Μία ασυνήθιστη εικόνα: η Σλοβακία ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, αλλά την ίδια στιγμή στον “γύρο των πρωτευουσών” διαπρέπει η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ. Ενόψει της κρίσιμης συνόδου κορυφής για το μέλλον της Ευρώπης στη Μπρατισλάβα, στα μέσα Σεπτεμβρίου, η καγκελάριος προσπαθεί να εντοπίσει σημεία σύγκλισης για τις μελλοντικές πολιτικές της ΕΕ. Παράλληλα συνομιλεί με όλους, και κυρίως με τους διστακτικούς έως αρνητικούς εταίρους της Ανατολικής Ευρώπης, για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.
Σε μία πρώτη αντίδραση Τσεχία, Ουγγαρία και Πολωνία δηλώνουν απερίφραστα ότι απορρίπτουν τη συνταγή της Κομισιόν για υποχρεωτική κατανομή των προσφύγων σε όλα τα κράτη-μέλη. Το δήλωσε απερίφραστα στην Πράγα ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Μποχούσλαβ Σομπότκα την Παρασκευή, το επανέλαβαν οι ηγέτες του Βίζεγκραντ στις συνομιλίες τους με την Άνγκελα Μέρκελ στη Βαρσοβία.
Μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία (DLF) o Κάι Όλαφ Λανγκ, ερευνητής στο Κέντρο Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) του Βερολίνου με ειδίκευση στην ανατολική Ευρώπη, εξηγεί τη διαφορά αντιλήψεων ως εξής: “Στη Βαρσοβία βλέπουμε να συγκρούονται δύο εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις. Από τη μία εκείνη της Γερμανίας, η οποία βασίζεται σε μία πολιτική ανθρωπιστικού χαρακτήρα με διάθεση αφομοίωσης των ανθρώπων που χρήζουν βοήθειας.
Από την άλλη πλευρά υπάρχει η αντίληψη που λέει ʻsecurity firstʼ, δηλαδή οι χώρες του Βίζεγκραντ προσεγγίζουν την προσφυγική πολιτική υπό το πρισμα της ασφάλειας, βλέπουν κινδύνους και απειλές, ο πρωθυπυργός της Ουγγαρίας λέει ότι ʻούτε πουλί πετούμενο δεν πρόκειται να μπει στη χώραʼ του. Στην πραγματικότητα και οι δύο πλευρές θέλουν μία ευρωπαϊκή λύση. Αλλά η Γερμανία εστιάζει στην κοινή και δίκαια κατανομή των βαρών, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει και τον διαμοιρασμό των προσφύγων, ενώ στην κεντρική Ευρώπη λένε ότι άλλη πρέπει να είναι η κοινή αφετηρία, δηλαδή η κοινή φύλαξη των εξωτερικών συνόρων”.
Κοινός παρονομαστής η στάση απέναντι στη Ρωσία;
Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις. Ενώ στη δυτική Ευρώπη απορούν με την εμμονή των Ανατολικοευρωπαίων, εκείνοι με τη σειρά τους εκφράζουν απορία για τη διάθεση πολλών χωρών, όπως η Γερμανία, να δεχθούν έναν συγκεκριμένο αριθμό προσφύγων. Οι Ανατολικοευρωπαίοι, εξηγεί ο Καρλ Όλαφ Λανγκ, θεωρούν “κόκκινο πανί” την υποχρεωτικη κατανομή έστω και λίγων προσφύγων, γιατί φοβούνται ότι οι λίγοι θα γίνουν πολλοί.
“Δεν θέλουμε μουσουλμανική κοινότητα στη χώρα μας” δηλώνει απερίφραστα ο Τσέχος πρωθυπουργός Σομπότκα. Κάποιοι πιστεύουν ότι η κοινή ανασφάλεια και η τραυματική ιστορική εμπειρία από τις σχέσεις τους με τη Ρωσία έχουν σμιλεύσει ένα κοινό μέτωπο στις χώρες του Βίζεγκραντ, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε θέματα ασφαλείας.
Ο Κάι Όλαφ Γιουνγκ δεν συμφωνεί απόλυτα με την άποψη αυτή. “Στις σχέσεις απέναντι στη Ρωσία, στην Ostpolitik αυτών των χωρών, υπάρχουν και ορισμένες διαφορές. Για παράδειγμα η Ουγγαρία του Βίκτορ Ούρμπαν ακολουθεί μία πραγματιστική πολιτική απέναντι στη Ρωσία, επιζητεί τη συνεργασία, φέρνει τους Ρώσους να εκσυγχρονίσουν ένα πυρηνικό εργοστάσιο στην Ουγγαρία. Θέλει, όπως και η Σλοβακία, την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Και από την άλλη πλευρά έχουμε την Πολωνία που παρακολουθεί με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις στη γειτονική Ουκρανία, που θέλει νατοϊκά στρατεύματα στο έδαφός της. Υπάρχουν λοιπόν πολλές διαφορετικές αποχρώσεις…”.
Στη σκιά του Brexit
O Γερμανός πολιτικός επιστήμονας πιστεύει ότι οι λεονταρισμοί του Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία ή του Γιαρόσουαβ Κατσίνσκυ στην Πολωνία αποτελούν παροδικά, περιθωριακά φαινόμενα και δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε τροχιά εξόδου από την ΕΕ. Σημαντική παράμετρο θεωρεί ωστόσο την επικείμενη έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, που αλλάζει τους συσχετισμούς δυνάμεων σε όλη την Ευρώπη.
“Υπάρχει ο φόβος ότι η αντίδραση στην κρίση του Brexit θα είναι μία προσπάθεια ʻεμβάθυνσηςʼ με τη δημιουργία ενός σκληρού ευρωπαϊκού πυρήνα, στον οποίο θα πρωταγωνιστούν οι χώρες της Ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει ότι οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες- εκτός από τη Σλοβακία- θα μείνουν απέξω. Γι αυτό φοβούνται τις νέες διαχωριστικές γραμμές, γι αυτό ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων λέει ότι πρέπει να διαφυλαχθεί η ενότητα μετά το Brexit, γι αυτό, σε τελική ανάλυση, και παρόλα τα προβλήματα, οι χώρες αυτές επιζητούν την επαφή με τη Γερμανία”.
Πηγή: Deutsche Welle