Μετά την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους στις 24 Νοεμβρίου του 2015 από την τουρκική αεροπορία στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας, οι σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Μόσχα δοκιμάστηκαν σκληρά.
Μεταξύ Νοεμβρίου και Ιουνίου βρισκόταν σε εξέλιξη ένας ακήρυχτος ψυχρός πόλεμος. Και αυτό μολονότι επί δυο και πλέον δεκαετίες οι σχέσεις της Τουρκίας με τη μετασοβιετική Ρωσία διευρύνονταν σταθερά και μεθοδικά σε όλα τα επίπεδα.
Μια σύντομη αναδρομή
Η προσέγγιση της μετασοβιετικής Ρωσίας με την Τουρκία εξελίχθηκε σχετικά γρήγορα. Χάρη σε πλανόδιους πωλητές, φθηνά ρούχα από την Τουρκία κατέκλυσαν γρήγορα τη ρωσική αγορά. Η ζήτηση προϊόντων ένδυσης και υπόδησης «δυτικού» στιλ και μόδας ήταν μεγάλη στη Ρωσία. Πέραν αυτού, τουρκικές επιχειρήσεις κατάφεραν να δικτυωθούν γρήγορα και στον ρωσικό κατασκευαστικό κλάδο. Σημαντική ώθηση στην περαιτέρω διεύρυνση των διμερών οικονομικών σχέσεων έδωσε και η συμφωνία για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Blue Stream που υπεγράφη το 1997.
Σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο όμως οι σχέσεις πέρασαν στο στάδιο της εμβάθυνσης αρκετά αργότερα και συγκεκριμένα όταν ανέλαβε την εξουσία στη Ρωσία ο Βλαντιμίρ Πούτιν το 2000 και ο Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία το 2003. Για πολλά χρόνια η σχέση μεταξύ των δυο ανδρών ήταν στενή και φιλική. Την ώρα που τα ταμπλόιντ έκαναν λόγο για «ανδρική φιλία», οι πιο επικριτικές φωνές μιλούσαν για μια «φιλία μεταξύ δυο αυταρχικών ηγετών». Το διάστημα αυτό εκτοξεύθηκε στα ύψη ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δυο πλευρών όπως και οι αγοραπωλησίες φυσικού αερίου. Το 2014 υπήρχε πλέον μια ισχυρή σχέση αλληλεξάρτησης.
Η ρωσική ανάμειξη στο συριακό
Η ίδια χρονιά όμως εξελίχθηκε σε μεγάλη δοκιμασία για τις σχέσεις Άγκυρας και Μόσχας με αφορμή την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οι δυο χώρες όμως πέρασαν εντέλει με επιτυχία τη δοκιμασία εκείνη. Η διακήρυξη της 1ης Δεκεμβρίου του 2014 για την κατασκευή του Turkish Stream επιβεβαίωσε του λόγου το αληθές.
Εντούτοις στη συνέχεια οι διαπραγματεύσεις για την κατασκευή του Turkish Stream καθυστέρησαν σημαντικά. Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν, μεταξύ άλλων λόγω της σύγκρουσης Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Κόλαφος για τον Τ. Ερντογάν ήταν όταν ο Β. Πούτιν αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Το πιο δυσάρεστο για τον νυν τούρκο πρόεδρο όμως ήταν η ανάμειξη του ρώσου ομολόγου του στον συριακό εμφύλιο, όπου Άγκυρα και Μόσχα ακολουθούν διαμετρικά αντίθετους στόχους. Ενώ η Τουρκία θέλει να εκδιώξει τον σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, η Ρωσία τον στηρίζει.
Στις 24 Νοεμβρίου του 2015 υπήρξε επικίνδυνη κλιμάκωση των ήδη τεταμένων σχέσεων, με αφορμή την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού από την τουρκική αεροπορία στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας. Η απάντηση της Μόσχας ήταν άμεση. Επέβαλε εμπάργκο στα τουρκικά προϊόντα και σταμάτησε τις πτήσεις τσάρτερ με Ρώσους τουρίστες προς την Τουρκία, επιφέροντας ανεπανόρθωτο πλήγμα στον τουρκικό τουρισμό. Η Μόσχα πάγωσε επίσης δύο μεγάλα σχέδια: την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας και ενός πυρηνικού εργοστασίου.
Η συγνώμη και η επαναπροσέγγιση
Στα τέλη Ιουνίου ο Ταγίπ Ερντογάν απέστειλε επιστολή προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν, εκφράζοντας τη λύπη του για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού και χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία «φίλη» και «στρατηγικό εταίρο». Παράλληλα εξηγούσε ότι ήθελε να συμβάλει στη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Ο Β. Πούτιν ανταποκρίθηκε, αίροντας καταρχάς την απαγόρευση που είχε επιβληθεί στις πτήσεις τσάρτερ προς την Τουρκία.
Η συνάντηση μεταξύ των δυο ανδρών τον Αύγουστο στην Αγία Πετρούπολη κατέδειξε ωστόσο ότι ενώ υπάρξει διάθεση επαναπροσέγγισης και στις δυο πλευρές, αμφότερες επιμένουν την ίδια ώρα στις θέσεις τους στην εξωτερική πολιτική. Έτσι το θέμα της Συρίας δεν συζητήθηκε καν. Συμφώνησαν ωστόσο να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για την κατασκευή του αγωγού Turkish Stream και ενός πυρηνικού αντιδραστήρα καθώς και για τη δημιουργία μιας ζώνης ελευθέρου εμπορίου. Σε καμία περίπτωση πάντως η ποιότητα της συνεργασίας μεταξύ των δυο πλευρών δεν έχει φτάσει μέχρι στιγμής στα επίπεδα προ κρίσης.
Πηγή: DW