Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συναντώνται σήμερα στις Βρυξέλλες αναμένεται να προτρέψουν τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν να σεβαστεί το νόμο και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην αντιμετώπιση των ηττημένων πραξικοπηματιών, ασκούν ωστόσο περιορισμένη επιρροή πάνω στον στρατηγικό τους γείτονα.
Σύμφωνα με διπλωμάτες, στο σημερινό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων οι ΥΠΕΞ θα συμφωνήσουν σε μιά κοινή γραμμή για την Τουρκία, μετά το πρωινό στις Βρυξέλλες με τον υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Τζον Κέρι. Ο Κέρι μοιράζεται μαζί τους τις ανησυχίες για τον αυξανόμενο αυταρχισμό του Ερντογάν και θα συζητήσει μαζί τους το ρόλο της Τουρκίας ως συμμάχου στη Συρία, τη θέση της στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία και τον ρόλο της ως πύλη σε μια από τις μεταναστευτικές διόδους που οδηγούν στην Ευρώπη.
Το αναμενόμενο συμβούλιο, παρά την πλήρη ατζέντα του – με θέματα που θα διευθετούνταν πριν τη διακοπή του καλοκαιριού όπως τις συνεχιζόμενες κρίσεις στην Ουκρανία και τη Λιβύη, τη μετανάστευση ροή από την Αφρική και τη θαλάσσια επέκταση της Κίνας – έχει κατακλυσθεί από το ξέσπασμα τριών μεγάλων εξελίξεων μέσα σε 48 ώρες σε συνεχιζόμενες μέρες την εβδομάδα που μας πέρασε:
– Την ταχεία σύσταση της νέας κυβέρνησης της Βρετανίας υπό την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι την Τετάρτη και την επιλογή της του Μπόρις Τζόνσον, δημοσιογράφου με εχθρική στάση απέναντι στις Βρυξέλλες και ηγέτη της καμπάνιας Brexit, ως υπουργός Εξωτερικών. Ο Τζόνσον αναμένεται να ενημερώσει τους άβολους ομολόγους του περί του πώς η Βρετανία, μία από τις δύο μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΕ, θα συνεργαστεί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής όταν η χώρα αποχωρήσει από την Ένωση. Θα είναι η πρώτη υψηλού επιπέδου συνάντηση νέου υπουργικού μέλους της κυβέρνησης της Μέι.
– Τον φόνο 84 ατόμων από έναν Γάλλο τυνησιακής καταγωγής ο οποίος έσπειρε το θάνατο με φορτηγό που έριξε στη προκυμαία της Νίκαιας ενώ η Γαλλία γιόρταζε την εθνική της επέτειο την Πέμπτη, ένα αιματηρό γεγονός την ευθύνη του οποίου ανέλαβε το Ισλαμικό Κράτος. Οι υπουργοί θα τηρήσουν ενός λεπτού σιγή για τα θύματα και θα συζητήσουν, μετά την τρίτη μεγάλη επίθεση του ΙΚ στη Γαλλία μέσα σε 18 μήνες, και 4 μήνες μετά την επίθεση βομβιστών στις ίδιες τις Βρυξέλλες, πώς θα συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία στην Ευρώπη και το ΙΚ στη Μέση Ανατολή.
– Και, τέλος, την Παρασκευή, το πραξικόπημα που κατέρρευσε όταν ο Ερντογάν κινητοποίησε τους υποστηρικτές του να βγουν στους δρόμους, και εξασφάλισε την υποστήριξη ενός μεγαλύτερου μέρους των υπηρεσιών ασφαλείας.
Ο Κέρι, που θα συναντήσει τους ομολόγους του για δύο ώρες από τις 8:00 π.μ. ώρα Βρυξελλών (9:00 π.μ. ώρα Ελλάδας), δήλωσε χθες στο Λουξεμβούργο ότι η προσπάθεια πραξικοπήματος στη Τουρκία, μέλους του ΝΑΤΟ, δεν είχε διακόψει την επιχείρηση εναντίον του Ισλαμικού Κράτους της οποίας ηγούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι η αεροπορική βάση στο Ιντσιρλίκ, που χρησιμοποιείται από τις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ και της Γερμανίας, έχει τεθεί προσωρινά εκτός πρόσβασης.
Ο Γάλλος ΥΠΕΞ Ζαν-Μαρκ Ερό, ο οποίος αναμένεται να ενημερώσει τους ομολόγους του για τη θέση της Γαλλίας σχετικά με τις συνεχόμενες επιθέσεις του ΙΚ στο έδαφος της χώρας, είπε χθες ότι υπάρχουν “ερωτηματικά” ως προς το εάν η Τουρκία, υπό την ηγεσία του ισλαμιστικού κόμματος του Ερντογάν, είναι “βιώσιμος” σύμμαχος, αναφερόμενος σε “υποψίες” περί των κινήτρων της Τουρκίας. Επέμεινε επίσης ότι η ευρωπαϊκή υποστήριξη για τον Ερντογάν μετά το πραξικόπημα δεν αποτελούσε άδεια “εν λευκώ” για να καταπιέσει τους πολιτικούς αντιπάλους του.
Η ΕΕ αντιμετωπίζει ένα δύσκολο μέλλον με την Τουρκία τους επόμενους τρεις μήνες καθώς προσπαθεί να ολοκληρώσει μια συμφωνία του Μαρτίου η οποία επιβραβεύει την Άγκυρα εάν εμποδίσει μετανάστες από το να περάσουν στην Ελλάδα με την χρηματοδότηση μέχρι 6 δις ευρώ για τα 2,7 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων που βρίσκονται ήδη στην Τουρκία, καθώς και με την επαναληψη των συνομιλιών για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ, και με την κατάργηση βίζας για τους Τούρκους που θέλουν να επισκεφθούν την Ευρώπη.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ήδη κάνει ιδιαίτερες προσπάθειες να αποφύγουν την άμεση κριτική για τις διώξεις που ασκεί ο Ερντογάν στους Κούρδους, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης και άλλους αντικυβερνητικούς παράγοντες, για να φτάσουν στη συμφωνία. Η κατάργηση της βίζας όμως εξακολουθεί να βασίζεται στην προθυμία ή όχι της Άγκυρας να τροποποιήσει έναν αντιτρομοκρατικό νόμο – πράγμα που δεν καθίσταται εύκολο μετά το πραξικόπημα – και την επικύρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θέτει τα ανθρώπινα δικαιώματα ψηλά στις προτεραιότητές του.
Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι μπορεί να ανοίξουν ξανά τη μεταναστευτική οδό προς την Ευρώπη εάν η ΕΕ αθετήσει το δικό της κομμάτι της συμφωνίας.
Είναι πολλοί οι αξιωματούχοι της ΕΕ που δεν νιώθουν άνετα να βοηθήσουν τον Ερντογάν με αντάλλαγμα την διακοπή της μεταναστευτικής ροής που πέρσι έφερε ένα εκατομμύριο μετανάστες στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
Ανώτατοι αξιωματούχοι ωστόσο της ΕΕ πιστεύουν ότι μπορούν να ασκήσουν πίεση στον Ερντογάν ενώ τον προτρέπουν να σεβαστεί τις γνώμες της μισής Τουρκίας που δεν τον υποστήριξε εκλογικά, αλλά και που δεν υποστήριξε ούτε το πραξικόπημα. Το επιχείρημά τους είναι ότι η Τουρκία χρειάζεται το εμπόριο της ΕΕ και τις ευρωπαϊκές επενδύσεις καθώς και μια στρατηγική συμμαχία σε μια περιοχή όπου έχει λίγους φίλους. Επίσης ισχυρίζονται ότι η συμφωνία για τους μετανάστες δεν ήταν τόσης σημασίας για την πτώση του αριθμού των μεταναστών όσο για το σφράγισμα των βαλκανικών συνόρων της Ελλάδας, πράγμα το οποίο απέτρεψε τον κόσμο από το να περάσει μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη, με τελικό προορισμό τη Γερμανία.
Την ίδια στιγμή, οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στον Ερντογάν, φοβούμενοι πως η αστάθεια στη Τουρκία, όπως αποδείχθηκε από το πραξικόπημα, θα μπορούσε να αποβεί χειρότερη από την παρούσα κατάσταση: “Δεν πρέπει να βιαζόμαστε να βγάζουμε συμπεράσματα και να δρούμε επιθετικά,” είπε ανώτατος αξιωματούχος στο Reuters, καθώς “η ίδια η χώρα είναι πολύ εύθραυστη”.