O «τυχερός» Τραμπ, η Wall Street και τα ρίσκα

Αυτός ήταν ο κομπασμός του Ντόναλντ Τραμπ στην επιχειρηματική ελίτ που είχε συγκεντρωθεί στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός. Οπότε με ποιο τρόπο είναι η Αμερική «καινούργια», αν είναι καθόλου; Πως μπορεί να επηρεάσει αυτή η πεποίθηση του Τραμπ την οικονομική του ατζέντα; Γιατί ο κ. Τραμπ, ο οποίος σόκαρε το Νταβός όταν στην ομιλία του ισχυρίστηκε ότι «η προστασία θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ευημερία και ισχύ», είναι μόλις ο δεύτερος Αμερικανός πρόεδρος που επισκέπτεται την ετήσια συνάντηση στην Ελβετία μετά τον Μπιλ Κλίντον το 2000;

Ήταν ξεκάθαρο πως βασικός στόχος του κ. Τραμπ ήταν να διαβεβαιώσει ότι «μετά από χρόνια στασιμότητας, οι ΗΠΑ βιώνουν για μια ακόμα χρονιά ισχυρή οικονομική ανάπτυξη». Επιπλέον, είναι «ανοιχτές για δουλειές».

Η ομιλία του ήταν διανθισμένη με αυτούς τους ισχυρισμούς και άλλους παρόμοιους για την απασχόληση και την κατανάλωση και την επιχειρηματική εμπιστοσύνη.

Είναι αλήθεια πως η αμερικάνικη οικονομία είναι ισχυρή. Δεν είναι αλήθεια πως είχαν προηγηθεί χρόνια στασιμότητας.

Από το δεύτερο τρίμηνο του 2009 ως το τέλος του 2016, η αμερικάνικη οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό 2,2%. Τα τελευταία τέσσερα τρίμηνα, αναπτύχθηκε με 2,5%. Δεν πρόκειται για κάποια αξιοσημείωτη αλλαγή. Η μεγάλη αλλαγή στην ανάπτυξη – δυστυχώς προς τα κάτω – συνέβη μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Η οικονομία είναι κατά 17% μικρότερη από ότι θα ήταν αν η τάση του 1968-2007 συνεχιζόταν.

Μετά την ανάκαμψη της, το 2009, ακολουθεί μια πολύ πιο αργή τάση. Αυτό μπορεί να αλλάξει, αλλά δεν έχει συμβεί ακόμα. Το ίδιο ισχύει και για την παραγωγικότητα της εργασίας, η ανάπτυξη της οποίας παραμένει αργή.

Το ποσοστό της ανεργίας έχει όντως πέσει υπό την προεδρία του κ. Τραμπ, από 4,7% το Δεκέμβριο του 2016 στο 4,1% το Δεκέμβριο του 2017, ένα πολύ χαμηλό ποσοστό με βάση τον ιστορικό μέσο όρο. Αλλά πρόκειται για μια συνέχιση της καθοδικής τάσης από το 2010. Αν κάποιος αξίζει να πάρει τα εύσημα, είναι η Fed, για πολιτικές που πολύ συχνά καταδίκασαν οι Ρεπουμπλικάνοι. Το 86% των ανδρών ηλικίας 25 ως 54 είχαν δουλειά το Δεκέμβριο του 2017. Είναι μια ποσοστιαία μονάδα υψηλότερα σε σχέση με πέρυσι, αλλά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ότι τον Ιανουάριο του 2010. Δυστυχώς, παραμένει ακόμα κάτω από τα κυκλικά υψηλά του περίπου 90% το 1999 και 88% το 2007. Το ποσοστό των γυναικών σε παραγωγική ηλικία που έχουν δουλείες είναι επίσης κάτω από τα επίπεδα του 2000.

Ο κ. Τραμπ είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδης για τις μετοχές, ισχυριζόμενος πως η αγορά «σημειώνει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο». Αυτό δεν είναι λάθος. Όσον αφορά τον κυκλικά προσαρμοσμένο δείκτη τιμής/κερδώντου Ρόμπερτ Σίλερ, οι αποτιμήσεις των αμερικάνικων μετοχών είναι τόσο υψηλές όσο και το 1929 και έχουν κινηθεί υψηλότερα μόνο το 1998, το 1999 και το 2000. Η άνοδος της αγοράς την προηγούμενη χρονιά είναι σχετικά αξιοσημείωτη, δεδομένου του πόσο ψηλά ήταν ήδη. Αλλά αυτό θα έπρεπε να προκαλεί ανησυχία, όχι κομπασμό. Ο κ. Τραμπ μπορεί σύντομα να μετανιώσει που χαιρέτισε την άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς. Δεν βρίσκεται υπό τις διαταγές και τα κελεύσματα ενός προέδρου.

Ένα επιχείρημα για να ελπίζει κανείς ότι έρχονται σύντομα καλύτερες ημέρες είναι η μεγάλη περικοπή φόρων για τις επιχειρήσεις. Είναι ωστόσο σχετικά απίθανο ότι αυτό θα αποδεσμεύσει ένα κύμα επενδύσεων και υψηλότερης οικονομικής ανάπτυξης. Μια πιο πιθανή εκτίμηση είναι πως θα αυξήσει κυρίως τις τιμές των μετοχών, την ανισότητα πλούτου και την ανταγωνιστική κούρσα για την μείωση της φορολόγησης του κεφαλαίου. Η βρετανική εμπειρία είναι απογοητευτική. Η μείωση του εταιρικού φόρου στο Ηνωμένο Βασίλειο στο 19% έχει κάνει πολύ λίγα για τις επενδύσεις ή το μέσο πραγματικό μισθό. Η ελπίδα πως τα πράγματα θα είναι διαφορετικά στις ΗΠΑ πιθανότατα θα διαψευσθεί.

Ο κ. Τραμπ παίρνει τα εύσημα για τη συνέχιση της ανάκαμψης που ξεκίνησε μετά την κρίση υπό τον προκάτοχο του. Αυτή δεν είναι μια «εντελώς καινούργια» οικονομία. Στάθηκε τυχερός. Εφόσον η αγορά των μετοχών δεν καταρρεύσει, μπορεί η τύχη του να συνεχιστεί. Ωστόσο, το ερώτημα είναι πως θα συμπεριφερθεί ένας τυχερός κ. Τραμπ. Θα είναι ένας άνθρωπος που πιστεύει πως είναι καβάλα στο άλογο πιο απαιτητικός ή πιο συμβιβαστικός;

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η εμπορική πολιτική. Στο ζήτημα αυτό ο κ. Τραμπ έχει δηλώσει: «Στηρίζουμε το ελεύθερο εμπόριο, αλλά πρέπει να είναι δίκαιο και πρέπει να είναι αμοιβαίο. Γιατί στο τέλος, το άδικο εμπόριο μας υπονομεύει όλους». Δεν πρόκειται για μια καινούργια ρητορική.

Η αισιόδοξη οπτική είναι πως θα δούμε περισσότερα μέτρα σαν και αυτά που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα για τα ηλιακά πάνελ και τα πλυντήρια. Είναι ηλίθια μέτρα, αλλά προβλέψιμα. Ακόμα και η επαναδιαπραγμάτευση της NAFTA μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο ανησυχητική από ότι αναμενόταν. Τώρα που και τα υπόλοιπα 11 μέλη της εμπορικής συμφωνίας του Ειρηνικού (TPP) συμφώνησαν να προχωρήσουν χωρίς τις ΗΠΑ, ο κ. Τράμπ έχει φτάσει στο σημείο να λέει πως: «Θα εξετάζαμε να διαπραγματευτούμε με τους υπόλοιπους, είτε ξεχωριστά είτε σε ομάδες».

Η απαισιόδοξη οπτική είναι πως η κυβέρνηση είναι εθισμένη σε παλαβά δόγματα: το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ δεν είναι το αποτέλεσμα μακροοικονομικών ανισορροπιών, αλλά των άδικων εμπορικών πολιτικών. Επιπρόσθετα, ο τρόπος για να εξαλειφθεί το έλλειμμα αυτό είναι μέσω νέων διμερών συμφωνιών με όλους τους σημαντικούς εμπορικούς εταίρους. Η προσέγγιση αυτή θα τίναζε στον αέρα το πολυμερές εμπορικό σύστημα. Είναι επίσης ασύμβατο με την οικονομία της αγοράς. Μόνο οι σχεδιασμένες οικονομίες θα μπορούσαν να επιχειρήσουν την διμερή εξισορρόπηση στην οποία πιστεύουν ο Εμπορικός Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Λάιχτιζερ και ο αρχηγός του.

Μια θιγμένη υπερδύναμη οπλισμένη με ένα τόσο σκοταδιστικό δόγμα θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστια ζημιά στην παγκόσμια οικονομία και στις διεθνείς σχέσεις.

Πως μπορούμε να αξιολογήσουμε λοιπόν τον γεμάτο αυτοπεποίθηση και κατευναστικό κ. Τραμπ που είδαμε στο Νταβός; Ο κομπασμός του μπορεί να είναι αδικαιολόγητος, αλλά υπήρξε όντως τυχερός που κληρονόμησε μια οικονομία που απολαμβάνει μια ισχυρή ανάκαμψη. Η οικονομία μπορεί να παραμείνει φίλος του, αν δεν εμπιστευτεί υπέρμετρα την αγορά μετοχών.

Αυτά είναι καλά νέα για τον ίδιο. Μια ισχυρή αμερικάνικη οικονομία είναι καλά νέα και για τον κόσμο. Ένας Τραμπ γεμάτος αυτοπεποίθηση μπορεί να μην είναι. Το ερώτημα είναι πως θα αντιδράσει. Θα είναι πιο λογικός ή πιο αδιάλλακτος; Η ομιλία του δεν προσέφερε όλες τις απαντήσεις. Η αβεβαιότητα παραμένει.

Πηγή Πληροφοριών: Financial Times, Euro2day.gr