«Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο»: με αυτά τα λόγια περιέγραψε τις προάλλες ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), Αντόνιο Γκουτέρες, τη δραματική πλέον κατάσταση στην οποία βρίσκονται τέσσερις χώρες της Αφρικής απευθύνοντας παράλληλα έκκληση για βοήθεια, αναφέρει σε δημοσίευμά της η ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας η Le Monde.
Στη Νιγηρία, στη Σομαλία, στο Νότιο Σουδάν και στην Υεμένη «εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στο κατώφλι του υποσιτισμού, ευάλωτοι σε ασθένειες και επιδημίες, αναγκασμένοι να σκοτώσουν τα ζώα τους για να σιτισθούν και να φάνε τους σπόρους που είχαν φυλάξει προκειμένου να σπείρουν για την επόμενη σοδειά. Τα πρώτα θύματα είναι οι γυναίκες και τα κορίτσια», προειδοποίησε ο Γκουτέρες.
Η κατάσταση του λιμού στο Νότιο Σουδάν ανακοινώθηκε επίσημα στις 20 Φεβρουαρίου: 100.000 άνθρωποι κινδυνεύουν να πεθάνουν από την πείνα στην περιοχή, σύμφωνα με τον ΟΗΕ ο οποίος εκτιμά ότι στις τέσσερις αυτές χώρες τουλάχιστον 20 εκατ. άνθρωποι διατρέχουν άμεσο κίνδυνο.
Η κρίση όμως δεν περιορίζεται στα τέσσερα αυτά κράτη. Τριάντα επτά χώρες θα χρειαστούν βοήθεια μέσα στο 2017, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση για τη διατροφική κατάσταση και τις προοπτικές των καλλιεργειών που δημοσιεύθηκε στις αρχές Μαρτίου από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).
Είκοσι οκτώ χώρες βρίσκονται στην Αφρική. Από το Μάλι έως την Αιθιοπία και νοτιότερα, από τη Μοζαμβίκη έως τη Μαδαγασκάρη. Πρόκειται για πολύ φτωχές χώρες με μεγάλη αύξηση πληθυσμού, με οριακή αγροτική παραγωγή όπου οι συγκρούσεις είναι πιο συχνές από ό,τι αλλού. Στις χώρες αυτές έχουν διαδραματισθεί τα χειρότερα ανθρωπιστικά δράματα των τελευταίων δεκαετιών: Μπιάφρα (1967-1970), Σαχέλ (1969-1974), Σομαλία (1991 και 2011), Αιθιοπία (1983-1985), Σουδάν (1998).
Η ξηρασία που πλήττει την ανατολική και νότια πλευρά της Μαύρης Ηπείρου, ως αποτέλεσμα του φαινομένου Ελ Νίνιο, είναι ιδιαίτερα ισχυρή. Το κλιματολογικό αυτό φαινόμενο που εμφανίζεται στον Ειρηνικό κάθε επτά με δέκα χρόνια έκανε την εμφάνισή του την άνοιξη του 2015 και ολοκληρώθηκε έναν χρόνο αργότερα, προκαλώντας πλημμύρες και καταρρακτώδεις βροχές στη Νότια Αμερική και, αντίθετα, θερμοκρασίες ρεκόρ στην Αφρική και την Αυστραλία σε συνδυασμό με μείωση των βροχοπτώσεων
Στην Αιθιοπία, τη Σομαλία, την Κένυα για δεύτερη συνεχή χρονιά οι καλλιέργειες επλήγησαν σοβαρά από τις χαμηλές βροχοπτώσεις. Σε ορισμένες περιοχές οι αποδόσεις μειώθηκαν κατά 80%, καθώς και οι καλλιέργειες σε περιοχές με χαμηλή στάθμη νερού των ποταμών. Εξαιτίας της έλλειψης νερού και των βοσκότοπων, ολόκληρα κοπάδια έχουν πεθάνει. Ζιμπάμπουε, Ουγκάντα, Τανζανία, Μοζαμβίκη, Λεσότο … βρίσκονται επίσης στον κατάλογο των χωρών που πλήττονται από αυτά τα ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία πολλαπλασιάζονται με την αλλαγή του κλίματος. Στη νότια Μαδαγασκάρη, η κατάσταση θεωρείται επίσης δραματική καθώς πάνω από 600 000 άτομα βρίσκονται σε σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια.
Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες όπου οι άνδρες και οι γυναίκες αγωνίζονται ενάντια στην πείνα, το κλίμα εμφανίζεται ως δευτερεύον σκοπός. Στο Σαχέλ η συγκομιδή σιτηρών ήταν εξαιρετική το 2016 σε ποσοστό 25% πάνω από τον μέσο όρο, σύμφωνα με τον FAO. Αντιθέτως, στο Τσαντ και στον Νίγηρα, δύο χώρες που έχουν πληγεί από την εξέγερση των ισλαμιστών της Boko Haram στην περιοχή της λίμνης Τσαντ, οι τιμές του κεχριού και του σόργου (υποκατάστατο του αραβοσίτου) έπεσαν σημαντικά στις αγορές. Στις χώρες αυτές η πείνα δεν είναι απόρροια της κλιματικής αλλαγής, αλλά των εμφύλιων συγκρούσεων.
Συγκρούσεις, ανασφάλεια, μαζικές εκτοπίσεις πληθυσμών, απομόνωση παραμελημένων περιοχών από τις κεντρικές κυβερνήσεις είναι τα πιο συχνά αίτια για την εμφάνιση των ελλείψεων των τροφίμων ή των αυξήσεων στις τιμές τους, τα οποία τα καθιστούν απρόσιτα στους φτωχούς. Η διπλωματική εργασία του Ινδού οικονομολόγου, Αμάρτια Σεν, με την οποία κέρδισε το Νόμπελ Οικονομίας, σύμφωνα με την οποία ο λιμός εμφανίζεται μόνο σε χώρες όπου δεν υπάρχει Δημοκρατία, βρίσκει στην παρούσα κρίση την πλήρη εφαρμογή της.
Στο Νότιο Σουδάν, ο εμφύλιος μαίνεται εδώ και τρία χρόνια. Χωριά λεηλατήθηκαν, γυναίκες βιάσθηκαν… οι άμαχοι είναι πάντα τα πρώτα θύματα. Εξαιτίας των συγκρούσεων εμποδίστηκαν οι γεωργικές δραστηριότητες, ακόμα και σε περιοχές που παραδοσιακά είχαν πλεόνασμα τροφίμων. Στις 17 Μαρτίου, μια εμπιστευτική έκθεση που υποβλήθηκε στον ΟΗΕ κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι χρησιμοποιεί τους λιγοστούς κυβερνητικούς πόρους για την αγορά όπλων, αντί να ανακουφίσει τον πεινασμένο πληθυσμό.
«Όλος ο κόσμος ήξερε ότι κάτι κακό θα ερχόταν». Αυτή η παραδοχή του πρώην διευθυντή της υπηρεσίας ανθρωπιστικής βοήθειας και πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECHO), Claus Haugaard Sorensen, δεν ήταν μυστική σε όσους έβλεπαν ήδη από το 2015 να επιδεινώνεται η κατάσταση.
Από την εποχή των μεγάλων ξηρασιών των δεκαετιών του ’70 και ’80 στη Δυτική Αφρική, δημιουργήθηκαν πολλά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης σε περιφερειακό επίπεδο. Η δυτική, ανατολική και νότια Αφρική διαθέτουν η κάθε μία το δικό τους. Η USAID, ο αμερικανικός οργανισμός διεθνούς συνεργασίας, χρηματοδοτεί επίσης ένα δίκτυο επιτήρησης ενάντια στην πείνα σε 35 χώρες. Τον Νοέμβριο του 2015, το δίκτυο αυτό με την ονομασία Fewsnet προειδοποίησε σαφώς για τις συνέπειες του El Nino στο Κέρας της Αφρικής και την αναμενόμενη αύξηση των αναγκών επισιτιστικής βοήθειας, ύψους 30% για το 2016. Στη βόρεια Αιθιοπία, η οποία θεωρείται από τους ειδικούς ως ο μεγαλύτερος δείκτης των επερχόμενων αλλαγών, το δίκτυο κατέγραψε επερχόμενη ξηρασία τέτοια που «δεν έχει καταγραφεί ποτέ εδώ και τριάντα χρόνια».
Για να περιοριστεί ο κίνδυνος λιμού στη Νιγηρία, στο Νότιο Σουδάν, στη Σομαλία και την Υεμένη, ο οργανισμός για τον Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA) εκτιμά ότι πρέπει να συγκεντρωθούν περίπου 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια (4 δισεκατομμύρια ευρώ). «Χρειαζόμαστε αυτό το ποσό οπωσδήποτε πριν από τον Ιούλιο προκειμένου να αποφευχθεί μια καταστροφή», προειδοποιεί ο εκπρόσωπος του οργανισμού Jens Laerke.
Κάθε χώρα που βρίσκεται σε συντονισμό με τις υπηρεσίες του ΟΗΕ κατάρτισε ένα «σχέδιο ανθρωπιστικής παρέμβασης». Οι τομείς προτεραιότητας είναι η βασική εκπαίδευση, η ανασυγκρότηση των πόλεων και των χωριών, η επισιτιστική βοήθεια, η διατροφή, η πρόσβαση στο νερό και η αποχέτευση.
Ωστόσο, οι χώρες-δωρήτριες όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με τον πολλαπλασιασμό των ανθρωπιστικών κρίσεων και των πολέμων, όπως εκείνος στη Συρία ο οποίος θεωρείται και από τους πιο σοβαρούς, δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να ανταποκριθούν στις εκκλήσεις για βοήθεια. Το 2017, περίπου 130 εκατομμύρια άνθρωποι θα χρειασθούν ανθρωπιστική βοήθεια σε ολόκληρο τον κόσμο, εκτιμά ο OCHA.
Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που εντείνουν την ανθρωπιστική κρίση. Στη βορειοανατολική Νιγηρία, όπως και στην Υεμένη, στο Νότιο Σουδάν και στη Σομαλία, η παρέμβαση των ανθρωπιστικών ΜΚΟ περιορίζεται από την ανασφάλεια. Στη Νιγηρία, στις 22 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε νέα επίθεση εναντίον ενός στρατοπέδου εκτοπισμένων στο Μαϊντουγκούρι, την κύρια πόλη της πολιτείας Μπόρνο, όπου γεννήθηκε το ισλαμιστικό κίνημα Boko Haram. Στις 26 Μαρτίου έξι εργαζόμενοι στον ανθρωπιστικό τομέα σκοτώθηκαν στο Νότιο Σουδάν ενώ ταξίδευαν στα ανατολικά της χώρας. Μερικές μέρες νωρίτερα, απήχθησαν άλλοι οκτώ εκπρόσωποι της αμερικανικής ΜΚΟ, ενώ στη Σομαλία το ισλαμικό κίνημα Chabab αντιτίθεται στην ανάπτυξη ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αντιμέτωποι με τις δυσκολίες να κινηθούν στην Νιγηρία τα Ηνωμένα Έθνη ρίχνουν προμήθειες με ελικόπτερα και αλεξίπτωτα. Δεν είναι όμως μόνο οι επαναστατικές ομάδες που τροφοδοτούν την ανασφάλεια, την οποία πρέπει να διαχειριστούν οι ΜΚΟ. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να σεβαστούν τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη σύμβαση της Γενεύης που έχουν υπογράψει και εξασφαλίζει την προστασία των αμάχων και την πρόσβασή τους σε ανθρωπιστική βοήθεια.
Όλοι όμως γνωρίζουν ότι είναι οι τοπικές κοινωνίες εκείνες που έχουν κάνει μέχρι τώρα τις μέγιστες προσπάθειες για να υποδεχθούν και να βοηθήσουν τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων.
Πηγή:Le Monde