Oι Βρυξέλες βρίσκονται κοντά στην οριστικοποίηση των γενικών όρων ενός διακανονισμού με την Gazprom για τον τερματισμό μιας 5ετούς έρευνας για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανονισμών λόγω της φερόμενης υπερτιμολόγησης του αερίου, μια κίνηση που ρισκάρει να προκαλέσει την αντίδραση κρατών Ανατολικής Ευρώπης τα οποία εξοργίστηκαν από την μη επιβολή προστίμου στον ρωσικό κολοσσό της ενέργειας.
Παρά το γεγονός ότι Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Gazprom έχουν συμφωνήσει σε τεχνικές λεπτομέρειες μιας συμφωνίας που θα τερματίσει την έρευνα, το θέμα έχει καταστεί ιδιαίτερα περίπλοκο για πολιτικούς λόγους αλλά και εξαιτίας των επιδεινούμενων σχέσεων ΕΕ- Ρωσίας λόγω Συρίας και Ουκρανίας.
Η Margrethe Vestager, η επίτροπος ανταγωνισμού της ΕΕ, και ο Alexander Medvedev, αντιπρόεδρος της Gazprom, πρόκειται να συναντηθούν αργότερα μέσα στην εβδομάδα και ενδεχομένως να συμφωνήσουν σε γενικούς όρους, ή να δώσουν το σήμα πως βρίσκονται κοντά. «Αυτό θα μπορούσε τουλάχιστον να είναι η αρχή του τέλους», σύμφωνα με πηγή των FT. Άλλη πηγή προειδοποίησε, όμως, πως μια πολιτική παρέμβαση, ειδικά από το Κρεμλίνο, θα μπορούσε και τώρα να «βυθίσει» τις συζητήσεις.
Με βάση την συμφωνία, η υπό κρατική διοίκηση Gazprom θα εμπλακεί σε νομικά ισχυρές δεσμεύσεις για να προσαρμόσει τις επιχειρηματικές πρακτικές της αλλά δεν θα υποστεί οικονομικές κυρώσεις. Σημαντικό είναι το γεγονός, σύμφωνα με δύο άτομα που γνωρίζουν τους όρους, πως το προσχέδιο της συμφωνίας περιλαμβάνει μια σχετικά «ελαφριά» παρέμβαση στο πιο ευαίσθητο και εμπορικά σημαντικό ζήτημα: την φερόμενη κατάχρηση από την Gazprom της κυρίαρχης θέσης της μέσω μακροπρόθεσμων συμβολαίων που συνδέουν το αέριο με τις τιμές του πετρελαίου.
Αν συμφωνηθεί, το σχέδιο διευθέτησης θα πρέπει μετά να αντιμετωπίσει μια πιθανόν κατάφορτη «δοκιμασία από την αγορά», γεγονός που δίνει στους επικριτές την ευκαιρία να εκφράσουν την δυσαρέσκεια τους σχετικά με τους όρους της συμφωνίας προτού η Κομισιόν λάβει μια τελική απόφαση.
Η υπόθεση της Gazprom είναι «κομβική» για ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη μέλη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, τα οποία την βλέπουν ως μια δοκιμή για το εάν ο ισχυρός αντιμονοπωλιακός κανονισμός της Ενωσης θα προστατεύσει τα συμφέροντά τους εναντίον ενός ρωσικού μονοπωλίου που τους έχει βάλει την θηλιά στον λαιμό στις προμήθειες ενέργειας.
Πολωνία και Λιθουανία ειδικά θεωρούν πως η Ρωσία χρησιμοποιεί το αέριο ως πολιτικό εργαλείο και έχουν κατακρίνει τις Βρυξέλλες επειδή δεν αντιμετώπισαν τις άδικες τιμές. Ένα βασικό παράπονο αποτελεί το ότι η Πολωνία πληρώνει ακριβότερα για το αέριο σε σχέση με την Γερμανία παρόλο που βρίσκεται πιο κοντά στην πηγή.
«Αν δεν υπάρξει πρόστιμο, αυτό πολιτικά θα αποτελεί πολύ κακό σημάδι», δήλωσε ένας διπλωματικός αντιπρόσωπος της ΕΕ που συνεργάζεται με τις Βρυξέλλες σχετικά με το θέμα. «Το περιμέναμε αυτό. Αλλά ακόμα και αν η εταιρία συμφωνήσει να αλλάξει συμπεριφορά, γιατί πρέπει να μην πληρώσει αφού παραβίασε τον νόμο;».
Εχοντας ξεκινήσει το 2011, μετά από την μεγαλύτερη επιδρομή αιφνιδιαστικών ελέγχων που έχει πραγματοποιήσει ποτέ η Κομισιόν, οι κατηγορίες τελικά επικεντρώθηκαν σε τρία κύρια ζητήματα: όρους συμβολαίων που απαγορεύουν διασυνοριακές πωλήσεις αερίου. Η σύνδεση της παροχής αερίου με επενδύσεις σε αγωγούς, και άδικη τιμολόγηση αερίου προς Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία.
Οι γενικοί όροι έχουν συμφωνηθεί για την διευθέτηση των δύο πρώτων ζητημάτων, τα οποία αντισταθμίζονται κατά κύριο λόγο με συμβατικές αλλαγές. Η επίλυση του ζητήματος σχετικά με την τιμολόγηση έχει αποδειχθεί πιο περίπλοκο, ειδικά μετά την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου η οποία συνέβη λίγο πριν την ανακοίνωση των κατηγοριών της Κομισιόν εις βάρος της Gazprom πέρυσι.
Ο διακανονισμός θα είχε ως στόχο το να προσφέρει στους πελάτες ένα εγγυημένο διάδρομο αμφισβήτησης των τιμών της Gazprom που θεωρούν άδικες, περιλαμβάνοντας και μέτρα διαιτησίας. Αν και οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμα αποκαλυφθεί, οι επικριτές διαπιστώνουν μικρή (αλλά όχι αρκετή) βελτίωση στην τωρινή κατάσταση: Η Gazprom έχει ήδη υποστεί διαιτησίες για τις τιμές, με πελάτες όπως η RWE, η Eni σε εθνικές διαδικασίες από το 2011 και μετά.
Αυτές οι διαδικασίες και ο εντεινόμενος ανταγωνισμός στην ευρωπαϊκή αγορά του αερίου έχουν αναγκάσει την Gazprom να αναπροσαρμόσει τους όρους των μακροπρόθεσμων συμβολαίων που συνδέουν την τιμή του αερίου με αυτή του πετρελαίου, ώστε να ακολουθούν τις λεγόμενες «τιμές κόμβου» (hub price) πιο στενά. Εντούτοις, η Κομισιόν αρχικά είχε πιέσει την ρωσική εταιρία να εγκαταλείψει γενικά το σύστημα τιμολόγησης του αερίου με βάση την τιμή του πετρελαίου, θέμα στο οποίο η Gazprom έχει διαφωνήσει με σχεδόν «θρησκευτικό» ζήλο.
Ενώ μερικοί ήλπιζαν σε πιο ισχυρά μέτρα διόρθωσης στα πλαίσια του διακανονισμού, ο Jonathan Stern του Ινστιτούτου Μελετών για θέματα Ενέργειας της Οξφόρδης υποστηρίζει πως η αλλαγή – κλειδί στην στάση της Κομισιόν έγινε τον Ιούνιο όταν η Gazprom κέρδισε την διαιτησία για την τιμή έναντι της Λιθουανίας. O κος Stern τόνισε «πως το δικαστήριο δεν ήταν σε θέση να ερμηνεύσει την σημασία του όρου ‘δίκαιες τιμές’ στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια».
Παρότι η Κομισιόν δεν είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με την δικαστική απόφαση, επικαλέστηκε «την ουσία του προβλήματος: πώς να ερμηνευθεί ο όρος δίκαιη/άδικη τιμή», δήλωσε ο κος Stern. «Και αυτό ίσως επηρέασε την στάση της Κομισιόν για την διευθέτηση του ζητήματος, όσο μπορεί να εξασφαλίσει την δέσμευση της Gazprom για το ότι οι τιμές της θα βασίζονται σε έναν ανταγωνιστικό μηχανισμό (π.χ. κόμβοι) από εδώ και στο εξής».
Μετά την έκδοση των κατηγοριών για παραβίαση του αντιμονοπωλιακού κανονισμού, τόσο η Gazprom όσο και Κομισιόν έχουν προσπαθήσει να αποφύγουν τον σφετερισμό του θέματος από πολιτικούς και έχουν προσπαθήσει να το παρουσιάσουν ως ένα τεχνικό επιχειρηματικό ζήτημα.
«Aυτό είναι λεπτό τεχνικό ζήτημα. Δεν επηρεάζει τα προβλήματα στην σχέση γενικά: δεν δεσμεύει την Ευρώπη να είναι ξαφνικά πολύ πιο καλή απέναντι σε Ρωσία και Πούτιν. Αυτό βασικά αφορά ‘σπασίκλες’ του αερίου όπως εμένα», δήλωσε ο κος Stern.
Παρόλα αυτά, ένας διακανονισμός με τον κρατικό πάροχο ενέργειας συνεπάγεται «σπάσιμο του πάγου» στις σχέσεις με την Ρωσία το οποίο αντίκειται στην αυξανόμενη ένταση λόγω των κυρώσεων και των δράσεων στην Συρία. Επίσης, προϋποθέτει η Ρωσία να αποδεχτεί την νομική δικαιοδοσία της ΕΕ, κάτι που μέχρι τώρα έχει αρνηθεί να κάνει. Η ΕΕ έχει στο παρελθόν επιβάλει πρόστιμα σε εταιρίες που απέφυγαν να συμμορφωθούν με τους διακανονιστικούς όρους.
«Αυτό που πραγματικά θέλουμε σε αυτή την υπόθεση είναι η Gazprom όπως και άλλοι πάροχοι αερίου να παίζουν με βάση τους κανόνες της ΕΕ», δήλωσε ο Vaclav Bartuska, ειδικός διαπραγματευτής στην Δημοκρατία της Τσεχίας για ζητήματα Ασφάλειας στην Ενέργεια. «Για την Δημοκρατία της Τσεχίας στοχεύει στο να έχει πλήρη πρόσβαση στην δυτική αγορά ενέργειας και πιστεύουμε πως θα μπορούσε να ισχύσει το ίδιο και για την υπόλοιπη περιοχή».
Η Gazprom δήλωσε πως αυτό τον μήνα έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ παροχής αερίου προς την Ευρώπη. «Θα εφοδιάσουμε την Ευρώπη με όσο αέριο χρειάζεται, και οι Ευρωπαίοι πελάτες μας μπορούν να είναι ήσυχοι όταν κοιτούν έξω από το παράθυρο και (όταν κοιτούν) το θερμόμετρο», δήλωσε ο Alexei Miller, διευθύνων σύμβουλος της Gazprom.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr
στο 