η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας βασίστηκε σε 17 χώρες, μεταξύ των οποίων η Αίγυπτος, η Αργεντινή, η Νιγηρία, η Ρωσία και η Κίνα. Όπως περιγράφει οι απασχολούμενοι σε ψηφιακές πλατφόρμες είναι 435 εκατομμύρια, ενώ η ζήτηση στον κλάδο αυξήθηκε κατά 41% από το 2016 έως και το πρώτο τρίμηνο του 2023. Αυτή η τάση όμως ενισχύει την ανησυχία για την εργασιακή επισφάλεια σε έναν κλάδο όπου οι άνθρωποι μετακινούνται από δουλειά σε δουλειά. Οι υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία, όπως το Uber, το Lyft και το TaskRabbit, απαιτούν εργασίες όπως μετακίνηση και παράδοση. Οι διαδικτυακές αναθέσεις στην εποχή της «gig economy» μπορούν να γίνουν σε μεγάλο βαθμό από το σπίτι και έχουν να κάνουν με καθήκοντα όπως η εισαγωγή δεδομένων, ο σχεδιασμός ιστοσελίδων και η ανάπτυξη λογισμικών.
Για τις γυναίκες στον αναπτυσσόμενο κόσμο, «δεν υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες. Υπάρχουν περιορισμοί κοινωνικής φύσεως όπως οι οικιακές ευθύνες», σημειώνει η Ναμίτα Ντάτα, που είχε ηγετική θέση στην ομάδα που έγραψε την έκθεση. Όπως αναφέρεται στο κείμενο, για τους μη προνομιούχους υπάρχει «μια ενδιαφέρουσα ευκαιρία να συμμετάσχουν στην αγορά εργασίας». Περίπου το 90% του εργατικού δυναμικού των χωρών χαμηλού εισοδήματος ανήκει στον άτυπο αυτό τομέα, σύμφωνα με την έκθεση.
Τα μειονεκτήματα
Μπορεί να δημιουργούνται λοιπόν ευκαιρίες απασχόλησης και μάλιστα για ανθρώπους που δεν είναι εύκολο να εργαστούν, αλλά υπάρχουν και επιπτώσεις. Χαρακτηριστικό αυτών των μορφών απασχόλησης είναι ότι συχνά είναι προσωρινές, δεν υπάρχει λογοδοσία από τη διοίκηση ενώ απουσιάζουν βασικά εργασιακά δικαιώματα, όπως η περίθαλψη και η συνταξιοδότηση των εργαζομένων. «Οι οικονομικές συνθήκες στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι διαφορετικές από τις ΗΠΑ, αλλά ένα πράγμα που είναι καθολικό είναι η σημασία της ανάπτυξης και της προτεραιότητας καλών θέσεων εργασίας, με βασικό κατώτατο μισθό και βασικά πρότυπα εργασίας», σημειώνει η Σάρον Μπλοκ, εκτελεστική διευθύντρια στο Κέντρο Εργασίας και Δίκαιης Οικονομίας της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ. «Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά μονοπάτια και χρονοδιαγράμματα για να φτάσει κανείς εκεί, αλλά αυτό είναι μια παγκόσμια αξία», σημειώνει.
Η κάλυψη κοινωνικής ασφάλισης είναι πάντως χαμηλή μεταξύ των εργαζομένων στην «gig economy» παγκοσμίως. Περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες εργαζόμενους δεν είχαν πρόγραμμα συνταξιοδότησης, ενώ το 73% των εργαζομένων στη Βενεζουέλα και το 75% των Νιγηριανών δεν έκαναν αποταμίευση.
Στις ΗΠΑ, όπου οι εργαζόμενοι στην «gig economy» υπερτριπλασιάστηκαν οι εργαζόμενοι σε τετοιες θέσεις εργασίας αποτελούν ένα αυξανόμενο τμήμα του εργατικού δυναμικού και υπάρχει συνεχής διαμάχη σχετικά με τα δικαιώματά τους. Μελέτη της Pew Research του 2021, η πιο πρόσφατη διαθέσιμη, δείχνει ότι το 16% των ενηλίκων στη χώρα και το 30% των ατόμων ηλικίας 18-29 ετών έχουν κερδίσει χρήματα μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας.
Τι είναι η gig economy
Είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη νέα μορφή απασχόλησης στον κόσμο. Είναι η εργασία μέσω πλατφορμών online. Ήδη, δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, εκατομμύρια άνθρωποι στην Γη εργάζονται έτσι και ο αριθμός τους αυξάνεται σημαντικά κάθε χρόνο. Στις πιο προηγμένες οικονομίες, η τάση αυτή βοηθά την αγορά εργασίας να μεταβεί από την παραδοσιακή απασχόληση σε πιο ευέλικτες -και σε πολλές περιπτώσεις πολύ πιο αβέβαιες- μορφές απασχόλησης. Αυτό πιθανότατα εξηγεί γιατί ο όρος «gig economy» ακούγεται ολοένα και συχνότερα σε κάθε συζήτηση που αφορά την αγορά εργασίας και την προοπτική της για το μέλλον, παρότι για τους περισσότερους ο ορισμός της είναι θολός.
Ακριβής ορισμός της «gig economy», γνωστής και ως «platform economy» ή «crowdwork», δεν υπάρχει προς το παρόν στα ελληνικά, ωστόσο θα μπορούσε να αποδοθεί ως η «οικονομία της πλατφόρμας», καθώς αφορά τη ζήτηση και προσφορά εργασίας σε διαδικτυακές πλατφόρμες, όπου οι εργαζόμενοι δεν είναι ούτε μόνιμοι, ούτε μερικής απασχόλησης.
στο 