Μετά τις εκλογικές νίκες λαϊκιστικών κομμάτων το μήνυμα έφτασε μέχρι το Νταβός, ότι δηλαδή κάτι θα πρέπει να αλλάξει στην παγκοσμιοποίηση. Αλλά τι ακριβώς; Οικονομολόγοι επισημαίνουν την έλλειψη οράματος στην Ευρώπη.
Αν το δει κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο ο αριθμός των ανθρώπων που ανήκουν οικονομικά στη μεσαία τάξη ανέβηκε σημαντικά τα τελευταία 40 χρόνια και οφείλεται στην οικονομική «άνθηση» των αναδυόμενων οικονομιών, όπως η Κίνα, η Ινδία ή η Βραζιλία.
Αν όμως περιορίσει κανείς τη ματιά μόνο στις βιομηχανικές χώρες, τότε θα παρατηρήσει αντίθετη τάση. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ παλαιότερα το ποσοστό της μεσαίας τάξης αντιπροσώπευε το 60% του πληθυσμού, τώρα μειώθηκε στο 50%, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ.
Σημάδια κρίσης
«Η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε, γιατί ο πλούτος συσσωρεύεται προς τα πάνω και πολλοί διολισθαίνουν προς τα κάτω», είπε η Λαγκάρντ στο Νταβός. «Η ασθενική οικονομική ανάπτυξη και οι μεγαλύτερες ανισότητες αποτελούν τα υλικά που οδηγούν στην κρίση της μεσαίας τάξης στις βιομηχανικές χώρες». Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη, όπου η μεσαία τάξη δέχεται πιέσεις.
«Η μεσαία τάξη δεν έχει πλέον αυταπάτες σε ό,τι αφορά το μέλλον» δήλωσε ο Πιερ Κάρλο Παντοάν, υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών της Ιταλίας. «Είναι απογοητευμένη γιατί τα παιδιά της έχουν κακές προοπτικές απασχόλησης. Και επίσης γιατί το κοινωνικό σύστημα προσφέρει λιγότερη ασφάλεια». Έτσι δεν είναι απορίας άξιο που πολλοί απορρίπτουν τα παραδοσιακά κόμματα και τις λύσεις που προσφέρουν. «Αυτό το ‘όχι’ κυριαρχεί στο μεταξύ στην πολιτική γεωγραφία», επισημαίνει ο Παντοάν, «αποτελεί σημάδι της κρίσης.
Γι’ αυτό θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο πολιτικής καθοδήγησης και να προσφέρουμε αξιόπιστα και μακροπρόθεσμα πρότζεκτ. Μόνο τότε θα μπορεί να προκύψει συναίνεση στη μεσαία τάξη, που είναι απαραίτητη για μεταρρυθμίσεις».
Ωστόσο, στην Ευρώπη δεν υπάρχει όραμα για κάποια λύση, σε αντίθεση με το Brexit των Βρετανών ή τον Τραμπ των Αμερικανών. «Μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί κανείς, αλλά τουλάχιστον υπάρχει όραμα», παρατηρεί ο Παντοάν. «Αλλά εμείς στην Ευρώπη δεν έχουμε όραμα, τουλάχιστον τίποτα που να έδινε ένα ανάλογο δυνατό μήνυμα».
Αποτυχία της πολιτικής
Τώρα πώς θα εξελιχθεί το όραμα του Τραμπ, να κάνει την Αμερική και πάλι μεγάλη, κανείς δεν ξέρει. «Δεν ξέρουμε ούτε και το ποια πολιτική θα ακολουθήσει», προσθέτει η Λαγκάρντ, «δεν ξέρουμε λεπτομέρειες από το σχέδιό του, εάν έχει ένα τέτοιο σχέδιο». Ο οικονομολόγος στο Χάρβαρβτ Λάρι Σάμερς έχει τη βεβαιότητα ότι η μεσαία τάξη δεν πρόκειται να ωφεληθεί από την πολιτική Τραμπ. «Η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι ο παραδοσιακός λαϊκισμός βλάπτει εκείνους που υποτίθεται ότι καλείται να βοηθήσει», υποστηρίζει ο Σάμερς, που διετέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα και οικονομικός σύμβουλος του προέδρου Ομπάμα.
Έτσι ο νέος πρόεδρος πίεσε κάποιες αμερικανικές εταιρείες να μην μεταφέρουν τον τόπο παραγωγής στο Μεξικό και υποσχέθηκε να τις αφήσουν ανέγγιχτες εντός της χώρας. Παράλληλα η προσβλητική συμπεριφορά του απέναντι στο Μεξικό οδήγησε στο να χάσει το μεξικανικό Πέσο 15% της αξίας του απέναντι στο δολάριο. «Η εξέλιξη κάνει ακόμη πιο ελκυστικό το Μεξικό ως τόπος παραγωγής», υποστηρίζει ο Σάμερς. «Αυτό θα έχει ως συνέπεια να μεταφερθούν εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες θέσεις εργασίας από τις ΗΠΑ στο Μεξικό».
«Το βασικό πρόβλημα της μεσαίας και εργατικής τάξης δεν είναι ούτε η παγκοσμιοποίηση, ούτε η ψηφιοποίηση, αλλά η διαχρονική αποτυχία της πολιτικής και μάλιστα παγκοσμίως» υποστηρίζει ο αμερικανός οικονομολόγος. «Η διεθνής πολιτική κοινότητα έχει ξοδέψει μεγάλη ενέργεια για να προστατέψει με άδειες ευρεσιτεχνίας και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας πολυεθνικούς κολοσσούς. Εάν αφιέρωνε μόνο το 1/10 της ενέργειας στο πώς θα μπορούσε να απαγορευτεί η φυγή κεφαλαίων σε φορολογικούς παραδείσους και να εμποδίσει εταιρείες στο να παρακάμπτουν τους κανόνες, τότε θα υπήρχε ένας κόσμος, στον οποίο θα ήθελα να ζήσω». Σε αυτόν τον κόσμο η μεσαία τάξη θα πείθονταν πιο εύκολα για τα προτερήματα της παγκοσμιοποίησης, πιστεύει ο Σάμερς.
Πηγή: DW