O John Cryan, συν-επικεφαλής της Deutsche Bank, δεν είναι ένας άνθρωπος που του αρέσει να υπερβάλλει. Πριν από λίγες εβδομάδες ωστόσο, έκανε ένα σχόλιο για το χρήμα που μπορεί να αφήσει έκπληκτους τους κοινούς θνητούς αναφέρουν οι Financial Times.
Σε δηλώσεις σε πάνελ για την χρηματοοικονομική τεχνολογία στο Νταβός, προέβλεψε με ενθουσιασμό ότι σε μια δεκαετία πιθανότατα δεν θα υπάρχουν καθόλου μετρητά. Ναι, καλά διαβάσατε: όλα αυτά τα βρώμικα δολάρια και κουρελιασμένα ευρώ στο πορτοφόλι σας ετοιμάζονται να μπουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
«Δεν τα έχουμε πλέον ανάγκη» διακήρυξε ο κ. Cryan. «Eίναι εξαιρετικά αναποτελεσματικά και ακριβά». Μπορούμε να τον πιστέψουμε; Όχι αν δούμε τα στοιχεία.
Είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η ηλεκτρονική χρηματοοικονομική έχει αρχίσει να επικρατεί, η χρήση μετρητών έχει αρχίσει να υποχωρεί. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), τα μετρητά που βρίσκονταν σε κυκλοφορία αντιστοιχούσαν στο 7,9% του ΑΕΠ στις 19 μεγαλύτερες οικονομίες το 2014. Το 2010 ήταν 8,4%.
Αλλά αυτό που είναι εντυπωσιακό δεν είναι το γεγονός ότι μειώθηκε η χρήση μετρητών αλλά πόσο αργή και άνιση είναι αυτή η τάση. Πράγματι, αν δείτε τον συνολικό όγκο των μετρητών που βρίσκονται σε κυκλοφορία, ως προς το ΑΕΠ, η Σουηδία είναι η μόνη δυτική οικονομία όπου έχει μειωθεί. Οπουδήποτε αλλού έχει αυξηθεί. Στην Ιαπωνία, στην Ελβετία, στην ευρωζώνη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο λόγος των μετρητών ως προς το ΑΕΠ έχει στην πραγματικότητα αυξηθεί.
Στην Ιαπωνία σήμερα τα μετρητά που βρίσκονται σε κυκλοφορία είναι πάνω από το 20% του ΑΕΠ, ενώ στην Ελβετία το ποσοστό είναι πάνω από 10%. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο λόγος αυτός είναι 3,7% υψηλότερος από το 2010.
Αυτοί οι τραπεζικοί λογαριασμοί σε έξυπνα κινητά και οι καινοτομίες όπως η τεχνολογία blockchain μπορεί να φαίνονται φανταχτεροί αλλά δεν έχουν εξαλείψει τα χαρτονομίσματα. Ακόμα.
Γιατί; Σε ένα βαθμό οφείλεται στην καταναλωτική συνήθεια, σε συνδυασμό με μια δυσπιστία απέναντι στις τράπεζες σε χώρες όπως η Ιαπωνία που έχουν υποφέρει από τραπεζικές χρεοκοπίες. Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι εκατομμύρια φτωχά νοικοκυριά, ακόμα και στην Αμερική, δεν χρησιμοποιούν ακόμα τράπεζες. Εγκληματίες, τρομοκράτες και φοροφυγάδες τείνουν επίσης να χρησιμοποιούν μετρητά για τις συναλλαγές τους, συγκεκριμένα μεγάλης αξίας χαρτονομίσματα.
Ο άλλος παράγοντας ωστόσο είναι η συμπεριφορά των ίδιων των κεντρικών τραπεζών. Μια ανεπιθύμητη συνέπεια της εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής είναι πως έχει μειώσει τα κίνητρα για τους καταναλωτές να καταθέσουν τα χρήματα τους στις τράπεζες. Με τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες και αρνητικά επιτόκια σε χώρες όπως η Ελβετία και η Ιαπωνία, οι αποταμιευτές είναι πολύ πιθανό να βρουν πολύ χαμηλή απόδοση ή ακόμα και αρνητική. Αυτό μπορεί να οδηγεί και σε τόνωση της χρήσης μετρητών, αν και κανείς δεν ξέρει σε ποιον ακριβώς βαθμό.
Αλλά αυτό που έχει πραγματικά ενδιαφέρον είναι τι θα συμβεί στα επόμενα δύο χρόνια. Γιατί υπάρχουν τουλάχιστον τρεις παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν την δυναμική αυτή και να αποδείξουν πως ο κ. Cryan έχει τουλάχιστον εν μέρει δίκιο.
Ο πρώτος και πιο ξεκάθαρος είναι η ραγδαία εξάπλωση της ψηφιακής και διαδικτυακής χρηματοοικονομικής.
Δεύτερον, κάποιες κυβερνήσεις έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν τελευταία ότι η μειωμένη χρήση μετρητού βοηθάει στην καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Οι έμποροι ναρκωτικών και οι τζιχαντιστές δεν χρησιμοποιούν τραπεζικούς λογαριασμούς ή πληρωμές μέσω κινητών. Οπότε ένας τρόπος για να περιοριστεί η τρομοκρατία και το έγκλημα είναι η απόσυρση των μεγάλης αξίας χαρτονομισμάτων που προτιμούν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει ήδη κάτι τέτοιο: ανακοίνωσε αυτήν την εβδομάδα πως εξετάζει αν θα περικόψει την χρήση των χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ. Φαίνεται για ένα λογικό βήμα, το οποίο θα εξετάσουν και άλλες κυβερνήσεις.
Ο τρίτος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την χρήση μετρητών τα επόμενα χρόνια είναι η στάση των κεντρικών τραπεζών. Καθώς τα επιτόκια μειώνονται σε αρνητικά επίπεδα, οι κεντρικοί τραπεζίτες σε μέρη όπως η Ελβετία προσπαθούν να αποτρέψουν τους καταναλωτές από τις πληρωμές με μετρητά καθώς αυτό δεν κάνει μόνο τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές λιγότερο αποτελεσματικές, αλλά και την νομισματική πολιτική. Σε τελική ανάλυση, αν οι άνθρωποι έχουν φυσικό χρήμα – που σε αντίθεση με ένα τραπεζικό λογαριασμό δεν επηρεάζεται άμεσα από τα αρνητικά επιτόκια – οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν λιγότερο έλεγχο.
Μέχρι τώρα κανείς δεν έχει προσπαθήσει στα σοβαρά να απαγορεύσει τα μετρητά για να κάνει πιο αποτελεσματικά τα αρνητικά επιτόκια. Αλλά η ιδέα έχει μπει στο τραπέζι από ανθρώπους όπως ο Andy Haldane, επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας και ο Kenneth Rogoff, οικονομολόγος του Harvard. Η ιδέα φαίνεται τραβηγμένη, αλλά για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μένουν σε αρνητικά επίπεδα τα επιτόκια τόσο πιο «αδιανόητες» προτάσεις θα γίνονται οι επικρατέστερες και θα αυξάνουν την επίσημη στήριξη προς την ηλεκτρονική χρηματοοικονομική.
Ίσως χρειαστεί πάνω από μια δεκαετία για να επαληθευτεί η πρόβλεψη του κ. Cryan. Αλλά θα ήταν επικίνδυνο να την απορρίψουμε. Για καλό ή κακό, η φύση του χρήματος αλλάζει.
Και ποιος ξέρει; Αν η επανάσταση αυτή βοηθήσει στον περιορισμό της φοροδιαφυγής και την χρηματοδότηση των τρομοκρατών – και κάνει πιο εύκολες τις ζωές μας – μπορεί να είναι μια από τα καλύτερες καινοτομίες της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας τα τελευταία χρόνια.
Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr