του Paul Ames (*)
Οι όποιοι γιορτασμοί επρόκειτο να γίνουν στην Πορτογαλία για τα πρώτα γενέθλια της κυβέρνησης του Αντόνιο Κόστα επισκιάστηκαν από το γεγονός ότι ο άνθρωπος τον οποίο ο πρωθυπουργός προσπαθούσε επί πέντε μήνες να πείσει να αναλάβει τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας παραιτήθηκε. Οι προσπάθειες να τονωθεί το αδύναμο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας δέχθηκαν έτσι ισχυρό πλήγμα.
Παρ’όλα αυτά, σε σύγκριση με τις απειλές που αντιμετωπίζουν τόσοι ηγέτες και τόσες πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Πορτογαλίας πρέπει να είναι ευχαριστημένος. Η δημοτικότητά του φτάνει, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 81%, έναντι 47% τον περασμένο Δεκέμβριο. Όχι κι άσχημα, αν σκεφτεί κανείς ότι η δημοτικότητα του Ματέο Ρέντσι κινείται γύρω στο 30% και του Φρανσουά Ολάντ έχει πέσει στο 4%…
«Τηρήσαμε όλες τις υποσχέσεις μας προς τον πορτογαλικό λαό», είπε ο Κόστα την περασμένη Τρίτη μετά την έγκριση του προϋπολογισμού του 2017 από το κοινοβούλιο. «Κλείσαμε το κεφάλαιο της λιτότητας. Αποδείξαμε ότι υπάρχει εναλλακτική λύση και θα συνεχίσουμε να κτίζουμε αυτή τη λύση».
Ο ακροδεξιός λαϊκισμός που σαρώνει στην Ευρώπη απουσιάζει από την Πορτογαλία. Kαι τα δύο κόμματα της άκρας Αριστεράς που στηρίζουν την κυβέρνηση μειοψηφίας (το Κομμουνιστικό Κόμμα με 6% και το Αριστερό Μπλοκ με 8%) χάνουν δυνάμεις. Αν γίνονταν σήμερα εκλογές, το Σοσιαλιστικό Κόμμα θα λάμβανε 43%.
Η απέχθεια της Πορτογαλίας για την άκρα Δεξιά μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από τη βαριά κληρονομιά της δικτατορίας του Αντόνιο Ολιβέιρα Σαλαζάρ, η οποία διήρκεσε πάνω από σαράντα χρόνια. Η Πορτογαλία δεν γνώρισε επίσης μια μαζική εισροή προσφύγων ή μεταναστών, όπως συνέβη σε άλλες χώρες. Οι κοινότητες των μεταναστών που ζουν στη χώρα, και προέρχονται κυρίως από τη Βραζιλία, την Αφρική, την Ουκρανία και τη Ρουμανία, είναι αρκετά καλά ενσωματωμένες.
Η μετατροπή της Πορτογαλίας σε μια όαση σταθερότητας εξέπληξε αρκετούς στην Ευρώπη, οι οποίοι ανησυχούσαν ότι η συμμαχία του Κόστα με την άκρα Αριστερά θα προκαλούσε συγκρούσεις με την Ευρώπη. Μέχρι τώρα, όμως, ο πορτογάλος πρωθυπουργός έχει καταφέρει να συμβιβάσει τις διαφορές. Η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις συντάξεις, έχει σταματήσει τις ιδιωτικοποιήσεις, δεν έχει κάνει άλλες περικοπές στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, μειώνει σταδιακά τους φόρους που είχαν αυξηθεί την εποχή της λιτότητας και έχει αποφύγει οποιαδήποτε κύρωση από τις Βρυξέλλες.
Η θέση του Κόστα έχει ενισχυθεί και από τις θετικές οικονομικές ειδήσεις. Η οικονομία της χώρας του αναπτύχθηκε περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή οικονομία κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, η ανεργία είναι στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας πενταετίας, ενώ οι εξαγωγές και οι επενδύσεις αυξάνονται.
Την ίδια στιγμή, η αύξηση του τουρισμού, η κατάκτηση του Euro από την Εθνική ομάδα και η εκλογή του πρώην πρωθυπουργού Αντόνιο Γκουτέρες ως νέου ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών έχουν ανεβάσει το ηθικό της χώρας.
Ακόμη και η νίκη του κεντροδεξιού υποψηφίου στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου έχει βοηθήσει τον Κόστα: ο εξαιρετικά δημοφιλής πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σούσα συνεργάζεται άριστα με τον πρωθυπουργό, ενισχύοντας το κεντρώο προφίλ του τελευταίου.
«Ψηφοφόροι που δεν εμπιστεύονταν πέρυσι τον Αντόνιο Κόστα σήμερα τον υποστηρίζουν», λέει ο Νούνο Γκαρούπα από τη Νομική Σχολή Catolica της Λισαβώνας. «Κεντρώοι ψηφοφόροι που δεν συμφωνούσαν με την προεκλογική του εκστρατεία ή ανησυχούσαν για τη συνεργασία του με την άκρα Αριστερά λένε τώρα ότι ο Κόστα είναι ένας ικανός πολιτικός».
Αντίθετα, το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα δεν έχει μπορέσει να ξεπεράσει την ταύτισή του με τη μισητή λιτότητα και ο πρώην πρωθυπουργός Πέδρο Πάσος Κοέλιο είναι ο λιγότερο δημοφιλής πολιτικός της χώρας. Ηδη στο κόμμα το κλίμα είναι αρνητικό γι’αυτόν και οι αντιδράσεις αναμένεται να μεγαλώσουν αν οι δημοσκοπήσεις ενόψει των δημοτικών εκλογών του ερχόμενου Σεπτεμβρίου εξακολουθήσουν να είναι κακές.
Ορισμένοι πάντως στο κόμμα πιστεύουν ότι οι οικονομικές πιέσεις θα κάμψουν τη δημοτικότητα του Κόστα. «Ο πρωθυπουργός παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη εικόνα της χώρας», προειδοποιεί ο Ούγκο Σοάρες, αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. «Η κυβέρνηση δεν έχει στρατηγική. Δεν γίνονται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η οικονομία είναι αντιμέτωπη με τη στασιμότητα».
Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα σημείωσε μια απροσδόκητη επιτυχία την περασμένη εβδομάδα όταν κέρδισε από κοινού με το Αριστερό Μπλοκ μια ψηφοφορία στη Βουλή, με βάση την οποία η κρατική τράπεζα Caixa Geral de Depositos υποχρεώνεται να αποκαλύψει τα κεφάλαιά της. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην παραίτηση του εκτελεστικού διευθυντή της τράπεζας Αντόνιο Ντομίνγκες, ο οποίος είχε διοριστεί στη θέση αυτή τον περασμένο Αύγουστο από τον Κόστα ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις. Η παραίτηση του ίδιου και άλλων μελών του ΔΣ θέτει σε κίνδυνο το σχέδιο αναδιάρθρωσης της τράπεζας, που θεωρείται απαραίτητο για τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας.
Ο εύθραυστος χαρακτήρας του τραπεζικού τομέα της Πορτογαλίας τον καθιστά ευάλωτο σε εξωτερικές πιέσεις. Το χρέος της χώρας φτάνει το 129% του ΑΕΠ (γύρω στα 232 δισεκατομμύρα ευρώ) και είναι το τρίτο μεγαλύτερο στην ευρωζώνη μετά την Ελλάδα και την Ιταλία. Ακόμη κι αν η κυβέρνηση πετύχει τον στόχο για ανάπτυξη 1,5% το 2017, το βάρος του χρέους δεν θα μειωθεί.
Οι αμφιβολίες που έχουν δημιουργηθεί για την ευρωπαϊκή οικονομία μετά την ψήφο υπέρ του Brexit, την εκλογή του Τραμπ και την αβεβαιότητα στην Ιταλία έχουν αυξήσει τα επιτόκια στην Πορτογαλία. Και αυτό θυμίζει σε πολλούς την κρίση που οδήγησε τη χώρα σε μνημόνιο το 2011.
(*) Ο Πολ Εϊμς καλύπτει θέματα της νότιας και δυτικής Ευρώπης, με έμφαση στην Ευρωπαϊκή Ενωση
(Πηγή: Politico – ΑΠΕ)
στο 