του Ιαν Μπουρούμα*
Η εκλογή ενός προέδρου σαν τον Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτέλεσε σοκ. Όμως οι ΗΠΑ είναι μια περίεργη χώρα, ευεπίφορη σε περιοδικές εκρήξεις πολιτικής τρέλας. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τους Ολλανδούς, έναν λαό πραγματιστή, ανεκτικό, αστό, λίγο βαρετό, αλλά με επιχειρηματικό πνεύμα. Αν αυτοί δώσουν τον Μάρτιο την πρώτη θέση στο κόμμα ενός δημαγωγού με βαμμένα ξανθά μαλλιά, η έκπληξη θα είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Η άνοδος του Γκέερτ Βίλντερς, ηγέτη (και μοναδικού επίσημου μέλους) του Κόμματος της Ελευθερίας, δείχνει ότι ο λαϊκισμός σαρώνει και στην Ολλανδία. Η παλιά Ολλανδία, που αναζητούσε πάντα τη συναίνεση, εξακολουθεί βέβαια να υπάρχει, και να εκπροσωπείται από τον συντηρητικό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε. Ακόμη κι αυτός, όμως, προσπαθεί να προσαρμοστεί στο κλίμα. Πριν από λίγες ημέρες, για παράδειγμα, είπε ότι «όσοι αρνούνται να προσαρμοστούν, και επικρίνουν τις αξίες μας, πρέπει είτε να συμπεριφερθούν σωστά είτε να φύγουν».
Η δήλωση αυτή δείχνει τον πανικό ενός πολιτικού που αντελήφθη κάπως αργά ότι δεν έκανε αρκετά για να σταματήσει έναν λαϊκιστή. Το μανιφέστο του κόμματος του Βίλντερς αποτελείται από μια σελίδα και περιλαμβάνει το κλείσιμο των τζαμιών, την απαγόρευση του Κορανίου και την απέλαση όσων ζητούν άσυλο. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στις εκλογές που θα πραγματοποιηθούν σε επτά εβδομάδες, το κόμμα του Βίλντερς θα έρθει πρώτο. Αυτό δεν τον καθιστά αμέσως πρωθυπουργό. Ο,τι κι αν συμβεί όμως, οι ιδέες του κυριαρχούν στην εθνική συζήτηση.
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην Ολλανδία, πρέπει να δούμε το υπόβαθρο του Βίλντερς. Ο άνθρωπος αυτός είναι το αντίθετο της καρικατούρας ενός Ολλανδού. Είναι χονδροειδής, φωνακλάς, μισαλλόδοξος και καθόλου βαρετός. Το μαλλί του, όπως άλλωστε και το μαλλί του Τραμπ, είναι μια εκκεντρικότητα που τον κάνει να ξεχωρίζει από τους συμβατικούς τεχνοκράτες και τους επαγγελματίες πολιτικούς. Αυτό ακριβώς θέλουν και οι οπαδοί του.
Ο Βίλντερς μεγάλωσε στη νότια επαρχία του Λίμπουργκ, οι κάτοικοι της οποίας είναι καθολικοί και εχθρεύονται τους κοσμοπολίτες των παράκτιων περιοχών, ιδιαίτερα από τότε που έκλεισαν τα ανθρακωρυχεία στα οποία δούλευαν, τη δεκαετία του ’80. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο στο περιβάλλον του Βίλντερς, που σπανίως αναφέρεται. Η οικογένεια της μητέρας του είναι ευρωασιατική, ή «’Ιντο», όπως λένε στα ολλανδικά. Στις ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, τη σημερινή Ινδονησία, οι ‘Ιντο προσπαθούσαν να ξεχωρίσουν από τους εγχώριους Ινδονήσιους ισχυριζόμενοι ότι ήταν πιο Ολλανδοί (δηλαδή πιο λευκοί) από τους Ολλανδούς. Πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στο Ολλανδικό Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα τη δεκαετία του ’30. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι περισσότεροι από αυτούς εκδιώχθηκαν από τον πρόεδρο Σουκάρνο και κατέφυγαν στην Ολλανδία, οι Ίντο ήταν βαθιά συντηρητικοί και εχθρικοί προς τους Μουσουλμάνους.
Ο ισχυρισμός του Βίλντερς λοιπόν ότι το ισλάμ, που ασπάζεται το 4% του ολλανδικού πληθυσμού, απειλεί τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, έχει τις ρίζες του σε ένα συγκεκριμένο παρελθόν. Οι παλιές αποικιακές πληγές προβάλλονται τώρα σε ανθρώπους μαροκινής καταγωγής. Το 2014, ο Βίλντερς ρώτησε τους οπαδούς του αν ήθελαν περισσότερους ή λιγότερους Μαροκινούς στη χώρα. «Λιγότερους!» είπαν αυτοί. «Εντάξει», τους απάντησε. «Θα το κανονίσουμε».Για την ομιλία του εκείνη αντιμετώπισε δικαστική δίωξη, κρίθηκε ένοχος, αλλά περιέργως δεν τιμωρήθηκε.
Γιατί οι δαίμονες του Βίλντερς βρήκαν απήχηση σε μια εύπορη, σταθερή και μεγαλοαστική χώρα; Η απάντηση είναι ότι στο στόχαστρο του ηγέτη του Κόμματος της Ελευθερίας δεν βρίσκονται μόνο οι μουσουλμάνοι. Η περιφρόνησή του στρέφεται και εναντίον της Ευρώπης. Ο Βίλντερς έχει πείσει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων ότι οι «Βρυξέλλες» και το ισλάμ απειλούν την ολλανδική ταυτότητα. Και η επικείμενη καταστροφή, προσθέτει, υποκινείται από τις κοσμοπολίτικες ελίτ στο Αμστερνταμ, το Ρότερνταμ και τη Χάγη.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη. Οι Ολλανδοί είναι γνωστοί για τον κοινωνικό τους φιλελευθερισμό. Και ο Βίλντερς χρησιμοποιεί αυτό το γεγονός ως άλλο ένα όπλο για να κτυπήσει τους Μουσουλμάνους. Το ισλάμ απειλεί τον πολιτισμό μας επειδή οι οπαδοί του μισούν τους ομοφυλόφιλους και δεν αντιμετωπίζουν ισότιμα τις γυναίκες. Το ότι το ίδιο συνέβαινε μέχρι πρόσφατα με τους περισσότερους Ολλανδούς θεωρείται άσχετο.
Αλλά ο Βίλντερς δεν είναι σε πόλεμο μόνο με το ισλάμ και τις «Βρυξέλλες». Καταγγέλλει και ολόκληρη την πολιτική τάξη. Γι’αυτόν, η ανεξάρτητη δικαιοσύνη είναι μια ψεύτικη δικαιοσύνη. Το κοινοβούλιο, στο οποίο έλαβε μέρος για πολλά χρόνια, είναι ένα ψεύτικο κοινοβούλιο. Αυτό τον καθιστά επικίνδυνο. Ο ισλαμικός εξτρεμισμός πρέπει φυσικά να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα. Η μεγαλύτερη απειλή για τους πολιτικούς θεσμούς της χώρας, όμως, προέρχεται από τον ίδιο τον Βίλντερς. Η επιτυχία του θα ήταν μια θλιβερή ημέρα για μια από τις αρχαιότερες δημοκρατίες της Ευρώπης.
* Ο Ιαν Μπουρούμα είναι ολλανδός συγγραφέας και ιστορικός που ζει και εργάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες
Πηγή: The Spectator, ΑΠΕ-ΜΠΕ