FT: Το επικίνδυνο πέρασμα από τη μια φούσκα στην άλλη

Η ποσοτική χαλάρωση, οι αγορές ομολόγων για να πιεστούν χαμηλότερα οι αποδόσεις, άφησαν τους επενδυτές με μετρητά για τα οποία είχαν ελάχιστες επιλογές από το να τα τοποθετήσουν σε ενεργητικό με ρίσκο. Οι επικριτές παραπονέθηκαν ότι αυτό ήταν «εκτύπωση χρήματος» και θα οδηγούσε σε νομισματικό ευτελισμό.

Τα καταφύγια ήταν παραδοσιακές «αποθήκες αξίας» που πήραν το ακρωνύμιο SWAG: ασήμι, κρασί, τέχνη και χρυσός. Ως το 2012 στα SWAG είχε σχηματιστεί μια φούσκα. Ξεφούσκωσε, όμως, καθώς οι φόβοι για τον πληθωρισμό υποχώρησαν και η εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις επέστρεψε.

Τα τούβλα και το κονίαμα προσέφεραν ένα ακόμα παράδεισο, ειδικά για εκείνους τους νευρικούς που ανησυχούσαν για το ότι οι χώρες τους ίσως να μην ανέχονται για πάντα τον πλούτο τους. Ειδικότερα, το Λονδίνο, ένας κλασσικός παράδεισος για ξένους ιδιοκτήτες και το Βανκούβερ, που προτιμά η κινεζική κοινότητα είδαν τεράστια κέρδη.

Τα SWAG και η κτηματαγορά δεν είναι τυπικές κερδοσκοπικές φούσκες. Οι επενδυτές προσπαθούσαν να προστατευτούν, δεν ποντάριζαν σε μεγάλα κέρδη. Η κλασσική φούσκα μοιάζει να είναι τα κρυπτονομίσματα, οδηγούμενα από το Bitcoin. Η τεχνολογία είναι νέα, συναρπαστική και δυνητικά επαναστατική. Η άνοδος, όμως, σε ένα νόμισμα που δεν έχει εγγενή αξία και κυβερνητική αναγνώριση κόβει την ανάσα.

Οι φούσκες δεν είναι απαραίτητα καταστροφικές. Αν οι μετοχές εκτοξευτούν και μετά βυθιστούν, ο κόσμος μπορεί να έχει χάσει χρήματα αλλά αυτά ήταν μόνο στα χαρτιά. Η κρίσιμη ερώτηση είναι το επίπεδο του χρέους. Αν οι φούσκες που σκάνε δημιουργούν ζημιές σε υπερχρεωμένους επενδυτές ή η φθηνή πίστωση οδηγεί σε υπερβολική κερδοσκοπία το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η καταστροφή. Το 2009 όλοι περίμεναν μια δεκαετία απομόχλευσης. Δεν συνέβη. Σε ένα αριθμό αγορών υπάρχουν σημάδια χρηματοδοτούμενης με δανεικά κερδοσκοπίας και υπερχρέωσης.

Η κεντρική ανησυχία εξακολουθούν να είναι τα επιτόκια. Βγαίνοντας από την κρίση οι περισσότεροι περίμεναν πληθωρισμό και χάρη σε αυτόν υψηλότερα επιτόκια. Αντίθετα δημιουργήθηκε αποπληθωριστική ψυχολογία.

Δεν υπάρχει κερδοσκοπικός ενθουσιασμός για τα ομόλογα, αλλά πολλοί λένε ακόμα ότι τα ευρωπαϊκά ομόλογα είναι «φούσκα». Και καθώς η κρίση των subprime στις ΗΠΑ έδωσε τη θέση της στην ευρωπαϊκή κρίση και οι κεντρικές τράπεζες αγόρασαν περισσότερα ομόλογα οι αποδόσεις για τους τίτλους των βασικών ευρωπαϊκών οικονομιών γύρισαν αρνητικές. Ως αποτέλεσμα οι επενδυτές πλήρωναν τις κυβερνήσεις για να προσέχουν τα χρήματά τους.

Γιατί είναι αυτά τα επιτόκια τόσο χαμηλά; Οφείλεται σε παράγοντες που θα επιμείνουν, όπως ο αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων ή μια «μακροχρόνια στασιμότητα» που δημιουργεί χαμηλό πληθωρισμό; Ή είναι ακριβώς αυτή η ανάμειξη των κεντρικών τραπεζών; Η ερώτηση είναι κρίσιμη γιατί οι τιμές των μετοχών δείχνουν βιώσιμες αν τα επιτόκια μείνουν χαμηλά, αλλά υπερβολικά διογκωμένες και έτοιμες να σκάσουν αν τα επιτόκια πρόκειται να αυξηθούν.

Ένα δημοφιλές μακροπρόθεσμο εργαλείο αποτίμησης είναι το «Cape» (κυκλικά προσαρμοσμένος πολλαπλασιαστής τιμής/κέρδη) που συγκρίνει τις μετοχές με τον μέσο όρο των κερδών τα προηγούμενα δέκα χρόνια και έχει την τάση να φτάνει σε «κορυφές» ακριβώς πριν μια αγορά καταρρεύσει. Σε αυτή τη βάση οι αμερικανικές μετοχές εμφανίζονται περισσότερο ακριβές από κάθε άλλη χρονική περίοδο τους μήνες εκτός της μεγάλης κατάρρευσης το 1929 και του σκασίματος των dotcom το 2000.

Τα ομόλογα όμως δείχνουν ακόμα περισσότερο ακριβά, οπότε οι επενδυτές έχουν μικρό κίνητρο να μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους.

Είναι αυτό φούσκα;