Ποια είναι η νέα παγκόσμια πολιτική των ΗΠΑ

Τραμπ, Ερντογάν και Νετανιάχου

Ας ανοίξουμε μια παρένθεση στο σημείο αυτό να δούμε τι γίνεται στη γειτονιά μας. Δίπλα μας, ο Ταγίπ Ερντογάν, που διακρίνεται για τις πολύ απότομες στροφές 180 μοιρών στην πολιτική του, μοιάζει τώρα να πλησιάζει τόσο τον κ. Τραμπ, όσο και τον κ. Νετανιάχου. Ο τελευταίος λέγεται ότι υποστήριξε παρασκηνιακά τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο. Στο ίδιο το Ισραήλ, ο κ. Μπάρακ τον εγκαλεί τώρα πολύ έντονα για »εθνικισμό».Ο νέος σύμβουλος ασφαλείας του κ. Τραμπ, ο Φλυν, που βίντεο τον εμφανίζει ενθουσιασμένο με το πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου στην Τουρκία, χαρακτήρισε πυλώνα σταθερότητας την ‘Αγκυρα. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ τηλεφώνησε στον Ερντογάν να του πει πόσο τον θαυμάζει η κόρη του. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι όλα αυτά συνδέονται με την πρόσφατη νέα εκδήλωση επιθετικότητας της ‘Αγκυρας κατά του ‘Ασαντ, που προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν και κατέδειξε πόσο εύθραυστη παραμένει η τελευταία ρωσο-τουρκική προσέγγιση.

Διεθνές σύστημα και αναθεώρηση της Λωζάννης

Θα ήταν πάντως χρήσιμο, οι αρμόδιοι των Αθηνών να εξετάσουν κατά πόσον οι νέες διεθνείς τάσεις σχετίζονται με την αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάννης, δεδομένου ότι δεν υπάρχει έστω και μία ελληνοτουρκική κρίση ή σύγκρουση τον τελευταίο αιώνα, το σενάριο της οποίας να γράφτηκε στην Αθήνα ή την ‘Αγκυρα.’Ένας γενικός πόλεμος Ελλάδας-Τουρκίας πρέπει να θεωρείται πάντα απίθανος για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων η προφανής αδυναμία και των δύο χωρών να τον «βγάλουν πέρα», αλλά και γιατί οι συνέπειες για τα ΝΑΤΟϊκά συμφέροντα κρίνονται εξαιρετικά επιζήμιες, στρατηγικού χαρακτήρα για τη Δύση στο σύνολό της.Μια πιο περιορισμένη κρίση όμως δεν μπορεί ποτέ να αποκλεισθεί, μόνον όμως αν η ‘Άγκυρα ενθαρρυνθεί να την προκαλέσει από ισχυρούς διεθνείς παίκτες.

Με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία στο εσωτερικό της, με την κατάσταση του στρατού και της οικονομίας της, με τη Συρία και με το Ιράκ, είναι απίθανο, για δικούς της λόγους και χωρίς διεθνή ενθάρρυνση, να πράξει οτιδήποτε μείζον στο Αιγαίο, την Κύπρο και τη Θράκη, πέραν ασκήσεων «ψυχολογικού πολέμου» κατά της Ελλάδας και Κύπρου. Μόνο αν την ?σπρώξουν? ισχυροί διεθνείς παίκτες μπορεί να κάνει κάτι ? όπως πάντα στο παρελθόν, ακόμη κι όταν βρισκόταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Απολύτως εφικτή, μια ικανοποιητική εθνική αποτροπή απέναντι στην Τουρκία, προϋποθέτει δυνατότητα ορθής διάγνωσης της κατάστασης, προσοχής για ενδεχόμενες προβοκάτσιες, αλλά και ένα βαθμό αβεβαιότητας στην άλλη μεριά και στα διεθνή κέντρα, για την έκταση της ελληνικής απάντησης, που δεν μπορεί να θεωρείται εκ των προτέρων περιορισμένη. Χρειάζεται όμως και η έγκαιρη διάγνωση ενδεχόμενων διεθνών ?παικτών? που θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν από το παρασκήνιο, για δικούς τους λόγους, μια ελληνοτουρκική κρίση, χωρίς να αναλάβουν αυτοί τις ευθύνες της (αντιθέτως, μπορεί να παρουσιαστούν μετά ως ειρηνόφιλοι μεσολαβητές).

Το ραντεβού της Ευρώπης με τη γεωπολιτική

Η πιθανότητα ελληνοτουρκικής κρίσης δεν εξαρτάται μόνο ή κυρίως από τις ?τοπικές? εξελίξεις. Συναρτάται επίσης και με την εξέλιξη του ?ελληνικού ζητήματος? και της ΕΕ. Μια κατάληξη του «ελληνικού» σε ελληνοτουρκική κρίση και όχι σε μια σύγκρουση αίφνης περί το χρέος και τα μνημόνια, θα εξυπηρετούσε πολύ κόσμο. Αν επίσης, σημαντικές δυνάμεις στον πυρήνα της «Αυτοκρατορίας» αποφασίσουν να ρίξουν το βάρος τους σε μια στρατηγική κομματιάσματος της ΕΕ, τότε ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν και τη γεωπολιτική και την τρομοκρατία, για να πετύχουν τις επιδιώξεις τους.

Εμφύλιος στον «αυτοκρατορικό πυρήνα»

Επιστρέφοντας τώρα στο κυρίως θέμα αυτού του άρθρου, θα πρέπει να περιμένουμε πιθανώς μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική των ΗΠΑ, κυρίως γιατί η εκλογή Τραμπ μοιάζει να εγγράφεται σε βαθιά στροφή των δυνάμεων που κυριαρχούν στον πλανήτη προς άλλα μοντέλα κυριαρχίας. Αντιλαμβανόμενα τα πραγματικά κέντρα παγκόσμιας ισχύος (που δεν είναι στην εποχή μας τόσο τα κράτη), αφενός ότι η «νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση» έχει φάει τα ψωμιά της, αφετέρου ότι ?η Ρωσία ξύπνησε?, πιθανώς στρέφονται τώρα σε άλλες μορφές κυριαρχίας, μέσω κυρίως του εθνικισμού, του αυταρχισμού και των σεναρίων «σύγκρουσης πολιτισμών». Ταυτόχρονα, επιδιώκουν να διασπάσουν τον άξονα Πεκίνου-Μόσχας και να απομονώσουν την Κίνα.

Αυτά έχουν οδηγήσει σε ένα είδος «εμφύλιου» στον ίδιο τον πυρήνα της αναδυόμενης, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, παγκόσμιας αυτοκρατορίας (του χρήματος περισσότερο και των ΗΠΑ λιγότερο, αν και σε βασική συμμαχία πάντα μεταξύ τους). Οι δυνάμεις μέσα στην ολιγαρχία που επιδιώκουν την αλλαγή υποδείγματος στον τρόπο διακυβέρνησης χρησιμοποιούν βασικά τώρα τις εξεγερσιακές τάσεις στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, προς όφελος τους. Μπορούν να το κάνουν γιατί η άμορφη και κυρίως αρνητική στο περιεχόμενο, ?ριζοσπαστικοποίηση?, που τώρα εκδηλώνεται σε όλο σχεδόν τον δυτικό κόσμο, πόρρω απέχει από το να διαθέτει ηγεσίες, ιδέες και πολιτικά υποκείμενα, ικανά να πάρουν αυτά την πρωτοβουλία, οδηγώντας προς έναν καλύτερο και όχι προς ένα πολύ χειρότερο κόσμο.Σε αυτά τα αυτοκρατορικά διλήμματα συμπυκνώνεται ίσως και το βαθύτερο νόημα της σύγκρουσης Ομπάμα-Νετανιάχου, που κυριάρχησε όλη την προηγούμενη οκταετία, Κλίντον-Τραμπ στις εκλογές, αλλά και Σόρος-Ρότσιλντ, αν ευσταθούν σχετικά δημοσιεύματα διεθνώς.

Χάντιγκτον κατά Φουκουγιάμα

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, εμφανίσθηκαν στο παγκόσμιο «βαθύ κατεστημένο» εναλλακτικές σχολές σκέψης (αλλά και διαγνώσεις του συσχετισμού δυνάμεων) ως πως το που πρέπει να βαδίσει η «Αυτοκρατορία».Το ένα «μοντέλο» εκφράστηκε σχηματικά από ανθρώπους όπως ο Φουκουγιάμα και ο Σόρος, υιοθετώντας ως φιλοσοφικό υπόβαθρο περίπου τις ιδέες του Πόπερ. Το άλλο εκφράστηκε από τον Χάντινγκτον, τον Νετανιάχου και την ιδέα της «σύγκρουσης των πολιτισμών» και του «πολέμου κατά του Ισλάμ» (πρώτα και στο βάθος κατά των «κίτρινων»). Κάπου στο ενδιάμεσο ο Μπρζεζίνσκι, που τάχθηκε εναντίον μεν των πολέμων στη Μέση Ανατολή και της αντι-ισλαμικής εκστρατείας, αλλά επέμεινε στην αντι-ρωσική μανία του.H επιδίωξη και των δύο ρευμάτων είναι κοινή, η επιβολή της κυριαρχίας του Χρηματιστικού Κεφαλαίου και της ?Δύσης? σε όλο τον πλανήτη, ένας «νέος Αμερικανικός Αιώνας».

Οι μέθοδοι όμως και οι «ιδεολογίες» διαφέρουν.Επειδή αυτός ο «εμφύλιος» είναι πάντα σε εξέλιξη (όπως φάνηκε και κατά την επίσκεψη Ομπάμα στο Βερολίνο), μεταφέρεται τώρα και στο ίδιο το περιβάλλον Τραμπ, όπου διαφορετικές δυνάμεις επιχειρούν να αποκτήσουν, δια του Προέδρου, επιρροή στην υπό διαμόρφωση πολιτική. Είναι ακόμα νωρίς για να πούμε ποια ακριβώς θα είναι η πολιτική του νέου Προέδρου, που δεν έχει άλλωστε διορίσει Υπουργό Εξωτερικών. Αυτό που μοιάζει όμως ήδη βέβαιο είναι ότι κ. Τραμπ θα απογοητεύσει πολύ γρήγορα και πολύ εντυπωσιακά πολλούς που διεθνώς (και στην Ελλάδα) έσπευσαν (εν τη απελπισία τους, οι εξ αυτών ειλικρινείς) να τον υποστηρίξουν, νομίζοντας ότι εκφράζει κάποιου είδους «επανάσταση» κατά του κατεστημένου. Ήδη άλλωστε, και αφού κέρδισε δημαγωγώντας εναντίον των τραπεζών και των μεγάλων εταιρειών, ο κ. Τραμπ διόρισε μια σειρά δισεκατομμυριούχους σε αυτό που η Ουάσιγκτον Ποστ αποκάλεσε την «πλουσιότερη κυβέρνηση στην ιστορία των ΗΠΑ». ‘Όλα τα καίρια πόστα στην οικονομία περιήλθαν στην Γκόλντμαν Ζαχς και τους Ρότσιλντ, ενώ ο υπεύθυνος για το περιβάλλον είναι ορκισμένος εχθρός κάθε προσπάθειας για την σωτηρία του από τις πολυεθνικές. Επιδεικτικά πολεμοχαρής, ο νέος Υπουργός ‘Άμυνας στρατηγός Ματίς, έγινε γνωστός κυρίως γιατί ενδιαφερόταν πολύ περισσότερο να καταπολεμήσει το Ιράν σε στενή συνεργασία με το Ισραήλ, παρά το Ισλαμικό Κράτος (που άλλωστε, σύμφωνα με τον μακαρίτη πλέον Φιντέλ Κάστρο, δημιούργησαν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ).

ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα

Πολλοί ήλπισαν ότι τουλάχιστο ο κ. Τραμπ θα αποκλιμάκωνε την εξαιρετικά επικίνδυνη αμερικανο-ρωσική ένταση, πραγματοποιώντας την πιο συγκεκριμένη και καταρχήν πιο ελπιδοφόρα από τις εξαγγελίες του.Λέμε καταρχήν, διότι βεβαίως είναι θετική για όλη την ανθρωπότητα η απομάκρυνση ενός ενδεχομένου τελικής πυρηνικής καταστροφής, έστω και κατά λάθος, του ανθρώπινου είδους. Εντούτοις, για μικρές χώρες, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι καλές σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσία είναι καλύτερες από τον ανταγωνισμό τους.Απομένει βεβαίως να δούμε τι εννοεί. Πολλοί στις ΗΠΑ έχουν αντιληφθεί, μετά τη ρωσική επέμβαση στη Συρία, ότι η αμερικανική πολιτική είναι «αντιπαραγωγική» και επιθυμούν να τη μεταβάλουν προς όφελος ενός είδους «συμμαχίας» με τη Μόσχα εναντίον του Ισλάμ πρώτα, που θα άνοιγε αύριο τον δρόμο σε μια συμμαχία κατά της Κίνας, ή, τουλάχιστον, προς αποστασιοποίηση Μόσχας και Πεκίνου.Αλλά είναι έτοιμη η Ουάσιγκτον να κάνει τις παραχωρήσεις προς τη Ρωσία που μια τέτοια ?συμμαχία? θα απαιτούσε; Η Μόσχα θα ήταν πρόθυμη να την ακολουθήσει σε έναν τέτοιο δρόμο;Ο Χένρι Κίσσινγκερ πολύ θα ήθελε ίσως να επαναλάβει το μεγάλο του κατόρθωμα, τη συμμαχία με την Κίνα εναντίον της ΕΣΣΔ, που τόσο συνέβαλλε στην κατάρρευση της τελευταίας. Από την ανάποδη τώρα, ως συμμαχία με την Ρωσία εναντίον της οικονομικά ανερχόμενης Κίνας. Ο Ηράκλειτος πάντως έλεγε ότι «δεν μπορείς να μπεις στο ίδιο ποτάμι δυο φορές».

* Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος Δημοσιογράφος και συγγραφέας

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ