του James Politi *
«Δοκιμάσαμε τα τελευταία χρόνια όλων των ειδών τα προγράμματα – και πήγαν στα σκουπίδια», είπε. «Ας δοκιμάσουμε λοιπόν κι αυτούς τους τύπους. Η δοκιμή δεν βλάπτει, έτσι δεν είναι;»
Ο Πέργκολα είναι ένας από τα 19,4 εκατομμύρια Ιταλών που ψήφισαν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Το αποτέλεσμα αυτό αποτέλεσε θρίαμβο για το κόμμα που ίδρυσε ο Μπέπε Γκρίλο το 2009, το οποίο έχει ταχθεί υπέρ ενός δημοψηφίσματος για την αποχώρηση της Ιταλίας από το ευρώ.
«Βγήκαμε στην πλατεία και πανηγυρίσαμε, ήταν μια όμορφη στιγμή», λέει ο Φάμπιο Φούτσι, ο 37χρονος δήμαρχος της Πομέτσια, όπου το ΟΧΙ έλαβε 73%.
Το ερώτημα που θέτουν όμως τα παραδοσιακά κόμματα της Ιταλίας, μαζί με το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες, είναι κατά πόσον οι Πέντε Αστέρες μπορούν να μετατρέψουν αυτή την επιτυχία σε νίκη στις βουλευτικές εκλογές.
«Οι περισσότεροι παράγοντες που συνέβαλαν στη σταδιακή πτώση του Ρέντσι δεν θα βελτιωθούν», σημειώνει ο Μουζτάμπα Ράμαν, ένας αναλυτής του Eurasia Group, αναφέροντας συγκεκριμένα την οικονομία, την προσφυγική κρίση και τις σκληρές κοινωνικές συνθήκες για τους νέους. «Και η σημερινή κατάσταση, με το κατεστημένο να έχει βυθιστεί στο χάος, σίγουρα ωφελεί τους λαϊκιστές».
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει χειριστεί επιδέξια την πολιτική της άρνησης, είναι άγνωστο όμως αν θα μπορέσει να παρουσιάσει ένα συγκροτημένο και θετικό εθνικό πρόγραμμα.
«Η βασική πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι να πείσουν τους κεντροδεξιούς ψηφοφόρους ότι δεν είναι απλώς ένα κόμμα διαμαρτυρίας, αλλά μια πειστική εναλλακτική λύση για τη διακυβέρνηση της χώρας», τονίζει ο Βιντσέντσο Σκαρπέτα, ένας αναλυτής από το ίδρυμα Open Europe που εδρεύει στο Λονδίνο.
Παρόλο που το κίνημα του Μπέπε Γκρίλο υποστηρίζει την έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ, δεν έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο για την αντικατάστασή του ούτε έχει εξετάσει τις συνέπειες που θα έχει μια εξέλιξη αυτή. «Αυτό που ξέρω είναι οι συνέπειες της εισαγωγής του ευρώ: πτώση της αγοραστικής δύναμης, μείωση των μισθών, πτώση της ανταγωνιστικότητας, κοινωνική υποβάθμιση και ανεργία», είπε στην Die Welt ο Αλεσάντρο Ντι Μπατίστα, ένας από τους υπασπιστές του Γκρίλο.
Μια άλλη οικονομική πρόταση του κόμματος αυτού είναι η θέσπιση ενός οικουμενικού εισοδήματος για τους φτωχούς Ιταλούς, κάτι που έχει ιδιαίτερη απήχηση στον δοκιμαζόμενο Νότο. Το κόμμα δεν έχει διευκρινίσει όμως πώς θα χρηματοδοτήσει αυτό το μέτρο, πέρα από τη συγκέντρωση χρημάτων από την πάταξη της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής.
Αλλά και στην εξωτερική πολιτική οι θέσεις του Κινήματος των Πέντε Αστέρων είναι ασαφείς. «Κάποτε ήταν ένα μίγμα αντιευρωπαϊσμού και τσαβισμού, τώρα είναι ένα μίγμα αντιευρωπαϊσμού και πουτινισμού», παρατηρεί ο Βιντσέντσο Αμέντολα, βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος και υφυπουργός Εξωτερικών. «Το κόμμα βρίσκεται πολύ μακριά από την παραδοσιακή εξωτερική πολιτική της Ιταλίας».
Αξιωματούχοι του κόμματος του Μπέπε Γκρίλο διαψεύδουν ότι το κόμμα χρηματοδοτείται από τη Μόσχα και διασπείρει προπαγάνδα υπέρ του Κρεμλίνου μέσω πλαστών ιστοσελίδων. Ο Μάνλιο Ντι Στέφανο όμως, εξέχων βουλευτής του κόμματος, παρέστη τον περασμένο Ιούνιο στο συνέδριο της Ενωμένης Ρωσίας, του κόμματος του Πούτιν.
«Στη Ρωσία έχουν καταλάβει ότι είμαστε η επόμενη κυβέρνηση», έγραψε στο μπλογκ του κόμματος. «Μια διαφορετική εξωτερική πολιτική με έμφαση στην εθνική κυριαρχία είναι δυνατή, το μόνο που χρειάζεται είναι μια αξιοπρεπής και υπερήφανη πολιτική τάξη. Αυτό είμαστε εμείς».
Ένα από τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει το κόμμα είναι η αντιπαράθεση μεταξύ της μετριοπαθούς και της ριζοσπαστικής του πτέρυγας. Οι εμπειρίες του από τη διακυβέρνηση σε τοπικό επίπεδο δεν είναι ενιαίες. Ενώ η δήμαρχος του Τορίνο Κιάρα Απεντίνο έχει κερδίσει εύσημα, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη δήμαρχο της Ρώμης Βιρτζίνια Ράτζι.
Ένα από τα όπλα που έχει το ιταλικό κατεστημένο για να αντιμετωπίσει την άνοδο των Πέντε Αστέρων είναι η αλλαγή του εκλογικού νόμου που ψηφίστηκε πέρυσι και δίνει μπόνους στο πρώτο κόμμα. Ο νόμος αυτός θα ήταν ιδανικός για το κόμμα του Μπέπε Γκρίλο επειδή θα του επέτρεπε να κερδίσει την εξουσία χωρίς να συνάψει συμμαχίες με άλλα κόμματα. Η νέα κυβέρνηση, όμως, είναι βέβαιο ότι θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει τον νόμο αυτό με μια πιο αναλογική αντιπροσώπευση. Αυτό θα προκαλέσει την αντίδραση του κινήματος, το οποίο θα επωφεληθεί επίσης από τυχόν χορήγηση κρατικού χρήματος στις ιταλικές τράπεζες.
«Οι τράπεζες και το bail-in θα έχουν κεντρικό χαρακτήρα στην προεκλογική τους εκστρατεία», αναφέρει η Σίλβια Μέρλερ από το ινστιτούτο Bruegel, που εδρεύει στις Βρυξέλλες.
Στην κεντρική πλατεία της Πομέτσια, ο 52χρονος Αντόνιο Πίνα λέει ότι στις τελευταίες εκλογές ψήφισε το Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά την επόμενη φορά σκέπτεται να υποστηρίξει το Κίνημα των Πέντε Αστέρων. «Δεν μου άρεσαν ποτέ τα άκρα», λέει, «αλλά τώρα αρχίζω να κάνω δεύτερες σκέψεις».
* Ο Τζέιμς Πολίτι είναι αρθρογράφος των Financial Times
Πηγή: Financial Times/ ΑΠΕ-ΜΠΕ